Αντιμετωπίζοντας το πρόβλημα της υπερειδίκευσης των
μεταναστών στην Ευρωπαϊκή Ένωση:
Υφιστάμενες Καταστάσεις και Προσεγγίσεις σε Τοπικό
Επίπεδο
Μάρτιος 2013
Συγχρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ένταξης των
Υπηκόων Τρίτων Χωρών
Η παρούσα έκθεση συντάχθηκε από τον Ian Goldring και την
Yamina Guidoum της κοινοπραξίας ProjectWorks στα πλαίσια του
προγράμματος REALISE σε συνεργασία με τους παρακάτω εταίρους:
• Anneleen Dewitte & Stephan Henau από την Kom-Pas Gent
vzw, Βέλγιο
• Claudia Emmanuel από το Δημοτικό Συμβούλιο του Μπιλμπάο,
Ισπανία
• Luca Faggi & Emilio Maraldi από το Δημοτικό Συμβούλιο της
Cesena, Ιταλία
• Andras Kovats, Claudia Suppan & Eszter Magyar από την
Ένωση για τους Μετανάστες στην Ουγγαρία Menedék
• Δήμητρα Καμπέλη από την Αναπτυξιακή Εταιρεία Ηρακλείου
Κρήτης, Ελλάδα
• Mikael Morberg & Anna Tulin Brett από το Πολυπολιτισμικό
Κέντρο της Botkyrka, Σουηδία
• Angela Paschoeto Gonzalez & Paula Cristina Macedo de Lima
από το Ίδρυμα Sevilla Acoge, Ισπανία
• Sara Wickert από το Κέντρο Μεταναστευτικών Πόρων,
Ηνωμένο Βασίλειο
Μπορείτε να κατεβάσετε την παρούσα έκθεση και άλλες πηγές του
REALISE δωρεάν από τον ακόλουθο σύνδεσμο:
http://realise2020.wordpress.com/
2
Η άποψη του Υπευθύνου Χάραξης Πολιτικής
Ως Μέλος και Αντιπρόεδρος της Επιτροπής Απασχόλησης και
Κοινωνικών
Υποθέσεων,
στοχεύω
στη
διατήρηση
της
ανταγωνιστικότητας της οικονομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Κατά την τρέχουσα περίοδο, όμως, δύο εξελίξεις απειλούν την
ανταγωνιστικότητά μας: οι δημογραφικές μεταβολές και η έλλειψη
ειδικευμένου εργατικού δυναμικού.
Χωρίς τη μετανάστευση, η δημογραφική γήρανση και η
υπογεννητικότητα θα έχουν ως αποτέλεσμα τη μείωση του
πληθυσμού σε ηλικία εργασίας κατά 14 εκατομμύρια έως το 2022.
Ήδη, σήμερα, στην Ευρωπαϊκή Ένωση παρατηρείται έλλειψη
εκατοντάδων χιλιάδων ειδικευμένων εργαζομένων σε τομείς όπως η
τεχνολογία των πληροφοριών, η μηχανική, οι φυσικές επιστήμες και η
υγειονομική περίθαλψη.
Οι εν λόγω αρνητικές τάσεις μπορούν να αντισταθμιστούν μερικώς
μέσω της επανειδίκευσης εργαζομένων, της αύξησης της
κινητικότητας των εργαζομένων εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και
της ολοκλήρωσης της ευρωπαϊκής εσωτερικής αγοράς. Εάν
επιθυμούμε να διασφαλίσουμε την ανταγωνιστικότητά μας σε
παγκόσμιο επίπεδο μακροπρόθεσμα, θα πρέπει να αξιοποιήσουμε τη
μετανάστευση και να ενδυναμώσουμε τις προσπάθειές μας
προκειμένου να προσελκύσουμε τα καλύτερα μυαλά από όλο τον
κόσμο.
Η επίτευξη των παραπάνω στόχων προϋποθέτει τη δυνατότητα
απασχόλησης των δυνητικών μεταναστών σε τομείς που συνάδουν με
τα προσόντα τους. Ο κίνδυνος της υπερειδίκευσης αποτελεί
τροχοπέδη στην επιτυχή μεταναστευτική πολιτική και την πολιτική
ένταξης. Προκαλεί απώλεια για την κοινωνία και ματαίωση για τα
3
άτομα που στερούνται τη δυνατότητα να αξιοποιήσουν στο έπακρο
τις ικανότητές και τα ταλέντα τους. Ως εκ τούτου, χαιρετίζω τη
συμβολή του Realise στην εν λόγω συζήτηση.
Στην έκθεσή μου περί της ενσωμάτωσης των μεταναστών (Έκθεση
σχετικά με την ένταξη των μεταναστών, τις επιπτώσεις στην αγορά
εργασίας και την εξωτερική διάσταση του συντονισμού των
συστημάτων
κοινωνικής
ασφάλισης
ΕΕ
[2012/2131(INI)]),
υπογράμμισα τη σπουδαιότητα μιας ταχείας, διάφανης και μη
κοστοβόρας αναγνώρισης των ξένων πτυχίων και επαγγελματικών
προσόντων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει την πολυτέλεια να κρατά
το ειδικευμένο εργατικό δυναμικό παγιδευμένο σε διοικητικό
αδιέξοδο.
Συνεπώς, είναι απαραίτητο να δημιουργηθούν γραφεία εξυπηρέτησης
πριν την αναχώρηση, ώστε οι απαραίτητες διοικητικές διαδικασίες να
δρομολογούνται στη χώρα καταγωγής των μεταναστών. Σε
συνδυασμό με τις αξιολογήσεις των εθνικών αγορών εργασίας, τα εν
λόγω γραφεία συμβάλουν στην εκτίμηση του βαθμού αντιστοιχίας
μεταξύ ζήτησης και προσφοράς και κατ’ επέκταση στη μείωση της
υπερειδίκευσης.
Τελευταία αλλά εξίσου σημαντική προϋπόθεση, θα ήταν η προώθηση
από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενός πανευρωπαϊκού, εθελοντικού
και επί συγκεκριμένων κριτηρίων συστήματος εγγραφής (εισόδου)
στην αγορά εργασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης που με τη σειρά του
θα βοηθούσε στην επίτευξη αντιστοιχίας μεταξύ των
επαγγελματικών δεξιοτήτων των μεταναστών και των αναγκών των
Κρατών.
Εν κατακλείδι, η μείωση της υπερειδίκευσης αποτελεί ένα σημαντικό
βήμα προς τη δημιουργία μιας ελκυστικής και αποδοτικής
ευρωπαϊκής
αγοράς
εργασίας
και
τη
διατήρηση
της
4
ανταγωνιστικότητας
της
παγκοσμιοποιημένο κόσμο.
Ευρωπαϊκής
Ένωσης
σε
έναν
– Nadja Hirsch, Μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου,
Αντιπρόεδρος της Επιτροπής Απασχόλησης και Κοινωνικών
Υποθέσεων, Εισηγήτρια για το θέμα της «ένταξης των μεταναστών, οι
επιπτώσεις στην αγορά εργασίας και η εξωτερική διάσταση του
συντονισμού των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης».
Η άποψη του Ειδικευμένου Επαγγελματία
Ο βασικός παράγοντας υλοποίησης των κανονισμών και των
πρωτοβουλιών της εκάστοτε κυβέρνησης είναι η δράση σε τοπικό
επίπεδο. Η έκθεση που εκπονείται στα πλαίσια του REALISE επιχειρεί
μια χρήσιμη και επίκαιρη περιγραφή των δύο πυλώνων στους
οποίους στηρίζεται η τοπική δράση για τη βελτίωση της επάρκειας
της απασχόλησης των μεταναστών: τη δράση που απευθύνεται στους
μετανάστες, όπως κατάρτιση για την καλύτερη δυνατή παρουσίαση
του προφίλ τους, δημιουργία δικτύων, επικύρωση δεξιοτήτων,
αναγνώριση σπουδών κ.λπ. και τη δράση που απευθύνεται στα άτομα
που ασχολούνται με τους μετανάστες, όπως εργοδότες, συμβούλους,
υπευθύνους για τη χάραξη πολιτικών ή άλλους. Προκειμένου να τύχει
ευρύτερης αποδοχής και να ασκήσει μεγαλύτερη επιρροή, η εν λόγω
δράση θα πρέπει να είναι επαρκώς οργανωμένη, επίμονη και συνεχής
και να στηρίζεται και στους δύο παραπάνω πυλώνες. Ιδιαίτερα εάν
πρόκειται για μεγαλύτερες περιόδους, ο ένας εκ των δύο μόνο
πυλώνας είναι ανεπαρκής· χρειάζονται και οι δύο πυλώνες
προκειμένου να γίνουν σημαντικά βήματα προόδου σε ένα τόσο
δύσκολο τομέα. Οι εργοδότες, οι σύμβουλοι εργασίας, οι υπεύθυνοι
5
χάραξης πολιτικών και άλλοι, συχνά δεν αντιλαμβάνονται το απλό
γεγονός ότι οι μετανάστες των τελευταίων 15 ή 20 χρόνων διαθέτουν
πολύ περισσότερες δεξιότητες και μακράν καλύτερη εκπαίδευση από
τους μετανάστες της μεταπολεμικής περιόδου. Δεδομένου ότι οι
δυνατότητες εκπαίδευσης διευρύνθηκαν σε πολλές περιοχές και όχι
μόνο στην Ευρώπη, οι μετανάστες μπορεί να διαθέτουν περισσότερα
πτυχία σε σχέση με το παρελθόν.
Επιπροσθέτως, το πρόγραμμα REALISE είναι αξιοσημείωτο διότι
προσεγγίζει με προσοχή και ενθαρρύνει έργα όχι μόνο στις
μεγαλύτερες πόλεις αλλά και εκτός αστικών κέντρων. Οι μικρές
πόλεις και οι αγροτικές περιοχές παρέχουν λιγότερες ευκαιρίες
επαρκούς απασχόλησης. Το παραπάνω γεγονός είναι ευρέως γνωστό
στη δημόσια συζήτηση για τα δύο φύλα αλλά δεν λαμβάνεται
επαρκώς υπόψη στη δημόσια συζήτηση για τη μετανάστευση. Οι
αιτούντες άσυλο συχνά τοποθετούνται σε απομακρυσμένες περιοχές
όπου, ακόμη κι αν επιτρέπεται να αναζητήσουν εργασία, οι
πιθανότητες για εύρεση επαρκούς απασχόλησης είναι σχεδόν
μηδενικές. Επίσης, οι σχέσεις των κατοίκων στις μικρές πόλεις είναι
πολύ πιο στενές σε σύγκριση με τις σχέσεις των κατοίκων στα αστικά
κέντρα. Χρειάζεται αποτελεσματική τοπική δράση για να μετατρέψει
το μειονέκτημα αυτό σε πόρο για τους νεοαφικνούμενους μετανάστες
αλλά φαίνεται ότι είναι εφικτό.
_ Ο August Gächter είναι ειδικευμένος ερευνητής στο Κέντρο
Κοινωνικής Καινοτομίας (ZSI) της Βιέννης, στην Αυστρία. Υπηρετεί
επίσης στο συμβούλιο του Κέντρου Προσανατολισμού για τους
Μετανάστες της Βιέννης, συμπεριλαμβανομένης και της Perspektive,
μιας υπηρεσίας για την Αναγνώριση και τη Συμπληρωματική
Εκπαίδευση των Προσφύγων και των Νεοαφικνούμενων
Μεταναστών.
http://www.migrant.at/homepage2006/perspektive/perspektive.html
6
7
Η άποψη του Ειδικευμένου Μετανάστη
Εάν επιθυμούμε να επιτύχουμε ένα βιώσιμο και δίκαιο μοντέλο
οικονομικής ανάπτυξης, είναι απολύτως απαραίτητο να
κεφαλαιοποιήσουμε πλήρως όλο το διαθέσιμο ανθρώπινο κεφάλαιο.
Αυτό σημαίνει ότι θα τοποθετούμε τους εργαζόμενους σε θέσεις
εργασίας που θα αντιστοιχούν στις ικανότητες και τα προσόντα τους
– αντί να τους περιορίζουμε σε δραστηριότητες χαμηλής εξειδίκευσης,
όπως η γεωργία, η οικιακή βοήθεια ή οι οικοδομικές εργασίες.
Το φαινόμενο της υπερειδίκευσης των μεταναστών πρέπει να
εξαλειφθεί
διότι
συνεπάγεται
απώλεια
ικανοτήτων
και
παραγωγικότητας, κυρίως δε σε περιοχές όπου η γλώσσα και οι
διαπολιτισμικές ικανότητες – συχνά συγκριτικά πλεονεκτήματα
μεταξύ ατόμων με σημαντική διεθνή και μεταναστευτική εμπειρία –
αποτελούν σημαντικό προσόν.
Το φαινόμενο της υπερειδίκευσης είναι εντονότερο μεταξύ των
γυναικών μεταναστριών που υφίστανται διπλή διάκριση – για το
φύλο τους και για την καταγωγή τους. Δεδομένου ότι η εν λόγω
διάκριση είναι εμμένουσα, χωρίς ενεργές προσπάθειες για να την
καταπολεμήσουμε δεν θα υπάρξει πρόοδος – ιδιαίτερα δε σε
περιόδους οικονομικής κρίσης που συνοδεύονται από όξυνση
πατριαρχικών τάσεων που νομιμοποιούν ως προτεραιότητα την
απασχόληση των ανδρών.
Η Ευρώπη καλείται να παραδειγματισθεί από χώρες όπως ο Καναδάς,
η Δανία ή η Αυστραλία, οι οποίες εφάρμοσαν ειδικά μέτρα για την
καλύτερη δυνατή αξιοποίηση των δυνατοτήτων των μεταναστών και
κυρίως όσων διαθέτουν υψηλή εξειδίκευση. Πολλά θα μπορούσαν να
αναφερθούν σχετικά με τις μεθοδολογικές καινοτομίες σε τομείς
όπως η αξιολόγηση επαγγελματικών προσόντων, η προσαρμογή των
ξένων διπλωμάτων στις τοπικές αγορές εργασίας, τα προγράμματα
8
επαγγελματικού προσανατολισμού και η στοχευμένη αναζήτηση
εργασίας.
Η αυτοαπασχόληση (μη μισθωτή δραστηριότητα) είναι ζωτικής
σημασίας για την επίτευξη στόχων όπως αυτός του 75% ενεργού
πληθυσμού (πληθυσμού σε ηλικία εργασίας) που προβλέπεται στη
Στρατηγική «Ευρώπη 2020». Προκειμένου να επιτύχουμε τον
προαναφερόμενο στόχο, είναι απαραίτητα σημαντικά βήματα για την
υποστήριξη των μεταναστών, των νέων και των γυναικών.
– Imane EL RHOMRI, Μαροκινή υπήκοος που διαμένει στη
Ισπανία, Ιδρύτρια και Διευθύντρια της CoopMed –
www.coopmed.org – μια επιτυχημένη εταιρεία συμβουλευτικών
υπηρεσιών ανάπτυξης με γραφεία στη Σεβίλλη και στην
Καζαμπλάνκα.
9
Περιεχόμενα
I. Συνοπτική Παρουσίαση
II. Εισαγωγή
III. Υπερειδίκευση υπηκόων τρίτων χωρών στην Ευρωπαϊκή
Ένωση: Δεδομένα, Αριθμητικά Στοιχεία, Πολιτικές και
Προγράμματα
1. Τι σημαίνει υπερειδίκευση και γιατί θεωρείται σημαντική;
2. Ποιες ομάδες πλήττονται περισσότερο από το φαινόμενο
της υπερειδίκευσης και γιατί;
3. Ποιες είναι οι επιπτώσεις για την αγορά εργασίας και την
οικονομία της Ευρώπης;
4. Είναι σκόπιμο να δημιουργήσουμε προβληματισμό γύρω
από το φαινόμενο της υπερειδίκευσης υπηκόων τρίτων
χωρών σε περίοδο οικονομικής κρίσης;
5. Σχετικές Ευρωπαϊκές Πολιτικές και Προγράμματα
IV. Η υπερειδίκευση των ειδικευμένων υπηκόων τρίτων χωρών
σε τοπικό επίπεδο: Υφιστάμενες Καταστάσεις και Προσεγγίσεις
1. Υφιστάμενες Καταστάσεις
2. Διαδικασίες
3. Στρατηγικές και Εργαλεία
V. Συμπεράσματα και Συστάσεις
10
I) Συνοπτική Περίληψη
Όταν υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ των προσόντων και της θέσης
εργασίας, οι εργαζόμενοι αξιοποιούν λιγότερο τις δυνατότητές τους
να συμβάλλουν στην ανάπτυξη της οικονομίας. Η υπερειδίκευση –
πέραν των συνεπειών σε προσωπικό επίπεδο για τους άνεργους –
αποτελεί ένα είδος ανεπάρκειας της αγοράς και κατά συνέπεια
απώλεια ανθρωπίνων ανθρώπινων πόρων που μειώνει την
οικονομική ανταγωνιστικότητα και είναι αρνητική για την κοινωνία
γενικότερα. Σε επίπεδο γενικού συμφέροντος, οι υπήκοοι τρίτων
χωρών αποκτούν συνεχώς μεγαλύτερη αξία καθώς αυξάνεται η
αναλογία τους στο εργατικό δυναμικό και, ως εκ τούτου, η συμβολή
τους στην ανάπτυξη του ΑΕΠ. Συνεπώς, το γεγονός ότι οι υπήκοοι
τρίτων χωρών πλήττονται δυσανάλογα από το φαινόμενο της
υπερειδίκευσης, αποτελεί θέμα γενικού προβληματισμού. Σύμφωνα
με στοιχεία του 2010, 46% των υπηκόων τρίτων χωρών
επηρεάζονται από το φαινόμενο της υπερειδίκευσης - έναντι του 19%
των γηγενών – και το πρόβλημα επιδεινώνεται εξαιτίας της
τρέχουσας οικονομικής κρίσης.
Μεταξύ των υπηκόων τρίτων χωρών, οι γυναίκες, οι
νεοαφικνούμενοι και όσοι ζουν στην Νότια Ευρώπη πλήττονται
περισσότερο.
Η πληθυσμιακή γήρανση συρρικνώνει τον πληθυσμό σε ηλικία
εργασίας και αυξάνει τα ποσοστά εξάρτησης (λιγότεροι εργαζόμενοι
για να υποστηρίξουν τον αυξανόμενο εξαρτώμενο πληθυσμό).
Προσεγγίζοντας το 2020 η Ευρωπαϊκή Ένωση αναμένεται να
αντιμετωπίσει αυξανόμενο έλλειμμα δεξιοτήτων, παρά την τρέχουσα
οικονομική κρίση. Δεδομένου ότι η μετανάστευση αναμένεται να
αποτελέσει μέρος της καταπολέμησης τέτοιων ελλειμμάτων,
πρέπει να την αντιμετωπίσουμε και να τη διαχειριστούμε καλύτερα
σε σχέση με το παρόν.
11
Η τρέχουσα βιβλιογραφία και η έρευνα που διεξήχθη σε οκτώ
περιοχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης εντοπίζουν μια σειρά παραγόντων
που οδηγούν σε υπερειδίκευση. Οι κύριοι παράγοντες είναι οι
ακόλουθοι: τα χαρακτηριστικά της τοπικής αγοράς εργασίας, οι
ισχύοντες κανονισμοί για την μετανάστευση, οι συμπεριφορές που
υιοθετούνται απέναντι στους μετανάστες, οι διαδικασίες επικύρωσης
των διπλωμάτων, η έλλειψη κοινωνικών δικτύων, ο τρόπος ερμηνείας
της δυναμικής της τοπικής αγοράς εργασίας και των κοινωνικών
κωδίκων και η γλώσσα.
Κατά τη διερεύνηση της κατάστασης – αναφορικά με το φαινόμενο
της υπερειδίκευσης των ειδικευμένων μεταναστών σε 8 περιοχές ανά
την Ευρωπαϊκή Ένωση – εντοπίσθηκε ότι το εν λόγω θέμα αποτελεί
χαμηλή πολιτική προτεραιότητα. Το παραπάνω γεγονός
αντικατοπτρίζεται στις υπηρεσίες υποστήριξης της απασχόλησης που
κρίνονται ακατάλληλες για τους υπηκόους τρίτων χωρών υψηλής
εξειδίκευσης ή είναι αδιάφορες προς αυτούς. Παρατηρήθηκε ότι οι
συγκεκριμένες υπηρεσίες συχνά χαρακτηρίζονται από λανθασμένες
αντιλήψεις ή προκαταλήψεις για τα προσόντα των μεταναστών.
Επιπροσθέτως, η οικονομική κρίση αύξησε τον ανταγωνισμό στην
αγορά εργασίας επιδεινώνοντας τις πιθανότητες απασχόλησης των
ειδικευμένων μεταναστών.
Η δικτύωση που παραμένει περιορισμένη στις εθνοτικές ομάδες των
μεταναστών, παρατηρήθηκε ότι οδηγεί στην γκετοποίηση της
εργασίας – όταν, για παράδειγμα, μια κοινότητα μεταναστών
εργάζεται επανειλημμένα σε ένα συγκεκριμένο τομέα, ο τοπικός
πληθυσμός συχνά την ταυτίζει με τον τομέα αυτό.
Συνήθως οι υπερειδικευμένοι μετανάστες αποδέχονται ακατάλληλες
θέσεις απασχόλησης και παύουν να ελπίζουν σε κάτι καλύτερο. Όσο
περισσότερο μένουν στις ακατάλληλες αυτές θέσεις τόσο
περισσότερο διαβρώνονται οι δεξιότητές τους.
12
Ενώ υπάρχουν κοινά χαρακτηριστικά ανά την Ευρώπη (που συχνά
διαφέρουν στο βαθμό σοβαρότητας), προέκυψε ξεκάθαρα ότι,
οποιαδήποτε προσπάθεια αποτελεσματικής αντιμετώπισης του
προβλήματος της υπερειδίκευσης μεταξύ των υπηκόων τρίτων
χωρών, προϋποθέτει την κατανόηση των τοπικών ιδιαιτεροτήτων
– π.χ. τη δυναμική και τα χαρακτηριστικά της τοπικής αγοράς
εργασίας και της οικονομίας, το υπόβαθρο και τα χαρακτηριστικά της
μετανάστευσης σε τοπικό επίπεδο, το ποσοστό υπερειδίκευσης στο
γενικό πληθυσμό και κ.ο.κ.
Σε επίπεδο προσέγγισης, ορισμένες από τις 8 περιοχές εντόπισαν
αποτελεσματικούς τρόπους εμπλοκής των επιχειρηματιών και
καλύτερης κατανόησης των αναγκών και του σκεπτικού των
εργοδοτών. Κάθε περιοχή εργάστηκε σε πλαίσιο συνεργασίας, ενώ
πολλές χρησιμοποίησαν αυτή την άσκηση ως μέσο οικοδόμησης
συνεργασιών και συμμαχιών διαρκείας που συνεχίστηκαν και
εξελίχθηκαν
διευκολύνοντας
την
επίτευξη
περισσότερο
μακροπρόθεσμων στόχων.
Ως εκ τούτου, αρκετές από τις περιοχές θέλησαν να εντάξουν το θέμα
της μετανάστευσης σε ένα πλαίσιο γενικότερου συμφέροντος ή
συμφερόντων άλλων εμπλεκομένων (π.χ. των επιχειρήσεων), και
συνέδεσαν τις δράσεις τους με την υποστήριξη άλλων ομάδων στα
πλαίσια ευρύτερων προγραμμάτων, κ.ο.κ. Ο στόχος της παραπάνω
προσέγγισης ήταν η επίτευξη μεγαλύτερης υποστήριξης (buy-in).
Οι οργανώσεις που κεφαλαιοποίησαν την προγενέστερη εμπειρία
κατά τρόπο συνεκτικό, κατόρθωσαν να πραγματοποιήσουν
επιτυχημένες παρεμβάσεις και η εστίαση στην υλοποίηση βιώσιμων
δράσεων αποκλειστικά μέσω της χρήσης των ήδη διαθέσιμων πόρων
οδήγησε σε σημαντικά επιτεύγματα. Η αυτόνομη σκέψη των
τοπικών παραγόντων που κατανόησαν την ανάγκη επεξεργασίας και
προσαρμογής ιδεών και πρακτικών στις ιδιαιτερότητες του
περιβάλλοντός τους, επέτρεψε την υλοποίηση βιώσιμων και
13
αποτελεσματικών πρωτοβουλιών. Εξίσου σημαντική υπήρξε και η
εμπλοκή και η συμμετοχή των μεταναστών στη σύλληψη, την
υλοποίηση και την αξιολόγηση κάθε στρατηγικής που εφαρμόστηκε
και το γεγονός ότι δεν περιορίσθηκαν σε ρόλο απλών παθητικών
αντικειμένων των στρατηγικών αυτών.
Χρησιμοποιήθηκαν διαφορετικές στρατηγικές και διαφορετικά
εργαλεία με ορισμένες επικαλύψεις παρόμοιων πρακτικών που
αναπτύχθηκαν σε κάποιες περιοχές· μια λογική εξέλιξη δεδομένου ότι
όλοι οι συμμετέχοντες αντιμετώπιζαν το ίδιο πρόβλημα και οι
παρεμβάσεις τους υπήρξαν απόρροια διετούς συνεργασίας και
ανταλλαγής. Υπήρξαν κάποια παραδείγματα δημιουργικής
εφαρμογής πρακτικών καθοδήγησης (mentoring) στο τοπικό
πλαίσιο. Όλες οι περιοχές αντιμετώπισαν, με διαφορετικούς τρόπους,
την ανάγκη βέλτιστης αξιολόγησης και διάχυσης των
επαγγελματικών προσόντων και δεξιοτήτων των μεταναστών.
Η αντιμετώπισης θεμάτων διακυβέρνησης υπήρξε καθοριστική για
την ενσωμάτωση τυχόν νέων πρακτικών καθώς και για την επίτευξη
αλλαγών διαρκείας. Σε πολλές περιπτώσεις ετέθη θέμα καλύτερης
οργάνωσης, συντονισμού, επαναπροσδιορισμού ή βελτίωσης της
πρόσβασης σε είδη υπάρχοντα προγράμματα και υπηρεσίες.
Παράλληλα, παρατηρήθηκε ότι πολλά από τα εμπόδια που έπρεπε να
ξεπερασθούν δεν αφορούν θεσμούς ή τεκμηρίωση και η
αντιμετώπισή τους προϋποθέτει την ενδυνάμωση των λεγόμενων
«ήπιων ή εγκάρσιων δεξιοτήτων», όπως παρουσίαση του
προσωπικού προφίλ, επικοινωνία, αξιοποίηση πολιτιστικών
στοιχείων κ.ο.κ.
Προκύπτει ανάγκη μακροπρόθεσμης ευαισθητοποίησης μεταξύ των
εργοδοτών, των παρόχων δημόσιων υπηρεσιών και το ευρύτερο
κοινό. Η εν λόγω ευαισθητοποίηση πρέπει να οδηγήσει στην παροχή
μεγαλύτερης υποστήριξης (buy-in) για την αντιμετώπιση της
υπερειδίκευσης των υπηκόων τρίτων χωρών, να ευθυγραμμιστεί με
14
τους προβληματισμούς άλλων ομάδων, να προωθήσει τα οικονομικά
επιχειρήματα κ.λπ. Η σχέση μεταναστών και επιχειρηματικότητας
εμφανίζεται ποικίλη και αντιφατική και προϋποθέτει περαιτέρω
εμβάθυνση προκειμένου να γίνει αντιληπτή. Η αξία μιας τοπικής
προσέγγισης στην επίλυση των προβλημάτων απασχόλησης και της
ανάπτυξης αποτελεσματικών τρόπων συνεργασίας με τους
ενδιαφερόμενους επιβεβαιώθηκε πέραν πάσης αμφιβολίας.
Η διάσταση του φύλου στην υπερειδίκευση αποτελεί μείζον θέμα που
χρήζει κατάλληλης προσοχής. Οι επαρκείς και προσιτές οικονομικά
διαδικασίες για την αναγνώριση των προσόντων των αλλοδαπών
αποτελούν σοβαρότατο πρόβλημα ανά την Ευρώπη· σήμερα η
επικύρωση τέτοιων προσόντων είναι δύσκολη έως ανέφικτη,
ανάλογα με την περιοχή. Είναι προφανές ότι πολλά ακόμη βήματα
μένουν να γίνουν για τη βελτίωση αυτών των διαδικασιών.
Εν κατακλείδι, η Ευρώπη πρέπει να αποφασίσει πώς βλέπει τους
μετανάστες· ενίοτε, οι διακρίσεις που γίνονται μεταξύ μεταναστών
διαφορετικών κοινωνικών καταστάσεων είναι τεχνητές και οδηγούν
σε λανθασμένη υλοποίηση υπηρεσιών και δράσεων. Πιο
συγκεκριμένα, η Ευρώπη καλείται να αποδεχτεί ότι η μετανάστευση
είναι αναπόφευκτη και να δει τους μετανάστες όχι ως
φιλοξενούμενους αλλά ως νέους Ευρωπαίους.
15
16
II) Εισαγωγή
Η παρούσα έκθεση στοχεύει στην ενίσχυση της γνώσης και της
ευαισθητοποίησης γύρω από το θέμα της υπερειδίκευσης των
υπηκόων τρίτων χωρών στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην ανταλλαγή
στρατηγικών και εργαλείων που αναπτύχθηκαν σε τοπικό επίπεδο
για την αντιμετώπιση του φαινομένου αυτού.
Απευθύνεται πρωτίστως σε επαγγελματίες και υπεύθυνους χάραξης
πολιτικών που ασχολούνται με: μετανάστες, την αγορά εργασίας και
την βελτιστοποίηση του ανθρωπίνου κεφαλαίου, την ένταξη και την
επίτευξη
των
στόχων
ανάπτυξης
και
οικονομικής
ανταγωνιστικότητας στα πλαίσια της Στρατηγικής «Ευρώπη 2020».
Η παρούσα έκθεση αποτελεί προϊόν τους προγράμματος REALISE που
χρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ένταξης της
Ευρωπαϊκής Επιτροπής και υλοποιήθηκε μεταξύ 1ης Σεπτεμβρίου
2011 και 28ης Φεβρουαρίου 2013. Ο κύριος στόχος του προγράμματος
REALISE έγκειται στην αντιμετώπιση του φαινομένου της
υπερειδίκευσης υπηκόων τρίτων χωρών με υψηλή εξειδίκευση, στο
τοπικό επίπεδο των περιοχών όπου δραστηριοποιούνται οι εταίροι
του προγράμματος: Γάνδη (Βέλγιο), Μπιλμπάο και Σεβίλλη (Ισπανία),
Botkyrka (Στοκχόλμη), Βουδαπέστη (Ουγγαρία), Cesena (Ιταλία),
Ηράκλειο (Κρήτη, Ελλάδα) και Λονδίνο (Ηνωμένο Βασίλειο). Το
πρόγραμμα εκπονήθηκε με στόχο να συνεισφέρει στην οικονομική
ανταγωνιστικότητα και στην επίτευξη των στόχων της Στρατηγικής
«Ευρώπη 2020».
Χάριν στις βιβλιογραφικές πηγές του ΟΟΣΑ 1 και της Ευρωπαϊκής
Επιτροπής, το κεφάλαιο 3 (III) της έκθεσης εισάγει το θέμα της
υπερειδίκευσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, υπογραμμίζει πόσο
δυσανάλογα επηρεάζει τους υπηκόους τρίτων χωρών, τις αιτίες που
1
Οργανισµός Οικονοµικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) www.oecd.org
17
το προκαλούν και τις επιπτώσεις για την αγορά εργασίας και τις
οικονομικές επιδόσεις στην ΕΕ, ενώ παράλληλα προσεγγίζει το θέμα
και σε συνάρτηση με την οικονομική κρίση. Ακολουθεί μια
επισκόπηση των βασικών πολιτικών και προγραμμάτων της
Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αντιμετώπιση της υπερειδίκευσης
των μεταναστών.
Στο κεφάλαιο 4 (IV) περιγράφονται οι υφιστάμενες καταστάσεις και
οι αιτίες της υπερειδίκευσης των υπηκόων τρίτων χωρών σε κάθε
περιοχή του δικτύου REALISE, (οι παραθέσεις που περιλαμβάνονται
στο παράρτημα αυτό προέρχονται όλες από ειδικευμένους
επαγγελματίες, υπηκόους τρίτων χωρών με υψηλή εξειδίκευση και
γηγενείς από τις διαφορετικές εμπλεκόμενες περιοχές), οι διαδικασίες
αντιμετώπισης του φαινομένου, οι στρατηγικές και τα εργαλεία που
αναπτύχθηκαν. Η μεθοδολογία που ακολούθησε το δίκτυο REALISE
προκειμένου να παράξει τα εν λόγω αποτελέσματα εμπνέεται από τη
συμμετοχική δράση-έρευνα και αποτελείται από:
1. Συνεργασία καθ’ όλη τη διάρκεια του προγράμματος και πέραν
αυτής, μέσω της σύστασης και της διαχείρισης μιας Ειδικής
Ομάδας Τοπικής Δράσης με άτομα επιρροής (PLS) σε κάθε
περιοχή. Η συγκεκριμένη προσέγγιση στοχεύει στη βελτίωση της
σύλληψης πολιτικών και δράσεων και στην ενίσχυση των
δράσεων υποστήριξης (buy in) και προώθησης μέσα στην
κοινότητα.
2. Διάγνωση της σοβαρότητας και των αιτιών του φαινομένου
της υπερειδίκευσης υπηκόων τρίτων χωρών, μέσω
εμπεριστατωμένης έρευνας και συνεντεύξεων με ειδικευμένους
μετανάστες και σημαντικούς παράγοντες που εργάζονται στο
συγκεκριμένο τομέα. Ο στόχος ήταν η κατανόηση του βαθμού
του προβλήματος σε κάθε περιοχή και ο καθορισμός των
πολλαπλών παραγόντων που συμβάλουν περισσότερο στη
δημιουργία του, σε τοπικό επίπεδο. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε
18
με την συμμετοχή των μελών της Ειδικής Ομάδας Τοπικής
Δράσης και τα ευρήματα παρουσιάστηκαν και συζητήθηκαν
μαζί τους, με στόχο την επίτευξη συμφωνίας και το σχεδιασμό
των απαραίτητων δράσεων. Τα κύρια σημεία των ευρημάτων
παρουσιάζονται περιληπτικά στο κεφάλαιο υφιστάμενες
καταστάσεις.
3. Σχεδιασμό, υλοποίηση και αξιολόγηση των Πιλοτικών Τοπικών
Παρεμβάσεων με ειδικευμένους μετανάστες, που – με τα
τοπικά διαθέσιμα εργαλεία και τις επιλογές – αντιμετωπίζουν τις
αιτίες που εντοπίζονται στη διάγνωση. Ο στόχος είναι η
εκπόνηση μιας στρατηγικής, καθολικής προσέγγισης και όχι
μεμονωμένες δράσεις που απευθύνονται σε συγκεκριμένους
παράγοντες, όπως η βελτίωση των προγραμμάτων εκμάθησης
της γλώσσας.
4. Ενίσχυση των επιτυχημένων τοπικών παρεμβάσεων και
προσαρμογή αυτών στις μακροπρόθεσμες στρατηγικές για
την αντιμετώπιση της υπερειδίκευσης των υπηκόων τρίτων
χώρων. Οι μακροπρόθεσμες στατηγικές περιγράφονται στα
κεφάλαια διαδικασίες και προϊόντα.
5. Εκπόνηση αξιολογήσεων από εξειδικευμένους αξιολογητές
και χρήση βέλτιστων πρακτικών που αναπτύχθηκαν κυρίως
σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο στη Ευρωπαϊκή Ένωση και
τον Καναδά, με στόχο την καλύτερη δυνατή πληροφόρηση για
το σχεδιασμό πιλοτικών τοπικών παρεμβάσεων και
μακροπρόθεσμων στρατηγικών.
Το κεφάλαιο 5 (V) περιλαμβάνει ένα σύνολο συστάσεων αναφορικά
με τις πολιτικές και τις πρακτικές γύρω από το φαινόμενο της
υπερειδίκευσης των υπηκόων τρίτων χωρών. –––
19
Ορισμοί αναφοράς:
• Υπήκοοι Τρίτων Χωρών θεωρούνται τα άτομα που συνήθως
διαμένουν στις Ευρωπαϊκή Ένωση των 27 κρατών μελών και
που δεν έχουν την υπηκοότητα ενός από τα 27 Κράτη Μέλη της
Ευρωπαϊκής Ένωσης (πηγή: Οι Μετανάστες στην Ευρώπη: Ένα
στατιστικό πορτρέτο της πρώτης και της δεύτερης γενιάς.
Έκδοση 2011. Eurostat. Ευρωπαϊκή Ένωση).
• Ειδικευμένοι υπήκοοι τρίτων χωρών θεωρούνται οι υπήκοοι
τρίτων χωρών που διαθέτουν επαγγελματικά προσόντα ή
τίτλους τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Για περισσότερες πληροφορίες για το πρόγραμμα REALISE
επισκεφθείτε
τον
παρακάτω
σύνδεσμο:
http://realise2020.wordpress.com/
20
III) Υπερειδίκευση υπηκόων τρίτων χωρών στην Ευρωπαϊκή Ένωση:
Δεδομένα, Αριθμητικά Στοιχεία, Πολιτικές και Προγράμματα
1) Τι σημαίνει υπερειδίκευση και γιατί θεωρείται σημαντική;
• Έχουν δημοσιευθεί πολλοί διαφορετικοί ορισμοί για την
υπερειδίκευση· συνήθως περιγράφεται ως η κατάσταση κατά
την οποία τα υψηλότερα προσόντα ενός εργαζόμενου
υπερτερούν των προσόντων που χρειάζεται για τη συγκεκριμένη
θέση εργασίας2. Στον προηγούμενο ορισμό που αναφέρεται
κυρίως σε πτυχία μπορεί και πρέπει να προστεθεί η αξιολόγηση
των προσόντων που ένα άτομο αποκτά μέσω της εμπειρίας, της
άτυπης εκπαίδευσης, κ.λπ. Ο συνήθης ορισμός του ποσοστού
υπερειδίκευσης που χρησιμοποιείται στην παρούσα έκθεση είναι
ο ορισμός που χρησιμοποιείται από την Eurostat (στην έκθεση Η
Μετανάστευση στη Ευρώπη: Ένα στατιστικό πορτραίτο της
πρώτης και της δεύτερης γενιάς, του 20113).– το ποσοστό του
πληθυσμού που διαθέτει υψηλό εκπαιδευτικό επίπεδο αλλά
απασχολείται σε θέσεις εργασίας χαμηλής ή μέτριας
εξειδίκευσης.
• Η υπερειδίκευση είναι ένα σοβαρό ζήτημα που παρεμποδίζει τις
οικονομικές επιδόσεις και την απόδοση στην αγορά εργασίας,
στο σύνολο του ανεπτυγμένου κόσμου. Η έκθεση «Προοπτικές
Απασχόλησης για το 2011» του ΟΟΣΑ δείχνει ότι περίπου ένας
στους τέσσερις απασχολούμενους στις χώρες του ΟΟΣΑ4 είναι
υπερειδικευμένος για τις θέσεις εργασίας του 5 . Η αγορά
2
Ορισµός που χρησιµοποιείται στο έγγραφο“Right for the job: over-qualified or under-skilled?”(«Κατάλληλος για τη δουλειά: υπερειδικευµένος ή
άνευ ειδίκευσης;»,) ΟΟΣΑ έγγραφα εργασίας κοινωνικών θεµάτων, για την απασχόληση και τη µετανάστευση No. 120. Glenda Quintini, 2011. πηγή ://www.oecd.org/els/48650012.pdf
3
Η Μετανάστευση στην Ευρώπη « Ένα στατιστικό πορτρέτο της πρώτης και της δεύτερης γενιάς», έκδοση του 2011 Eurostat, Ευρωπαϊκή Ένωση - πηγή:
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-31-10-539/EN/KS-31-10-539-EN.PDF
4
Οι 31 χώρες µέλη του ΟΟΣΑ: Αυστραλία, Αυστρία, Βέλγιο, Καναδάς, Χιλή, Τσεχική ∆ηµοκρατία, ∆ανία, Φινλανδία, Γαλλία, Γερµανία, Ελλάδα,
Ουγγαρία, Ισλανδία, Ιρλανδία, Ιταλία, Ιαπωνία, Κορέα, Λουξεµβούργο, Μεξικό, Κάτω Χώρες, Νέα Ζηλανδία, Νορβηγία, Πολωνία, Πορτογαλία,
Σλοβακική ∆ηµοκρατία, Ισπανία, Σουηδία, Ελβετία, Τουρκία, Ηνωµένο Βασίλειο, Ηνωµένες Πολιτείες της Αµερικής.
5
Προοπτικές Απασχόλησης για το 2011 στις Χώρες του ΟΟΣΑ, Εκδόσεις ΟΟΣΑ.
http://dx.doi.org/10.1787/empl-outlook-2011-en
21
εργασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης την τρέχουσα περίοδο
διακρίνεται επίσης από σημαντικές αναντιστοιχίες μεταξύ των
προσόντων που διαθέτουν οι εργαζόμενοι και της εργασίας που
τελικά αποκτούν. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το συνολικό ποσοστό
των υπερειδικευμένων ατόμων μεταξύ 25 και 54 ετών ανήλθε το
2010 σε 21% ενώ το ποσοστό μεταξύ των υπηκόων τρίτων
χωρών ήταν πολύ υψηλότερο και ανήλθε σε 46% 6.
• Αναμφισβήτητα, όταν υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ των
επαγγελματικών προσόντων και της θέσης εργασίας, οι
εργαζόμενοι αξιοποιούν λιγότερο τις δυνατότητές τους να
συμβάλλουν στην ανάπτυξη της οικονομίας. Αν δεχτούμε ότι η
υπερειδίκευση αποτελεί ένα είδος ανεπάρκειας της αγοράς,
πέραν των αρνητικών συνεπειών που επιφέρει στους ανέργους
σε προσωπικό και ψυχολογικό επίπεδο, είναι αρνητική και για
την κοινωνία γενικότερα.
2) Ποιες ομάδες επηρεάζονται περισσότερο από το φαινόμενο της
υπερειδίκευσης και γιατί;
• Στην Ευρώπη, οι μετανάστες, οι νέοι και οι γυναίκες είναι
δυσανάλογα υπερειδικευμένοι. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ7 και την
Ευρωπαϊκή Επιτροπή 8 οι μετανάστες τείνουν να είναι
περισσότερο υπερειδικευένοι για τις θέσεις εργασίας τους σε
σχέση με τα άτομα που γεννήθηκαν στην εκάστοτε χώρα και
«υπερ-εκπροσωπούνται
σε
θέσεις
εργασίας
χαμηλής
6
Eurostat Labour Force Survey. Πηγή:
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/employment_social_policy_equality/migrant_integration/indicators
7
Αντιστοίχιση Εκπαιδευτικού Υπόβαθρου και Απασχόλησης: Μια πρόκληση για τους Μετανάστες στις Χώρες Υποδοχής, 2007. Προοπτικές ∆ιεθνούς
Μετανάστευσης, 2007. ΟΟΣΑ. Downloaded from http://www.oecd.org/dataoecd/19/5/41561786.pdf ; Ένα προφίλ των Πληθυσµών των Μεταναστών
στον 21ο αιώνα, 2008. ΟΟΣΑ. Πηγή: http://www.oecd.org/document/14/0,3343,en_2649_201185_40125838_1_1_1_1,00.html ; και “Right for the
job: over-qualified or under-skilled?”( «Κατάλληλος για τη δουλειά: υπερειδικευµένος ή άνευ ειδίκευσης;»,) έγγραφα εργασίας κοινωνικών
υποθέσεων, απασχόλησης και µετανάστευσης του ΟΟΣΑ No. 120. Glenda Quintini, 2011. Πηγή: http://www.oecd.org/els/48650012.pdf.
8
Idem 3 και Μετανάστες, µειονότητες, αναντιστοιχία; Αναντιστοιχία δεξιοτήτων µεταξύ των µεταναστών και τον εθνοτικών µειονοτήτων στην Ευρώπη.
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΕΓΓΡΑΦΟ αρ. 16. Ερευνητικό Κέντρο για την Ανάπτυξη της Επαγγελµατικής Κατάρτισης (Cedefop), 2011. Πηγή:
http://www.cedefop.europa.eu/EN/publications/18670.aspx
22
εξειδίκευσης, παρά το γεγονός ότι η πλειοψηφία διαθέτει μέση ή
ανώτερη εκπαίδευση»9.
• Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι το φαινόμενο της
υπερειδίκευσης αυξάνεται εάν η είσοδος στην αγορά εργασίας
συμπίπτει με περίοδο ύφεσης 10 – παραδείγματος χάριν, η
τρέχουσα οικονομική κρίση οξύνει τις ανισότητες. Αναλόγως, η
έκθεση για την Απασχόληση και την Κοινωνική Κατάσταση στην
Ευρωπαϊκή Ένωση – Τριμηνιαία Έκθεση Σεπτέμβριος του 201211
αναφέρει ότι το πρώτο τετράμηνο του 2012 το ποσοστό
ανεργίας των μεταναστών ανήλθε σε 22,1%, πάνω από το
διπλάσιο ποσοστό των ημεδαπών. Επιπροσθέτως, το χάσμα στα
ποσοστά ανεργίας μεταξύ υπηκόων της Ευρωπαϊκής Ένωσης
και υπηκόων τρίτων χωρών αυξήθηκε επίσης· προ κρίσης η
διαφορά κυμαινόταν μεταξύ 7-8% ενώ τα στοιχεία του 2012
εμφανίζουν διαφορά που ξεπερνά το 12% (δηλαδή αύξηση της
τάξεως του 50%).
• Το χάσμα υπερειδίκευσης μεταξύ ημεδαπών και υπηκόων
τρίτων χωρών είναι ιδιαίτερα έντονο στη Νότια Ευρώπη. Στην
Κύπρο, το 74% των υπηκόων τρίτων χωρών είναι
υπερειδικευμένοι έναντι του 27% των γηγενών, στην Ιταλία το
αντίστοιχο ποσοστό ανέρχεται σε 73% έναντι 13%, στην
Ισπανία 73% έναντι 31%, στην Πορτογαλία 63% έναντι 14%,
στην Ελλάδα 68% έναντι 19%. Για την ακρίβεια, βέβαια, το εν
λόγω πρόβλημα δεν πλήττει αποκλειστικά το Νότο της
Ευπωπαϊκής Ένωσης· στην Εσθονία, για παράδειγμα, το
αντίστοιχο ποσοστό ανέρχεται σε 56% έναντι 22%.12.
9
Η ένταξη των µεταναστών και οι επιπτώσεις στην αγορά εργασίας, Μελέτη του Ευρωπαϊκού
http://www.europarl.europa.eu/document/activities/cont/201108/20110829ATT25420/20110829ATT25420EN.pdf
10
Idem 2
11
Κοινοβουλίου,
2011,
Πηγή
Η Απασχόληση στην ΕΕ και η Κοινωνική Κατάσταση – Τριµηνιαία Έκθεση Σεπτέµβριος 2012. Ευρωπαϊκή Επιτροπή 2012. Πηγή:
http://ec.europa.eu/social/main.jsp?langId=en&catId=113&newsId=1668&furtherNews=yes
12
Idem 3.
23
• Το φαινόμενο της υπερειδίκευσης είναι πιο συχνό μεταξύ των
γυναικών υπηκόων τρίτων χωρών· 49% των γυναικών είναι
υπερειδικευμένες έναντι του 44% των ανδρών (βλέπε πίνακα 1).
Για τους γηγενείς το αντίστοιχα ποσοστά είναι 20% για τις
γυναίκες και 19% για τους άνδρες. Η Ισπανία, η Ιταλία και η
Ελλάδα διαθέτουν τα υψηλότερα ποσοστά υπερειδίκευσης
μεταξύ των γυναικών υπηκόων τρίτων χωρών: στην Ισπανία
75% έναντι του 22% των γηγενών γυναικών, στην Ιταλία 73%
έναντι του 13% και στην Ελλάδα 71% έναντι του 18% 13.
• Τα ποσοστά υπερειδίκευσης είναι υψηλότερα μεταξύ των
νεοαφικνούμενων μεταναστών – παρά το ότι σε όλες τις
χώρες, εκτός της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας, οι μετανάστες
παραμένουν υπερειδικευμένοι ακόμη και μετά από 10 χρόνια
διαμονής στην εκάστοτε χώρα 14 . Στις χώρες στις οποίες
υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα για τους υπηκόους τρίτων
χωρών, ο χρόνος παραμονής δεν φαίνεται να επηρεάζει
σημαντικά το φαινόμενο της υπερειδίκευσης. Το ποσοστό
βελτίωσης μεταξύ νεοαφικνούμενων και ήδη εγκατεστημένων
μεταναστών μετά από 8 χρόνια ανέρχεται σε μόλις 2
ποσοστιαίες μονάδες (βλέπε πίνακα 1).
Πίνακας 1: Ποσοστό υπερειδίκευσης των απασχολούμενων ατόμων
μεταξύ 25-54 ετών ανά κατηγορία χώρας υπηκοότητας, φύλου και
χρόνου διαμονής στη υποδοχής, στην Ευρώπη των 27 Κρατών Μελών,
το 2008.
Γηγενείς Υπήκοοι των Υπήκοοι
%
27
Τρίτων
ΚρατώνΜελών Χωρών
* Στην Ελλάδα δεν υπήρχαν διαθέσιµα στοιχεία για τους υπηκόους τρίτων χωρών για το 2008, συνεπώς τα δεδοµένα αφορούν στους «Γεννηθέντες
στην Αλλοδαπή», π.χ. τα άτοµα των οποίων ο τόπος κατοικίας (ή η κατοικία της µητέρας κατά τη γέννηση) βρίσκεται εκτός της χώρας της
τρέχουσας µόνιµης κατοικίας του/της.
13
Idem 11.
14
Αντιστοίχιση Εκπαιδευτικού Υπόβαθρου και Απασχόλησης: Μια πρόκληση για τους Μετανάστες στις Χώρες Υποδοχής, 2007. Προοπτικές ∆ιεθνούς
Μετανάστευσης, 2007. ΟΟΣΑ. Πηγή: http://www.oecd.org/dataoecd/19/5/41561786.pdf
24
της
Ευρωπαϊκής
Ένωσης %
%
27 Κράτη Μέλη
19
31
46
Άνδρες
19
29
44
Γυναίκες
20
33
49
Πρόσφατοι
μετανάστες (< 8
χρόνια
διαμονής)
37
48
Εγκατεστημένοι μετανάστες (≥8
χρόνια
διαμονής)
25
46
Γεννημένοι στη χώρα υποδοχής
33
28
Πηγή: Οι Μετανάστες στην Ευρώπη: Ένα στατιστικό πορτρέτο της
πρώτης και της δεύτερης γενιάς. Έκδοση 2011. Eurostat. Ευρωπαϊκή
Ένωση
Γιατί:
• Έλλειψη αναγνώρισης ή ισοτιμίας προσόντων και
δεξιοτήτων που αποκτήθηκαν στο εξωτερικό που φέρνουν
τους μετανάστες με υψηλότερη εξειδίκευση σε μειονεκτική θέση
15.
• Η υποκειμενική και η πραγματική διαφορά της αξίας των
προσόντων που αποκτήθηκαν στη χώρα καταγωγής. Οι
εργοδότες συχνά δεν έχουν καθόλου ή διαθέτουν ελάχιστες
πληροφορίες ή γνώση γύρω από την εγκυρότητα των
15
Idem 2, 3 και 14
25
•
•
•
•
•
ακαδημαϊκών ή επαγγελματικών προσόντων που έχουν
αποκτηθεί στη χώρα καταγωγής. 16.
Χαμηλή επάρκεια στη γνώση της γλώσσας της χώρας υποδοχής.
Έλλειψη κοινωνικών δικτύων, γνώσης και πληροφόρησης
γύρω από την αγορά εργασίας στη χώρα υποδοχής. 17.
Ρυθμιστικοί παράγοντες (π.χ. απαιτήσεις για την άδεια
εργασίας, τοποθεσία εγκατάστασης και πρόσβαση στην
υπηκοότητα) μπορούν επίσης να περιορίσουν την επιλογή των
θέσεων απασχόλησης για τους υπηκόους τρίτων χωρών που
εγκαταστάθηκαν προσφάτως στη χώρα.
Το ποσοστό υπερειδίκευσης είναι υψηλότερο στις περιοχές όπου
οι μετανάστες υπόκεινται σε περισσότερες διακρίσεις και
επικρατούν αρνητικές αντιλήψεις για τη μετανάστευση 18.
Τα χαρακτηριστικά της τοπικής αγοράς εργασίας
αποτελούν ένα καθοριστικό παράγοντα που δημιουργεί
συνθήκες υπερειδίκευσης. Συνήθως οι μετανάστες διαθέτουν
ανώτερη εκπαίδευση από την εκπαίδευση που απαιτείται για
την τρέχουσα εργασία τους σε χώρες με χαμηλό επίπεδο
δεξιοτήτων και κατάρτισης και περιορισμένη οικονομική
δραστηριότητα που βασίζεται σε ειδικευμένη εργασία. Το
εν λόγω φαινόμενο πλήττει περισσότερο τους μετανάστες που
έχουν εκπαιδευτεί στο εξωτερικό.19.
16
Idem 14
Idem 11
18
Μετανάστες, µειονότητες, αναντιστοιχία; Αναντιστοιχία δεξιοτήτων µεταξύ των µεταναστών και τον εθνοτικών µειονοτήτων στην Ευρώπη.
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΕΓΓΡΑΦΟ αρ. 16. Ερευνητικό Κέντρο για την Ανάπτυξη της Επαγγελµατικής Κατάρτισης (Cedefop), 2011.Πηγή:
http://www.cedefop.europa.eu/EN/publications/18670.aspx
19
Idem 18
17
26
3) Ποιες είναι οι επιπτώσεις για την αγορά εργασίας και την οικονομία
της Ευρώπης;
Η Στρατηγική «Ευρώπη 2020»20 – που αντικαθιστά την αποτυχημένη
«Ατζέντα της Λισσαβώνας» - αποτελεί τη στρατηγική ανάπτυξης και
οικονομικής ανάκαμψης της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα επόμενα
επτά χρόνια. Ο δεδηλωμένος στόχος έγκειται στο να καταστεί η
Ευρώπη μια οικονομία έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς με
υψηλά ποσοστά απασχόλησης, παραγωγικότητας και κοινωνικής
συνοχής.
Κατά την ευρύτερη έννοια, η στρατηγική τάσσεται υπέρ της
ενίσχυσης της ειδικευμένης εργασίας και των εργαζομένων που
απασχολούνται στα πλαίσια μιας οικονομίας με περισσότερη
προστιθέμενη αξία, επιδιώκει νέες τεχνολογίες ανάπτυξης και νέες
οικονομικές δραστηριότητες. Γίνεται λόγος για έξυπνες εργασίες,
έξυπνη οικονομία, καινοτομία κ.λπ.
Για την επιτυχία της εν λόγω στρατηγικής, η Ευρώπη – εκεί όπου η
γήρανση συρρικνώνει τον πληθυσμό σε ηλικία εργασίας (ενεργό
πληθυσμό) – θα χρειαστεί τον περισσότερο δυνατό ενεργό πληθυσμό,
η πλειονότητα του οποίου θα πρέπει αποδίδει τα μέγιστα στην αφορά
εργασίας. Είναι προφανές ότι, αν οι απασχολούμενοι στην αγορά
εργασίας δεν είναι επαρκώς αποδοτικοί – π.χ. οι υπερειδικευμένοι
μετανάστες – η Ευρώπη δεν θα προσεγγίσει τους παραπάνω στόχους
ανταγωνιστικότητας και συλλογικής οικονομικής και κοινωνικής
ευημερίας (είτε εκφράζονται στη Στρατηγική «Ευρώπη 2020» είτε σε
άλλα πλαίσια) αλλά αντιθέτως θα απομακρυνθεί από την επίτευξή
τους.
20
ΕΥΡΩΠΗ 2020: A strategy for smart, sustainable and inclusive growthΣτρατηγική για έξυπνη, διατηρήσιµη, και χωρίς αποκλεισµούς ανάπτυξη,
Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Πηγή:
http://ec.europa.eu/social/main.jsp?langId=en&catId=89&newsId=724&further
News=yes
27
Το οικονομικό επιχείρημα:
• Η μέχρι σήμερα συμβολή των μεταναστών στην οικονομία της
Ευρωπαϊκής Ένωσης υπήρξε σημαντική. Στην Ευρωπαϊκή
Ένωση των 15 και κατά τη χρονική περίοδο 2000-2005,
περισσότερο από το ένα τέταρτο της συνολικής αύξησης της
απασχόλησης και το 21% της μέσης αύξησης του ΑΕΠ προήλθε
από τους υπηκόους τρίτων χωρών. Το εν λόγω αυξανόμενο
μερίδιο στην εργασία των μεταναστών συμπεριελάμβανε θέσεις
εργασίας υψηλής εξειδίκευσης σε αναπτυσσόμενους τομείς
της οικονομίας καθώς και θέσεις εργασίας που απαιτούσαν
συνδυασμό χαμηλότερων δεξιοτήτων21.
• Όπως προβλέπεται στην πρώτη αξιολόγηση για τις νέες
δεξιότητες και τις απαιτήσεις εργασίας που υλοποίησε η
Ευρωπαϊκή Επιτροπή στα πλαίσια της έκθεσης «Νέες Δεξιότητες
για Νέες Θέσεις Εργασίας», εντός του 2020 θα σημειωθεί
αύξηση στις απαιτήσεις δεξιοτήτων σε όλα τα επίπεδα της
αγοράς εργασίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση’22..
• Η υποχρησιμοποίηση των δεξιοτήτων των ειδικευμένων
μεταναστών
οδηγεί
σε
περιορισμένα
συγκριτικά
πλεονεκτήματα και σε φτωχές οικονομικές επιδόσεις. Η
διαφορετικότητα δίνει ώθηση στη διεθνοποίηση και στην
καινοτομία. 23. Η οικονομική επιτυχία εγγυάται τις δημόσιες
υπηρεσίες που επιθυμούν να διατηρήσουν οι άνθρωποι. Οι
πολιτικές που βασίζονται στα παραπάνω επιχειρήματα θα
επιδιώξουν ευκολότερα δράσεις για τη μεγιστοποίηση του
ανθρώπινου κεφαλαίου των υπηκόων τρίτων χωρών – οι
21
Η
Απασχόληση
στην
Ευρώπη
Έκθεση
2008,
Ευρωπαϊκή
Επιτροπή.
Πηγή
:
http://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=89&langId=en&newsId=415&furtherNews=yes
22
Νέες ∆εξιότητες για Νέες Θέσεις Εργασίας:Πρόβλεψη και αντιστοίχιση των αναγκών της αγοράς εργασίας και των αναγκών σε δεξιότητες,
Ανακοίνωση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2008. COM/2008/0868 final. – πηγή:
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2008:0868:FIN:ET:PDF
23
Towards Open Cities. (Προσεγγίζοντας τις Ανοιχτές Πόλεις – ο Ελληνικός τίτλος αποτελεί προσέγγιση στη µετάφραση του τίτλου του εν λόγω
βιλβίου) Clark, G. (2008). Βρετανικό Συµβούλιο.
28
δυνατότητες του οποίου δεν εκτιμώνται επαρκώς σε παγκόσμιο
επίπεδο.
• Το χαμηλό επίπεδο αυτοπραγμάτωσης που βιώνουν τα άτομα
που είναι υπερειδικευμένοι για τις θέσεις εργασίας τους
αποτελεί προφανώς ένα σημαντικό προσωπικό πρόβλημα για
το τα συγκεκριμένα άτομα· μία Καναδική μελέτη για
παράδειγμα, συνδέει τα αυξημένα ποσοστά προβλημάτων
ψυχικής υγείας των μεταναστών με το φαινόμενο της
υπερειδίκευσης 24 . Αν και η ανθρώπινη διάσταση του
συγκεκριμένου διλλήματος ενός μετανάστη θεωρείται
σημαντική αιτία ανησυχίας και προκαλεί συμπονετικά
συναισθήματα, το φαινόμενο της υπερειδίκευσης αποτελεί ένα
πολυπλοκότερο πρακτικό θέμα. Σε επίπεδο συλλογικού
συμφέροντος, η υπερειδίκευση δεν επιτρέπει σε μέλη του
εργατικού
δυναμικού
των
κοινωνιών
μας
να
χρησιμοποιήσουν όλες τις δυνατότητές τους προκειμένου
να συνεισφέρουν στην οικονομία και στην ποιότητα της
αγοράς εργασίας.
• Το πρόβλημα της υπερειδίκευσης των υπηκόων τρίτων χωρών
είναι διαρθρωτικό, ως εκ τούτου χρήζει μακροπρόθεσμης
αντιμετώπισης. Πρόκειται για ένα γενικό πρόβλημα που
συναντούμε σε ολόκληρη την Ευρώπη – αν και με σημαντικές
διαφορές. Δεδομένης της τρέχουσας οικονομικής συγκυρίας, η
ανάγκη για οικονομική ανάκαμψη είναι αδιαμφισβήτητη και η εν
λόγω ανάκαμψη προϋποθέτει διαρθρωτική μεταρρύθμιση,
ανάπτυξη και δυναμικές παρεμβάσεις. Όλα τα σενάρια
οικονομικής ανάπτυξης στην Ευρωπαϊκή ήπειρο εμπεριέχουν
αυξανόμενη ζήτηση ειδικευμένης εργασίας. Κατά συνέπεια,
είναι απαραίτητο να μεγιστοποιήσουμε την αξία του
24
At Work, Τεύχος 64, Άνοιξη 2011: Ινστιτούτο για την Εργασία και την Υγεία, Τορόντο, http://www.iwh.on.ca/at-work/64/over-qualifiedimmigrants-at-risk-of-poorer-mental-health
29
ανθρώπινου κεφαλαίου της Ευρώπης και να ενθαρρύνουμε
δυναμικές οικονομικές παρεμβάσεις. Στα πλαίσια αυτής της
γενικής στρατηγικής κατεύθυνσης και της διαρθρωτικής
μεταρρύθμισης, η Ευρώπη πρέπει να εντοπίσει τρόπους να
αξιοποιήσει στο μέγιστο δυνατό βαθμό τους ανθρώπινους
πόρους ειδικευμένων υπηκόων τρίτων χωρών τώρα και στο
μέλλον – κυρίως των νέων και των γυναικών που πλήττονται
περισσότερο από το φαινόμενο της υπερειδίκευσης.
• Η επαγγελματική ένταξη δεν θα πρέπει απλά να εστιάζει στην
ένταξη των μεταναστών στην αγορά εργασίας αλλά στην εύρεση
απασχόλησης που συνάδει με τα προσόντα και τις ικανότητές
τους. Η επίγνωση των δυνατοτήτων ενδυναμώνει τους
μετανάστες και ωφελεί το συλλογικό συμφέρον. Όπως
υποστηρίζει ο Angel Gurría, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΟΣΑ
υποστηρίζει, πρόκειται για «ενέργεια ξεκάθαρου οικονομικού
ορθολογισμού».25..
4) Είναι σκόπιμο να δημιουργήσουμε προβληματισμό γύρω από το
φαινόμενο της υπερειδίκευσης των υπηκόων τρίτων χωρών σε περίοδο
οικονομικής κρίσης;
Γνωρίζουμε ότι η μετανάστευση και οι μετανάστες μπορούν ενίοτε να
αναδειχθούν σε εξαιρετικά ευαίσθητο πολιτικό και κοινωνικό θέμα
ακόμα και σε καλύτερες εποχές και ότι η Ευρώπη διέρχεται μια
ιδιαίτερα δύσκολη περίοδο. Εν μέσω της σφοδρότερης οικονομικής
κρίσης από τη δεκαετία του ΄30, με τα ποσοστά ανεργίας και ένδειας
να αυξάνονται κατακόρυφα, η ανησυχία για το φαινόμενο της
υπερειδίκευσης μοιάζει δικαίως πολυτέλεια.
Όταν πολλοί γηγενείς είναι άνεργοι ή σε δυσμενή οικονομική
κατάσταση, οι πολίτες θα διερωτώνται: «γιατί να καταβάλουμε
25
20
Φεβρουαρίου
2008,
οµιλία
του
Γενικού
http://www.oecd.org/document/14/0,3343,en_2649_201185_40125838_1_1_1_1,00.html
Γραµµατέα
του
ΟΟΣΑ,
30
προσπάθειες για να βοηθήσουμε τους ξένους να βρουν καλύτερη
δουλειά στη χώρα μας;»
Η απάντηση είναι διττή· αντιμετωπίζοντας τα αίτια του φαινομένου
της υπερειδίκευσης των μεταναστών αντιμετωπίζουμε και τα
αίτια «της κρίσης» – και την ξεπερνάμε – κάτι που
μακροπρόθεσμα είναι απαραίτητο.
Η καταπολέμηση της υπερειδίκευσης –
«Θα χρειαστούμε άτομα για να
για τους γηγενείς και τους μετανάστες – εξισορροπήσουμε τη γήρανση του
αποτελεί
μέρος
της
ευρύτερης πληθυσμού, άτομα για να καλύψουμε
το έλλειμμα στην αγορά εργασίας και
προσπάθειας
διαρθρωτικής φωτεινά μυαλά προκειμένου να
συνεχή καινοτομία
μεταρρύθμισης
και
βελτίωσης διασφαλίσουμε
και πρόοδο στα πανεπιστήμιά και τα
προκειμένου να ξεπεράσουμε την κρίση ερευνητικά μας κέντρα».
– Cecilia Malmström Επίτροπος
και να ενισχύσουμε την οικονομική Εσωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ
ανταγωνιστικότητα σε ολόκληρη την
Ευρώπη. Οι δράσεις που πρέπει να αναλάβουμε προκειμένου οι
μετανάστες να συνδράμουν τα μέγιστα στην αγορά εργασίας, είναι οι
δράσεις που θα έπρεπε να αναλάβουμε ούτως ή άλλως προς το δικό
μας γενικότερο όφελος.
Μακροπρόθεσμα, η Ευρώπη καλείται να γεφυρώσει τα κενά
τεχνογνωσίας και δεξιοτήτων, να ανταποκριθεί στη δημογραφική
πρόκληση και να νικήσει τον παγκοσμιοποιημένο ανταγωνισμό.
Το ευρύτερο πλαίσιο, αριθμητικά στοιχεία και προβλέψεις:
• Ζήτηση δεξιοτήτων: Οι απαιτήσεις των απαραίτητων
δεξιοτήτων θα συνεχίσουν να αυξάνονται σε όλα τα επίπεδα της
αγοράς εργασίας της ΕΕ 26..
26
Idem 22
31
• Προβλέψεις ελλειμμάτων στην αγορά εργασίας: Σύμφωνα
με τις προβλέψεις του Ευρωπαϊκού Κέντρου για την Ανάπτυξη
της Επαγγελματικής Κατάρτισης (CEDEFOP)27 σχετικά με τα
απαιτούμενα επαγγελματικά προσόντα στο μέλλον, θα
σημειωθεί αύξηση της ζήτησης κυρίως εργαζομένων υψηλών
εκπαιδευτικών προσόντων (12,5 εκατομμύρια θέσεις εργασίας ή
8,5 ή ανάπτυξη 2,4%) και μεσαίων εκπαιδευτικών προσόντων
(9,5 εκατομμύρια θέσεις εργασίας ή ανάπτυξη 1,0%).
Προβλέπεται επίσης ότι η ζήτηση εργαζομένων χαμηλής
εξειδίκευσης θα μειωθεί για περίπου 8,5 εκατομμύρια θέσεις
εργασίας (πτώση 1,9%). (Σημείωση: Παρά το ότι οι προβλέψεις
ανάγονται στο 2007 και οι συνέπειες της οικονομικής κρίσης
ενδέχεται να έχουν ανατρέψει τα χρονοδιαγράμματα και τα
ποσοστά των εν λόγω προβλέψεων, η κυρίαρχη τάση των
προβλέψεων δεν αναμένεται να ανατραπεί.) Αν και οι παραπάνω
προβλέψεις δεν αναφέρονται ρητά στο μεταναστευτικό
εργατικό δυναμικό, η CEDEFOP υποστηρίζει ότι η μετανάστευση
θα μπορούσε να αποτελέσει μέρος της λύσης για την
καταπολέμηση τέτοιων ελλειμμάτων της αγοράς εργασίας και
παροτρύνει τα Κράτη Μέλη να προωθήσουν και να συντονίσουν
μεταναστευτικές πολιτικές που ευνοούν τους μετανάστες με
υψηλή εξειδίκευση28.
• Το 2009, το Ινστιτούτο για τη Μελέτη της Εργασίας της
Γερμανίας (IZA) 29 διεξήγαγε για την ΕΕ μια Μελέτη
Εμπειρογνωμόνων σχετικά με την Απασχόληση Μεταναστών
Υψηλής Εξειδίκευσης (ESHSLI), που συγκεντρώνει τις απόψεις
ειδικών για την αναγκαιότητα των μεταναστών και το μέγεθος
των μελλοντικών μεταναστευτικών εισροών – με επίκεντρο τους
μετανάστες υψηλής εξειδίκευσης. 96% των ερωτώμενων
27
Το CEDEFOP είναι το Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Ανάπτυξη της Επαγγελµατικής Κατάρτισης http://www.cedefop.europa.eu/
Idem 9
29
IZA= Ινστιτούτο για τη Μελέτη της Εργασίας (Institut zur Zukunft der Arbeit) http://www.iza.org/
28
32
πιστεύουν ότι η ΕΕ πρέπει τουλάχιστον να διατηρήσει τα
επίπεδα των μεταναστών υψηλής εξειδίκευσης και 81%
πιστεύουν ότι η ΕΕ πρέπει να αυξήσει τα επίπεδα αυτά.
Αριθμητικά στοιχεία της εν λόγω έρευνας συμπληρώνουν τα
παραπάνω
ευρήματα
της
μελέτης
CEDEFOP·
π.χ.
υποστηρίζοντας ότι η αγορά εργασίας θα χρειαστεί
περισσότερους μετανάστες και κυρίως υψηλής εξειδίκευσης30.
• Οικονομική κρίση και ζήτηση δεξιοτήτων: Παρά την
τρέχουσα οικονομική κρίση και τα ποσοστά ανεργίας, πολλά
Κράτη Μέλη αντιμετωπίζουν ελλείμματα απασχόλησης σε
συγκεκριμένους τομείς. Η Ατζέντα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
για τις νέες δεξιότητες και τις θέσεις εργασίας αναφέρεται στα
παρακάτω ελλείμματα (κενές θέσεις απασχόλησης): 384,000 με
700.000 ειδικοί στον τομέα τον Τεχνολογιών των Πληροφοριών
και των Τεχνολογιών μέχρι το 2015 και περίπου 1 εκατομμύριο
επαγγελματίες των τομέα της υγείας μέχρι το 2020 που θα
ανέλθουν σε περίπου 2 εκατομμύρια αν συνυπολογίσουμε και τα
δευτερογενή επαγγέλματα υγείας. 31.
• Δημογραφικά
στοιχεία/Πληθυσμιακή
γήρανση
και
συρρικνούμενη αγορά εργασίας: δεδομένου ότι ο πληθυσμός
της Ευρώπης γηράσκει, λιγότεροι άνθρωποι εργάζονται και
υποστηρίζουν τα αυξανόμενα ποσοστά συνταξιούχων και άλλων
εξαρτώμενων μη απασχολούμενων ατόμων. Από το 2008 έως το
2060, το εργατικό δυναμικό της ΕΕ αναμένεται να συρρικνωθεί
κατά περίπου 50 εκατομμύρια. Το 2010 για κάθε άτομο ηλικίας
από 65 ετών και άνω υπήρχαν 3,5 άτομα ενεργού πληθυσμού
(20-60)·σύμφωνα με την τρέχουσα τάση η αντίστοιχη αναλογία
30
Η ένταξη των Μεταναστών και οι Επιπτώσεις στην Αγορά Εργασίας, Μελέτη Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, 2011, Πηγή:
http://www.europarl.europa.eu/document/activities/cont/201108/20110829ATT25420/20110829ATT25420EN.pdf
31
Ευρωπαϊκή Ατζέντα για την Ένταξη των Υπηκόων Τρίτων Χωρών – συχνές ερωτήσεις. MEMO/11/530. COM 2011. Πηγή:
http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-11-530_en.htm
33
εντός του 2060 θα είναι 1,7 άτομα για κάθε άτομο ηλικίας από
65 ετών και άνω.32.
• Μια έρευνα της Eurocities παρουσιάζει παρόμοιας τάσης
εικόνα: το 2008 ο αριθμός των θανάτων στην ΕΕ άρχισε να
ξεπερνά τον αριθμό των γεννήσεων, ο συνολικός πληθυσμός της
ΕΕ όμως δεν αναμένεται να συρρικνωθεί δραματικά μέχρι το
2050 χάρη στη μετανάστευση. Η ηλικία του ευρωπαϊκού
πληθυσμού αναμένεται να αυξηθεί τις επόμενες 40 δεκαετίες·
έως το 2050 η μέση ηλικία των πολιτών της ΕΕ θα κυμαίνεται
μεταξύ 39 και 49 έτη και ο αριθμός του ενεργού πληθυσμού θα
μειωθεί κατά 48 εκατομμύρια. Το ποσοστό του ενεργού
πληθυσμού που αντιστοιχεί σε κάθε πολίτη ηλικίας από 65 ετών
και άνω θα μειωθεί κατά το ήμισυ και θα φθάσει από τέσσερα
άτομα σε δύο – αυτό σημαίνει ότι οι πολίτες που θα χρήζουν
υγειονομικής περίθαλψης (ιατρικής φροντίδας) και συντάξεων
θα αυξηθούν ενώ οι πολίτες που θα εργάζονται για να καλύψουν
τις παραπάνω παροχές θα μειωθούν, επιφέροντας προφανείς
αρνητικές επιπτώσεις για την οικονομική ανάπτυξη και την
παραγωγικότητα. (Τα αριθμητικά στοιχεία της Ευρωπαϊκής
Επιτροπής είναι παρόμοια.33). Αν υποδεχτούμε περισσότερους
μετανάστες προκειμένου να αντιμετωπίσουμε το παραπάνω
φαινόμενο, τότε η ανάγκη για αποτελεσματικές πολιτικές
ένταξης για την καταπολέμηση των κοινωνικών διχασμών και
των προκαταλήψεων θα είναι ακόμα μεγαλύτερη34.
Σε ένα περιβάλλον όπως αυτό που αποτυπώνεται στην έρευνα
της Eurocities ή στα δεδομένα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, θα
προκύψει αδήριτη ανάγκη – για λόγους οικονομικούς και
32
Idem 31
Προβλέπεται ότι ο πληθυσµός της ΕΕ θα αυξηθεί από 501 εκατοµµύρια το 2010 σε 520,7 εικατοµµύρια στο 2015 και θα µειωθεί σε 505,7
εκταοµµύρια το 2060. Το εργατικό δυναµικό της ΕΕ θα µειωθεί κατά 50 εκατοµµύρια περίπου από το 2008 έως το 2060. Το 2010, 3,5 άτοµα ενεργού
πληθυσµού (ηλικίας 20-64) αντιστοιχούσαν σε κάθε άτοµο ηλικίας από 56 έτη και άνω – σε σχέση µε την αναµενόµενη για το 2060 αντίστοιχη
αναλογία που θα είναι 1,7 προς 1. – Ευρωπαϊκή Ατζέντα για την Ένταξη των Μεταναστών – συχνές ερωτήσεις MEMO/11/530. COM 2011
34
Ανάλυση της EUROCITIES 2007 Έρευνα ∆ηµογραφικής Αλλαγής
http://www.eurocities.eu/uploads/load.php?file=demographic_changesurvey2007-SMUL.pdf
33
34
κοινωνικούς – να μειώσουμε το φαινόμενο της υπερειδίκευσης
των υπηκόων τρίτων χωρών· το εν λόγω θέμα δεν θα πάψει να
μας απασχολεί.
• Από τις έρευνες του Ευρωμαρόμετρου προκύπτει ότι το 70%
των Ευρωπαίων πολιτών αντιλαμβάνονται ότι οι ειδικευμένοι
μετανάστες μπορούν να συμβάλλουν στην καταπολέμηση της
συρρίκνωσης του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας και του
ελλείμματος των ειδικευμένων εργαζομένων και θεωρούν τους
μετανάστες απαραίτητους για την οικονομία της Ευρώπης 35.
Συνεπώς, επιστρέφοντας στην αρχή αυτού του κεφαλαίου, το
επιχείρημα της τοποθέτησης μεταναστών υψηλής εξειδίκευσης σε
θέσεις εργασίας που αντιστοιχούν στις ικανότητες και στα
επαγγελματικά τους προσόντα ευσταθεί και δύναται να τύχει
ευρέως αποδοχής.
• Συγκριτικό
πλεονέκτημα
περιοχών:
Σε
μια
παγκοσμιοποιημένη οικονομία, οι κοινωνίες που δεν αξιοποιούν
πλήρως τις δεξιότητες όλων των μελών τους – π.χ. των
ειδικευμένων μεταναστών – διαθέτουν μικρότερο συγκριτικό
πλεονέκτημα. Η ανθρώπινη διαφορετικότητα μπορεί να
ωφελήσει τις κοινωνίες και να γίνει μοχλός για την ανάπτυξη της
επιχειρηματικότητας,
της
δημιουργικότητας
και
της
καινοτομίας 36 . Είναι προφανές ότι οι κοινωνίες που θα
κατορθώσουν να αξιοποιήσουν το μέγιστο συγκριτικό
πλεονέκτημα των ανθρωπίνων πόρων τους θα απολαύουν
καλύτερων οικονομικών επιδόσεων, θα είναι περισσότερο
καινοτόμες, ανταγωνιστικές και ευημερούσες και θα μπορέσουν
να παράσχουν τα κοινωνικά και πολιτιστικά πρότυπα και τις
υπηρεσίες που επιθυμούν και αναμένουν οι ευρωπαίοι πολίτες.
35
Idem 9.
Towards Open Cities.(Προσεγγίζοντας τις Ανοιχτές Πόλεις – η Ελληνική µετάφραση αποτελεί προσέγγιση στη µετάφραση του τίτλου του εν λόγω
βιβλίου) Clark, G. (2008). Βρετανικό Συµβούλιο
36
35
Η απλή αυτή διαπίστωση μπορεί εύκολα να αποτελέσει
αντικείμενο της Στρατηγικής «Ευρώπη 2020» ή να ενταχθεί σε
άλλες πολιτικές. Το θέμα είναι ότι κάποιες χώρες, περιφέρειες
και πόλεις και κάποιοι ιδιωτικοί και δημόσιοι φορείς έχουν ήδη
αντιληφθεί τα παραπάνω δεδομένα, ως εκ τούτου, προωθούν
ήδη δράσεις με στόχο τη μεγιστοποίηση του ανθρώπινου
κεφαλαίου των υπηκόων τρίτων χωρών που φιλοξενούν.
Κάποιες άλλες χώρες και κάποιοι άλλοι φορείς αντιλαμβάνονται
λιγότερο το διακύβευμα.
5) Σχετικές πολιτικές και προγράμματα της ΕΕ
.Η
Στρατηγική «Τον Μάρτιο του 2010 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφώνησε τα βασικά στοιχεία
«Ευρώπη
2020» της Στρατηγικής «Ευρώπη 2020», συμπεριλαμβάνοντας το ποσοστό ανεργίας
ως πρωταρχικό στόχο και επισημαίνοντας ότι ο στόχος αυτός μπορεί εν μέρει να
αποτελεί το τρέχων επιτευχθεί μέσω της…καλύτερης ένταξης των νόμιμων μεταναστών. Ο
γενικότερος αυτός στόχος θα πρέπει επίσης να μεταφραστεί σε εθνικούς
πλαίσιο
στόχους»- Απασχόληση στην Ευρώπη 2010, ΓΔ Απασχόλησης, Ευρωπαϊκή
μακροοικονομικής
Επιτροπή. Στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής 2020, «τα Κράτη Μέλη
ΕΕ οφείλουν να λάβουν υπόψη το ρόλο που δύναται να διαδραματίσει η
πολιτικής που διέπει της
μετανάστευση για την αντιμετώπιση των ελλειμμάτων απασχόλησης και
τα προγράμματα και δεξιοτήτων».
τις δράσεις της ΕΕ
(βλέπε κεφάλαιο 3). Η παροχή υποστήριξης για την καλύτερη ένταξη
των μεταναστών στην αγορά εργασίας και οι αλλαγές στη
μεταναστευτική πολιτική είναι και θα είναι εύλογες διότι συμβάλουν
στην ευρύτερη βελτίωση των σχετικών πολιτικών.
Οι κοινές βασικές αρχές για την ένταξη των υπηκόων τρίτων χωρών
Το 2004 το Συμβούλιο ενέκρινε τις «Βασικές Αρχές για την Πολιτική
Ένταξης των Μεταναστών»’37 , που αποτελούν το συμφωνημένο
πλαίσιο για την συνεργασία της ΕΕ σε θέματα ένταξης.
37
http://register.consilium.eu.int/pdf/en/04/st14/st14776.en04.pdf
36
Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή υλοποιεί σειρά μέτρων και εργαλείων
για την ανταλλαγή γνώσης και το συντονισμό όπως:
• Τον ευρωπαϊκό Ιστότοπο για την Ένταξη38
• Το Εγχειρίδιο για την Ένταξη που απευθύνεται σε
υπευθύνους χάραξης πολιτικής και ειδικούς επαγγελματίες39
• Το δίκτυο Εθνικών Σημείων Επαφής για την Ένταξη για την
ανταλλαγή σε επίπεδο εθνικών διοικήσεων
• Το Ευρωπαϊκό Φόρουμ Ένταξης που πραγματοποιείται κάθε
δύο χρόνια από το 2009. Στόχος: η διασφάλιση του διαλόγου με
την κοινωνία των πολιτών40
• Το Ευρωπαϊκό Ταμείο για την Ένταξη των Υπηκόων
Τρίτων Χωρών (EIF), που χρηματοδοτεί εθνικά και διεθνικά
έργα. Το Πρόγραμμα Εργασίας του Ταμείου για το 2013
περιλαμβάνει τοπικές δράσεις για την «ενίσχυση της
οικονομικής, κοινωνικής, πολιτιστικής και πολιτικής συμμετοχής
των μεταναστών» και την «προώθηση μέτρων χαρτογράφησης,
αξιολόγησης και επικύρωσης των επαγγελματικών προσόντων
και των επαγγελματικών εμπειριών τους»41
Αξίζει να σημειώσουμε ότι τα παραπάνω εργαλεία και οι παραπάνω
δομές αντιμετωπίζουν το γενικότερο θέμα της ένταξης των
μεταναστών και όχι ειδικά το θέμα των ειδικευμένων μεταναστών και
της ένταξης τους στην αγορά εργασίας. Ωστόσο, τα εν λόγω θέματα
αντιμετωπίζονται σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό στα ευρύτερα
πλαίσια των παραπάνω δομών. Συγκεκριμένα, πρέπει να αναφέρουμε
ότι το δίκτυο REALISE, προϊόν του οποίου είναι και η παρούσα
έκθεση, χρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ένταξης.
38
http://ec.europa.eu/ewsi/en/index.cfm
3η έκδοση, επισκεφθείτε τον παρακάτω σύνδεσµο: http://ec.europa.eu/ewsi/UDRW/images/items/docl_12892_168517401.pdf
40
http://ec.europa.eu/ewsi/en/policy/legal.cfm
41
Για
περισσότερες
πληροφορίες,
επισκεφθείτε
τον
παρακάτω
σύνδεσµο:
http://ec.europa.eu/dgs/homeaffairs/financing/fundings/pdf/awp_2013_eif.pdf
39
37
Η Ευρωπαϊκή Ατζέντα του 2011 για την ένταξη υπηκόων τρίτων χωρών
Το Ιούλιο του 2011, η Επιτροπή ανακοίνωσε την «Ευρωπαϊκή Ατζέντα
για την Ένταξη των μεταναστών εκτός ΕΕ»42, εστιάζοντας σε δράσεις
που στοχεύουν στην αύξηση της οικονομικής, κοινωνικής,
πολιτιστικής και πολιτικής συμμετοχής των μεταναστών και δίνοντας
έμφαση στην τοπική δράση.
Στα πλαίσια της παραπάνω έμφασης στην τοπική δράση, η εν λόγω
Ατζέντα υποστηρίζει μία από τις βασικές αρχές του REALISE - ήτοι,
ότι η ένταξη υλοποιείται (ή όχι) κυρίως σε τοπικό επίπεδο, ως εκ
τούτου, είναι απαραίτητο να προσεγγίσουμε τη χάραξη πολιτικής και
δράσεων και τους εμπλεκόμενους φορείς σε τοπικό επίπεδο.
Ένα Έγγραφο Εργασίας των Υπηρεσιών της Επιτροπής 43 έχει
προσαρτηθεί στην Ανακοίνωση και περιλαμβάνει μια λίστα
πρωτοβουλιών της ΕΕ (από το 2011) που υποστηρίζουν την ένταξη
των Υπηκόων Τρίτων Χωρών.
Η προαναφερόμενη Ατζέντα περιλαμβάνει μια «εργαλειοθήκη» που
παρέχεται από την Επιτροπή στις εθνικές αρχές, προκειμένου να
επιλέξουν μέτρα σύμφωνα με τις ανάγκες τους σε σχέση με την
πολιτική ένταξης. Παράλληλα, η Ατζέντα επιδιώκει τη θέσπιση κοινών
δεικτών για την παρακολούθηση των αποτελεσμάτων των πολιτικών
ένταξης.
Βασικές συστάσεις και επιχειρήματα της Ατζέντας για την
αντιμετώπιση του φαινομένου της υπερειδίκευσης και τη
σπουδαιότητα ανάπτυξης προσεγγίσεων και διακυβέρνησης σε
τοπικό επίπεδο περιλαμβάνουν τα παρακάτω: (οι συστάσεις αυτές
ταυτίζονται αρκετά με τη λογική και τα ευρήματα του REALISE):
• Οι άνεργοι μετανάστες ή οι μετανάστες που απασχολούνται σε
θέσεις εργασίας για τις οποίες είναι υπερειδικευμένοι είναι
42
43
http://ec.europa.eu/dgs/home-affairs/doc_centre/immigration/docs/agenda/1_en_act_part1_v10.pdf#zoom=100
http://ec.europa.eu/dgs/home-affairs/doc_centre/immigration/docs/2011_commission_staff_working_paper_on_integration.pdf
38
χαμένο ανθρώπινο κεφάλαιο. Είναι απαραίτητο να
αναπτυχθούν/βελτιωθούν υπηρεσίες που θα επιτρέπουν την
αναγνώριση
των
προσόντων
και
των
δεξιοτήτων
(αρμοδιοτήτων) από τη χώρα καταγωγής, διευκολύνοντας κατ΄
αυτόν τον τρόπο τους μετανάστες να αναλάβουν θέσεις
εργασίας που αντιστοιχούν στις δεξιότητες τους. Ένας τρόπος
για να επιτύχουμε τον παραπάνω στόχο έγκειται στην
ανάπτυξη/βελτίωση των μεθόδων χαρτογράφησης της
εκπαίδευσης, της επαγγελματικής εμπειρίας, της ισοτιμίας
διπλωμάτων και προσόντων και στον εντοπισμό των αναγκών
κατάρτισης.
• Οι πολιτικές ένταξης θα πρέπει να διατυπώνονται και να
υλοποιούνται με την ενεργή συμμετοχή των τοπικών αρχών και
φορέων (συμπεριλαμβανομένων των εργοδοτών και των
κοινωνικών φορέων) και να στοχεύουν σε συγκεκριμένες
περιοχές.
• Κρίνεται απαραίτητη η βελτίωση της πολυεπίπεδης
συνεργασίας και του συντονισμού μεταξύ των διαφορετικών
επιπέδων δημόσιας διοίκησης, ενδιαφερομένων φορέων,
κρατών μελών, προγραμμάτων της ΕΕ, φορέων της κοινωνίας
των πολιτών κ.ο.κ.
• Είναι απαραίτητο να στηρίζουμε τους νεοαφικνούμενους
μετανάστες.
• Τα προγράμματα εκμάθησης γλώσσας θα πρέπει να καλύπτουν
διαφορετικές ανάγκες.
• Σε επίπεδο χρηματοδότησης η Ατζέντα αναφέρει ότι «στο
μέλλον, η χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την
ένταξη θα πρέπει να γίνεται στα πλαίσια μιας τοπικής και
περισσότερο στοχευμένης προσέγγισης, σε συνδυασμό με τις
39
στρατηγικές που έχουν σχεδιαστεί ειδικά για να προωθήσουν την
ένταξη σε τοπικό επίπεδο. Δεδομένης της ιδιαιτερότητας τους, οι
εν λόγω στρατηγικές θα πρέπει να υλοποιούνται από τοπικές ή
περιφερειακές αρχές και μη κρατικούς φορείς». Προκειμένου να
στοχεύσει στην τοπική δράση, συνιστάται στην Ευρωπαϊκή
Επιτροπή να ενισχύσει το συντονισμό ανάμεσα στο
ΕυρωπαϊκόΤαμείο για την Ένταξη Υπηκόων Τρίτων Χωρών
(EIF), το Ευρωπαϊκό Ταμείο για τους Πρόσφυγες (ERF), το
Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ) και το Ευρωπαϊκό Ταμείο
Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ).
Η Ευρωπαϊκή Μπλε Κάρτα Απασχόλησης
Η Μπλε Κάρτα44, ή Ευρωπαϊκή Μπλε Κάρτα Απασχόλησης – η
ευρωπαϊκή απάντηση στην αμερικανική «Πράσινη Κάρτα» - είναι μια
ευρεία άδεια εργασίας και μια σύντομη διαδικασία που σχεδιάστηκε
για την πρόσληψη υπηκόων τρίτων χωρών υψηλής εξειδίκευσης σε
επαγγέλματα που έχουν έντονη ζήτηση, τους επιτρέπει να εργάζονται
και να ζουν σε οποιαδήποτε χώρα της ΕΕ επιθυμούν (με εξαίρεση τη
Δανία, την Ιρλανδία και Ηνωμένο Βασίλειο) και δημιουργεί ευνοϊκές
συνθήκες για την οικογενειακή επανένωση. Οι αιτήσεις μπορούν να
υποβάλλονται από οποιαδήποτε χώρα της ΕΕ ή εκτός ΕΕ αλλά τα
κράτη μέλη διατηρούν το δικαίωμα να ρυθμίσουν τις λεπτομέρειες σε
εθνικό επίπεδο σύμφωνα με τις δικές τους κατευθυντήριες αρχές. Η
εφαρμογή της εν λόγω κάρτας από τα κράτη μέλη είχε
προγραμματισθεί για το 2011.
EQUAL
Παρά το ότι η πρωτοβουλία EQUAL 2008-8 που χρηματοδοτήθηκε
από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο έχει πλέον ολοκληρωθεί, έφερε
44
http://ec.europa.eu/dgs/home-affairs/what-we-do/policies/immigration/work/index_en.htm
40
στην επιφάνεια ενδιαφέρουσες πρακτικές και αξιόλογα ευρήματα
που βρίσκονται στη βάση δεδομένων του έργου45.
Το EQUAL αφιέρωσε μια ολόκληρη θεματική στην «Αύξηση της
Συμμετοχής των Μεταναστών στην Απασχόληση» 46,, με ευρεία γκάμα
αξιόλογων project 47 για την αντιμετώπιση της ένταξης των
μεταναστών στην αγορά εργασίας (με υψηλή εξειδίκευση ή άλλων) –
όπως το αυστριακό project InterCulturExpress48.
Χάρη στο EQUAL, πάνω από 350 Αναπτυξιακές Συμπράξεις
δημιούργησαν πιλοτικές προσεγγίσεις για την πρόληψη και την
καταπολέμηση των διακρίσεων κατά των εθνοτικών μειονοτήτων και
για τη διευκόλυνση της ένταξής τους στην απασχόληση. Σε αυτή την
ευρεία γκάμα έργων, τα εμπλεκόμενα μέρη μπορούν σίγουρα να
εντοπίσουν ενδιαφέρουσες ιδέες και πληροφορίες για την ανάπτυξη
πολιτικών και πρακτικών.
Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο - «Η ένταξη των μεταναστών και οι επιπτώσεις
στην αγορά εργασίας»
Στις 24 Ιανουαρίου 2013 η Ορισμένα ενδεικτικά αποσπάσματα από την έκθεση της
- «σχετικά με την ένταξη των μεταναστών, τις
Επιτροπή Απασχόλησης του Επιτροπής
επιπτώσεις στην αγορά εργασίας …» που συζητήθηκε στην
του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου το Μάρτιο (με
Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (με ολομέλεια
ιδιαίτερη έμφαση).
«Οι πολιτικές ένταξης και τα μέτρα των Κρατών Μελών θα
την υποστήριξη των εκπροσώπων -πρέπει
να διαφοροποιούνται, να εξατομικεύονται, να είναι
υψηλότερης ποιότητας και, πρωτίστως, θα πρέπει να
των μεγαλύτερων κομμάτων του διαχωρίζουν τις ανάγκες των επαρκώς ειδικευμένων
και των μεταναστών που διαθέτουν ελλιπή
Κοινοβουλίου)
υιοθέτησε μεταναστών
εξειδίκευση».
μετανάστες πρέπει να έχουν ισότιμη πρόσβαση στην
ομόφωνα
μια
έκθεση
που –«Οι
αγορά εργασίας και να μπορούν να βασιστούν στην ισάξια
μη κοστοβόρα αναγνώριση και επικύρωση των
συνέταξε η Γερμανίδα βουλευτής και
διπλωμάτων, των προσόντων και των δεξιοτήτων τους»
Η έκθεση απαιτεί την ταχύτερη δυνατή προετοιμασία των
Nadja Hirsch, με θέμα την ένταξη –μεταναστών
για την εγχώρια αγορά εργασίας και
τα παρακάτω: βέλτιστες πρακτικές ένταξης
των
μεταναστών
και
τις υποδεικνύει
στην αγορά εργασίας, όπως καθοδήγηση (mentoring) για
τους μετανάστες, πιλοτικές δράσεις ένταξης, «μετανάστες
επιπτώσεις στην αγορά εργασίας για
τους μετανάστες», επαγγελματικά προγράμματα
45
εκμάθησης της γλώσσας, παροχή βοηθείας και ενθάρρυνσης
για τα παιδιά των μεταναστών σε σχολική ηλικία και
υποστήριξη για τις νέες επιχειρήσεις (start-ups) από
ειδικευμένους μετανάστες
http://ec.europa.eu/employment_social/equal_consolidated/index.html
http://ec.europa.eu/employment_social/equal_consolidated/activities/etg1-1-2.html#Increasing_the_Participation
47
http://ec.europa.eu/employment_social/equal_consolidated/data/document/etg1_increasing_participation_stratless__EN.pdf
48
http://ec.europa.eu/employment_social/equal/practical-examples/employ-07-ice_en.cfm and http://www.interculturexpress.at/
46
41
και στο συντονισμό της κοινωνικής ασφάλισης.
Η (πλέον αρκετά οικεία) λογική είναι ότι, δεδομένης της
δημογραφικής πραγματικότητας της Ευρώπης και της ανάγκης της να
παραμείνει ανταγωνιστική σε ένα παγκοσμιοποιημένο κόσμο, η ΕΕ
πρέπει να μετατραπεί σε ελκυστικό προορισμό για τους
ειδικευμένους μετανάστες και να βρει καλύτερους τρόπους για να
εντάξει τους μετανάστες στην αγορά εργασίας. Μεταξύ άλλων
συστάσεων, η έκθεση προτρέπει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να
προωθήσει μέτρα που θα διευκολύνουν και θα βελτιώσουν την
πρόσβαση και τη συμμετοχή των μεταναστών εκτός ΕΕ στην
απασχόληση, την κατάρτιση και την επιχειρηματικότητα – προς
όφελος των ιδίων των μεταναστών (π.χ. ενίσχυση της κοινωνικής
ένταξης μέσω περισσότερο εποικοδομητικών εμπειριών εργασίας
κοκ) αλλά και των οικονομικών και των κοινωνιών στις οποίες
εργάζονται.
Η ολομέλεια του Μαρτίου 2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου
ψήφισε υπέρ των προτάσεων της εν λόγω έκθεσης – για
περισσότερες πληροφορίες σας προσκαλούμε να διαβάσετε τον
πρόλογο της βουλευτή Nadja Hirsch.
42
IV. Υπερειδίκευση των ειδικευμένων υπηκόων τρίτων χωρών σε τοπικό
επίπεδο: Υφιστάμενες Καταστάσεις και Προσεγγίσεις
1) Υφιστάμενες καταστάσεις
Παρά το ότι υπήρξαν σημαντικές διαφορές στις υφιστάμενες
καταστάσεις του δικτύου, ορισμένα σημαντικά στοιχεία ανέκυπταν
συνεχώς:
1. Η υπερειδίκευση ειδικευμένων μεταναστών έχει αποτελέσει
χαμηλή πολιτική προτεραιότητα σε όλες τις περιοχές. Η
παραπάνω διαπίστωση επιβεβαιώνεται από τα παρακάτω:
- Η παρεχόμενη πληροφόρηση και υποστήριξη δεν είναι
κατάλληλη για τους ειδικευμένους μετανάστες που ανησυχούν
για το θέμα της υπερειδίκευσης τους. Ομοίως, τα κέντρα
απασχόλησης και τα πρακτορεία εύρεσης εργασίας είχαν
ελάχιστη επίγνωση του προβλήματος και η χρησιμότητά τους
για τους ειδικευμένους μετανάστες ήταν μηδαμινή.
- Σε πρακτικό επίπεδο, η επικύρωση των προσόντων και των
ικανοτήτων των υπηκόων τρίτων χωρών είναι αργή, αν όχι
ανέφικτη.
- Παρατηρήθηκε ότι οι περιορισμοί για την έκδοση άδειας
παραμονής επηρεάζουν σημαντικά τους στόχους και τις
στρατηγικές απασχόλησης· οι μετανάστες αναζητούν εργασία
προκειμένου να διατηρήσουν την άδεια παραμονής τους και όχι
για την επαγγελματική τους σταδιοδρομία.
2. Οι εργοδότες υποστήριξαν επανειλημμένως ότι το μεγαλύτερο
εμπόδιο για την πρόσληψη μεταναστών ήταν η έλλειψη
πληροφοριών και η παραπληροφόρηση γύρω από τις συνθήκες
πρόσληψης μεταναστών. Η αδυναμία των εργοδοτών να
κατανοήσουν τους κανόνες που διέπουν την πρόσληψη
43
μεταναστών (περιορισμοί, η απαιτούμενη γραφειοκρατία, κοκ)
αποτελεί σημαντικό εμπόδιο σε πρακτικό επίπεδο. Ομοίως, η
(αν)ικανότητα των εργοδοτών να αντιληφθούν και να
αξιολογήσουν τα προσόντα και την εμπειρία των μεταναστών
αποτελεί πρόσκομμα για την πρόσληψη μεταναστών.
Επιπροσθέτως, εντοπίσθηκε ότι ένα βασικό εμπόδιο που συνδέεται
άμεσα με το πρόβλημα της υπερειδίκευσης είναι η ζήτηση
προχωρημένου επιπέδου ειδικών γλωσσικών δεξιοτήτων. Ωστόσο,
σχετική έρευνα εντόπισε γενικευμένη έλλειψη προγραμμάτων
εκμάθησης της γλώσσας για επαγγελματική και εξειδικευμένη
χρήση. Εντούτοις, ο βαθμός έλλειψης των παραπάνω μαθημάτων
ποικίλει καθώς είναι ευκολότερο να βρούμε παρόμοια
προγράμματα σε κάποιες περιοχές της Ευρώπης (π.χ.
εντοπίσθηκαν παρόμοια προγράμματα στο Λονδίνο και
αξιολογήθηκαν ως αρκετά αποτελεσματικά).
3. Όπως και σε κάθε άλλο τομέα, η οικονομική κρίση όξυνε τον
ανταγωνισμό στην αγορά εργασίας καθώς παρατηρείται
πληθωρισμός επαγγελματικών προσόντων (π.χ. οι εργοδότες
σήμερα ζητούν περισσότερα προσόντα για μια συγκεκριμένη θέση
εργασίας από τα προσόντα που θα ζητούσαν προ κρίσης).
4. Τα ποσοστά των μεταναστών που επιδιώκουν επιχειρηματική
δραστηριότητα ποικίλουν σημαντικά ανά την Ευρώπη. Η
δημιουργία επιχειρηματικής δραστηριότητας είναι η βασική λύση
απασχόλησης των μεταναστών (τουλάχιστον κάποιων ομάδων
μεταναστών) στη Βουδαπέστη, που συχνά ξεπερνούν τα ποσοστά
σύστασης επιχειρήσεων των γηγενών. Ακριβώς αντίθετη είναι η
περίπτωση της Γάνδης, όπου λιγότεροι μετανάστες συστήνουν
επιχειρήσεις σε σχέση με τους γηγενείς. Τα αίτια και οι επιπτώσεις
των παραπάνω αποκλίσεων πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο
μεμονωμένης και διεξοδικής μελέτης.
44
5. Οι άνεργοι και οι έχοντες ελλιπή εργασία έχουν συνήθως ελλιπή
κοινωνική και επαγγελματική δικτύωση και το θέμα της
απομόνωσης και της ανεπαρκούς δικτύωσης ανέκυπτε συνεχώς
στο δίκτυο των χωρών που μετέχουν στην έρευνα. Η δικτύωση με
ομάδες της ίδια εθνικότητας συχνά οδηγεί σε γκετοποίηση της
εργασίας, στα πλαίσια της οποίας μια συγκεκριμένη κοινότητα
μεταναστών δουλεύει συνεχώς στον ίδιο τομέα και οι γηγενείς την
ταυτίζουν με τον τομέα αυτόν.
6. Τα εμπόδια στην πρόσβαση σε θέσεις εργασίας που αντιστοιχούν
στις ικανότητες ενός ατόμου αναγκάζουν τους μετανάστες να
δέχονται ακατάλληλες εργασίες θεωρώντας ότι είναι ότι καλύτερο
μπορούν να περιμένουν. Η εν λόγω κατάσταση προκαλεί διάβρωση
των ανθρώπινου κεφαλαίου τους, τους ματαιώνει και τους
αποθαρρύνει.
7. Προκύπτει ότι οι γυναίκες πλήττονται περισσότερο από το
φαινόμενο της υπερειδίκευσης σε σχέση με τους άνδρες.
Η μελέτη και η σύγκριση διαφορετικών περιοχών κατέδειξε ότι είναι
απαραίτητο να προσεγγίσουμε το θέμα των μεταναστών και της
απασχόλησης σε ευρύτερο πλαίσιο. Με άλλα λόγια, δεν είναι σκόπιμο
να απομονώνουμε τα θέματα της αγοράς εργασίας των μεταναστών
από τα θέματα της γενικότερης δυναμικής της αγοράς εργασίας, π.χ.:
- Πόσο έντονο είναι το φαινόμενο της υπερειδίκευσης στο γενικό
πληθυσμό;
- Πόσο χρόνο προϋποθέτουν συνήθως οι στρατηγικές αναζήτησης
εργασίας και η μετάβαση από το σχολείο ή την κατάρτιση στην
απασχόληση κ.λπ;
Θα πρέπει επίσης να αξιολογήσουμε θέματα τοπικής ανάπτυξης, π.χ.:
- Ποια είναι η κατάσταση της τοπικής οικονομίας;
- Δημιουργούνται ή χάνονται θέσεις εργασίας;
45
- Σε ποιους τομείς και τι είδους θέσεις εργασίας;
Λαμβανομένων υπόψη των παραπάνω δεδομένων, πρέπει επίσης να
υπογραμμίσουμε τις δυσκολίες στην αντιμετώπιση του προβλήματος
της υπερειδίκευσης των ειδικευμένων μεταναστών μεσούσης της
κρίσης· η αντιμετώπιση και η καταπολέμηση της κρίσης εμφανίζονται
ως το κυρίαρχο ζητούμενο της εποχής μας.
Παρά το ότι η τρέχουσα οικονομική, κοινωνική και πολιτική κρίση
αποτελεί αναμφισβήτητα ένα πανευρωπαϊκό θέμα, οι πλέον
πληγείσες περιοχές, όπως το Ηράκλειο Κρήτης στην Ελλάδα και η
Σεβίλλη στην Ισπανία, παλεύουν με σημαντικά διαφορετικές
καταστάσεις σε σχέση με τις καταστάσεις που συναντήσαμε σε
περιοχές όπου το πρόβλημα δεν είναι τόσο έντονο. Οι περιοχές που
βρίσκονται παγιδευμένες στην Ύφεση παλεύουν ενάντια στην
εξάντληση και αναπόφευκτα διερωτώνται τι πραγματικά μπορούν να
κάνουν τελικά. Το αίσθημα της υποχρέωσης να αντιμετωπίσουν
επείγουσες καταστάσεις και να μειώσουν τις επιβλαβείς συνέπειες,
αναγκάζει τους υπεύθυνους φορείς για τη χάραξη πολιτικών φορείς
και τους τοπικούς επαγγελματίες να υιοθετούν μια λιγότερο φιλόδοξη
προσέγγιση, ενώ η μακροπρόθεσμη στρατηγική αποδυναμώνεται.
Ομοίως, οι ειδικευμένοι μετανάστες, εγκλωβισμένοι στον αγώνα της
καθημερινής επιβίωσης, δεν είναι ανοικτοί σε μια μακροπρόθεσμη
προσέγγιση διότι καλούνται να αντιμετωπίσουν την πιεστική και
επείγουσα καθημερινότητά τους.
Φαίνεται ότι οι περιοχές που αναγκάζονται να υιοθετούν τέτοιες
βραχυπρόθεσμες προσεγγίσεις θα επωφελούνταν από ένα αξιόπιστο
και ρεαλιστικό οδικό χάρτη (χάρτη πορείας), που θα μπορούσε ίσως
να υλοποιηθεί με εξωτερική υποστήριξη. Κάτι τέτοιο όμως δεν
εμπίπτει στις αρμοδιότητες του προγράμματος REALISE.
Οι εμπειρίες των διαφορετικών εταίρων του προγράμματος REALISE
βοήθησαν στον εντοπισμό τακτικών όπως, για παράδειγμα, οι
46
διάφορες μορφές υποστήριξης της ένταξης των μεταναστών στην
αγορά εργασίας. Βέβαια, η παραπάνω προσέγγιση, που δεν είναι ποτέ
εύκολη, γίνεται ιδιαιτέρως δύσκολη υπό τις τρέχουσες συνθήκες
οικονομικής κρίσης. Μια γενική αρχή που φάνηκε να κυριαρχεί για
την καταπολέμηση του παραπάνω προβλήματος είναι η ενίσχυση και
η διεύρυνση των απαραίτητων δράσεων για την αύξηση
υποστήριξης.
Μπιλμπάο, Ισπανία – Υφιστάμενη «Οι δεξιότητες χάνονται,· στην
πατρίδα μου ήμουν εξαιρετικός
Κατάσταση
ψυχολόγος και τώρα δεν θυμάμαι
Ουσιαστικά, τα προβλήματα στην πώς να πάρω μια συνέντευξη».
απασχόληση των μεταναστών είναι σε
μεγάλο βαθμό απόρροια μεγαλύτερων προβλημάτων. Η αγορά
εργασίας του Μπιλμπάο επηρεάζεται από σημαντικά διαρθρωτικά
προβλήματα:
- Η ζήτηση για ειδικευμένο προσωπικό είναι χαμηλή, κυρίως δε για
τους μετανάστες (η συγκεκριμένη κατάσταση ισχύσει σε άλλες
περιοχές).
- Το κόστος ζωής είναι υψηλό και οι εργαζόμενοι έχουν χαμηλή
αγοραστική δύναμη.
- Η επισφαλής απασχόληση κυριαρχεί στη σύγχρονη Νότια
Ευρώπη. Μεγαλύτεροι ηλικιακά εργαζόμενοι κατέχουν σταθερές
και προστατευμένες θέσεις εργασίας και νεότεροι ηλικιακά
εργαζόμενοι εγκλωβίζονται σε απασχολήσεις ασταθείς και με
συνθήκες χαμηλής ποιότητας.
- Το γενικό ποσοστό υπερειδίκευσης της Ισπανίας αναφέρεται ως
το υψηλότερο στην ΕΕ· ανέρχεται σε 31% έναντι του 19% του
ευρωπαϊκού μέσου όρου (Eurostat 2008).
- Η Ισπανία έχει τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας στην Ευρώπη
και το ποσοστό ανεργίας των μεταναστών είναι – όπως και σε όλη
47
την Ευρώπη – σημαντικά υψηλότερο από το ποσοστό ανεργίας του
γηγενούς πληθυσμού (13% υψηλότερο την περίοδο διεξαγωγής
της Έκθεσης Διαγνωστικών Ευρημάτων).
Η υφιστάμενη κατάσταση επηρεάζεται επίσης από ορισμένους
σημαντικούς δημογραφικούς παράγοντες:
- Η μείωση του γηγενούς πληθυσμού και η αύξηση του πληθυσμού
των μεταναστών έχουν ως αποτέλεσμα την διατήρηση του
συνόλου του πληθυσμού.
- Ένα στοιχείο μείζονος σημασίας είναι ότι ο τοπικός πληθυσμός
εξαρτάται από τον πληθυσμό των μεταναστών προκειμένου να
αντισταθμίσει τη γήρανση και τα αυξανόμενα ποσοστά
εξαρτώμενου πληθυσμού.
Φύλο και υπερειδίκευση
Στο Μπιλμπάο, οι γυναίκες μετανάστριες «Υποτιμάς τον εαυτό σου και
από τρίτες χώρες πλήττονται έντονα από αποκαρδιώνεσαι σε τέτοιο βαθμό που
παύεις πλέον να πιστεύεις στις
το φαινόμενο της υπερειδίκευσης. Είτε ικανότητές σου και χρειάζεται χρόνος
χωρίς εκπαίδευση είτε με υψηλή ειδίκευση, για να αλλάξεις πορεία».
οι γυναίκες μετανάστριες συνεχώς
καταλήγουν να απασχολούνται στους ίδιους τομείς και στις ίδιες
θέσεις, όπως κατ΄οίκον υπηρεσίας και υπηρεσίες τροφοδοσίας. Οι
συγκεκριμένες απασχολήσεις τείνουν να είναι επισφαλείς και
δημιουργούν στις γυναίκες που τις κάνουν την αίσθηση ότι είναι
«αόρατες», όπως χαρακτηριστικά περιγράφουν οι ίδιες.
Δεδομένων των συνθηκών, οι συγκεκριμένες γυναίκες αναγκάζονται
να δέχονται ακατάλληλες θέσεις εργασίας ως τις μοναδικές στις
οποίες μπορούν να ελπίζουν. Ως εκ τούτου, καταλήγουν να εστιάζουν
την έρευνά τους σε θέσεις εργασίας χαμηλής εξειδίκευσης που με τη
σειρά τους διαβρώνουν τις δεξιότητές τους και δημιουργούν αίσθημα
ήττας και ματαίωσης.
48
Ομοίως, η υποχρέωση να καταβάλουν τις εισφορές κοινωνικής
ασφάλισης για τουλάχιστον 6 μήνες (προκειμένου να διατηρήσουν
την άδεια παραμονής τους), η χρονοβόρα και κοστοβόρα διαδικασία
αναγνώρισης των διπλωμάτων, οι δυσκολίες και το κόστος
εκμάθησης της βασκικής της ισπανικής γλώσσας σε υψηλό επίπεδο
καθώς και οι προκαταλήψεις των εργοδοτών και του προσωπικού
των υπηρεσιών υποστήριξης για την εύρεση εργασίας (π.χ. «όλες οι
γυναίκες μετανάστριες είναι ανειδίκευτες» κ.λπ), καθιστά την
πρόσβαση σε απασχολήσεις υψηλής εξειδίκευσης σχεδόν ανέφικτη.
Επιπροσθέτως, αυτές οι γυναίκες με υψηλή εξειδίκευσης διαθέτουν
φτωχή κοινωνική και επαγγελματική δικτύωση.
Οι οικονομική κρίση που έπληξε σφοδρά
«Όταν λες στον κόσμο (στους εργοδότες) ότι είσαι
την Ισπανία, δεν προκάλεσε μόνο από τη Ρουμανία αλλάζουν συμπεριφορά. Ξέρεις
ότι όταν σου λένε «Θα σας τηλεφωνήσουμε» δεν
συρρίκνωση της οικονομίας και αύξηση θα τηλεφωνήσουν ποτέ…μου έχει συμβεί».
της ανεργίας, αλλά πυροδότησε διακρίσεις
και ρατσισμό που με το πέρασμα του
χρόνου αντί να κατευνάζονται μοιάζουν να δυναμώνουν σε τοπικό
αλλά και εθνικό επίπεδο.
Μπορείτε να κατεβάσετε την πλήρη έκθεση για το φαινόμενο της
υπερειδίκευσης στο Μπιλμπάο από το blog του REALISE στην
παρακάτω
διεύθυνση:
http://realise2020.files.wordpress.com/2011/09/12-029-realisediagnc3b3stico-23-01-12-inglc3a9s.pdf
Σεβίλλη,
Ισπανία
– «οι μετανάστες…αξίζουν μόνο ως ανειδίκευτοι εργάτες»
υφιστάμενη κατάσταση
Η Σεβίλλη είναι η πρωτεύουσα της Ανδαλουσίας – είναι η περιοχή με
τα μεγαλύτερα ποσοστά ανεργίας στην Ισπανία, τη χώρα με το
μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας στην Ευρώπη. Η εμφάνιση της
μετανάστευσης υπήρξε ραγδαία σε τοπικό επίπεδο και οι
49
μεγαλύτερες ομάδες μεταναστών έφθασαν στην περιοχή σχετικά
πρόσφατα.
Κύρια χαρακτηριστικά της αγοράς εργασίας:
- Η ανεργία στην Ανδαλουσία και στην Σεβίλλη ξεπερνά το μέσο
όρο της Ισπανίας.
- Από τον πληθυσμό δείγμα που χρησιμοποιήθηκε για την Έκθεση
Διαγνωστικών Ευρημάτων το 80% είναι υπερειδικευμένοι.
- Το ποσοστό κλεισίματος των επιχειρήσεων (το ποσοστό των
επιχειρήσεων που κλείνουν) παραμένει σταθερά πάνω από το μέσο
όρο της Ισπανίας.
- Υπάρχει αύξηση της παραοικονομίας.
- Οι θέσεις απασχόλησης είναι κυρίως χαμηλής ποιότητας και
επισφαλείς.
Κύρια δημογραφικά στοιχεία:
- Στην Ανδαλουσία ο ξένος πληθυσμός την τελευταία δεκαετία
αυξήθηκε κατά 33%.
- Την ίδια περίοδο, ο γηγενής πληθυσμός στη Σεβίλλη μειώθηκε
κατά 4.07% και η συνολική αύξηση του πληθυσμού ανήλθε σε 0.2%
μόνο. Σε γενικές γραμμές ο συνολικός πληθυσμός παραμένει
σχετικά σταθερός και οι μετανάστες αποτελούν μια αυξανόμενη
μερίδα του (όπως και στο Μπιλμπάο).
Το Ίδρυμα Sevilla Acoge αναφέρεται στην πρόδηλη ανάγκη
αναθεώρησης του τρόπου λειτουργίας της οικονομίας σε επίπεδο
χώρας, περιφέρειας και πόλεων αλλά δεν διακρίνει σημάδια
υλοποίησης της εν λόγω αναθεώρησης στο άμεσο μέλλον. Δεν
φαίνεται να γίνεται αξιόλογη συζήτηση γύρω από ένα δυνητικό νέο
και βιώσιμο παραγωγικό μοντέλο.
50
Εν συντομία, η κατάσταση είναι ξεκάθαρη. Κατά τα προβλεπόμενα, η
οικονομική κρίση – όπως και σε άλλες «Η άδεια διαμονής και εργασίας παγιδεύουν
εργαζόμενους στον τομέα από τον οποίο
περιοχές – κατέστησε τα θέματα των τους
προέρχεται η προσφορά εργασίας».
μεταναστών
θέματα
χαμηλής
προτεραιότητας.
Το θέμα της υπερειδίκευσης
Οι μετανάστες στη Σεβίλλη αντιμετωπίζουν σημαντική έλλειψη
επαρκούς πληροφόρησης για τις στρατηγικές απασχόλησής τους. Η
τοπική αγορά εργασίας προϋποθέτει επισήμως επικυρωμένα
επαγγελματικά προσόντα για την πρόσβαση σε ειδικευμένη
απασχόληση ή αυτό-απασχόληση. Όμως, η διαδικασία επίσημης
επικύρωσης των διπλωμάτων και των ακαδημαϊκών προσόντων είναι
περίπλοκη, χρονοβόρα (συχνά διαρκεί 4 χρόνια) και κοστοβόρα. Κατά
συνέπεια, ενώ υπάρχει σημαντικός αριθμός μεταναστών από χώρες
εκτός της ΕΕ με πανεπιστημιακά πτυχία, ελάχιστοι μόνο έχουν
υποβληθεί στην απαραίτητη διοικητική διαδικασία αναγνώρισης των
πανεπιστημιακών τίτλων τους στην Ισπανία, λόγω έλλειψης
πληροφόρησης και κινήτρων.
Επιπροσθέτως, η Υπηρεσία Απασχόλησης της Ανδαλουσίας αρνείται
να λάβει υπόψη τα μη αναγνωρισμένα ακαδημαϊκά διπλώματα –
από το επίπεδο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και άνω. Συνεπώς, τα
άτομα με ξένα διπλώματα που δεν Πολλές υπηρεσίες επαγγελματικού προσανατολισμού δεν
είναι αμερόληπτες και υποσυνείδητα υποβαθμίζουν τους
έχουν ακόμη εγκριθεί νομίμως και μετανάστες σε ανειδίκευτες εργασίας
πλήρως αντιμετωπίζονται από τις
αρχές ως άτομα χωρίς καμία εκπαίδευση (πέραν της πρωτοβάθμιας
εκπαίδευσης). Μεταξύ άλλων, η παραπάνω πρακτική έχει ως
αποτέλεσμα τη δημιουργία παραπλανητικών στοιχείων στις βάσεις
δεδομένων της κυβέρνησης· εμφανίζουν μόνο ένα 5% των
μεταναστών ως άτομα με πανεπιστημιακή εκπαίδευση ενώ το Ίδρυμα
Sevilla Acoge εκτιμά το συγκεκριμένο ποσοστό σε 20%.
51
Οι υπηρεσίες υποστήριξης και πληροφόρησης δεν είναι
προσαρμοσμένες στις ανάγκες των ειδικευμένων μεταναστών.
Συχνά υπάρχουν προβλήματα προσβασιμότητας και/ή η παρεχόμενη
πληροφόρηση δεν είναι αυτή που ζητούν οι ειδικευμένοι μετανάστες
τρίτων χωρών. Η τοπική κατάσταση επιδεινώνεται από τις
ανεπαρκείς σχέσεις (π.χ. τα σιλό) μεταξύ 1) δημοσίων υπηρεσιών, 2)
εταιρειών και 3) φορέων κατάρτισης – ένα είδος αρνητικού τριγώνου.
Πολλοί μετανάστες είναι δυνητικά κατάλληλοι ή ικανοί να
προσαρμοσθούν σε στρατηγικές απασχόλησης που βασίζονται στην
αυτό-απασχόληση ή σε μια μορφή επιχειρηματικότητας.
Επιπλέον, δεδομένων των ανησυχητικών επιπέδων της ανεργίας,
ακόμα και του γηγενούς πληθυσμού της Νότιας Ισπανίας, κάποια
μορφή αυτό-απασχόλησης ή επιχειρηματικού εγχειρήματος ενδέχεται
να αποτελεί την πλέον βιώσιμη επιλογή για πολλούς μετανάστες
υψηλής εξειδίκευσης που αναζητούν εργασία και/ή την ευκαιρία να
αξιοποιήσουν καλύτερα τις ικανότητές τους. Η έλλειψη πλήρους και
αξιόπιστης γνώσης και κατανόησης των απαραίτητων διαδικασιών
αποτελεί αποτρεπτικό παράγοντα για τους μετανάστες που
επιδιώκουν την αυτό-απασχόληση ή την έναρξη μιας μικρής
επιχείρησης.
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να
Οι οικονομικές δυσκολίες και η έλλειψη οικογένειας/κοινωνικής
σημειώσουμε
και
τη «υποστήριξης
δεν μας επιτρέπει να περιμένουμε και να παλεύουμε για
μια θέση εργασίας που να αντιστοιχεί στα προσόντα μας. Πρέπει
γενικευμένη αντίληψη ότι οι απλά να αποδεχτούμε την κατάσταση».
μετανάστες είναι άτομα με
χαμηλό επίπεδο προσόντων. Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο
κοινωνικό περιβάλλον, οι μετανάστες καλούνται να κάνουν έναν
πραγματικά δύσκολο αγώνα προκειμένου να εδραιώσουν την αξία
τους.
Δεδομένων των δυσκολιών της τοπικής πραγματικότητας και της
προφανούς έλλειψης ευκαιριών, οι μετανάστες με υψηλή εξειδίκευση
συνήθως υιοθετούν μια στάση παραίτησης και συχνά διακατέχονται
52
από αίσθημα κατωτερότητας· ως εκ τούτου, τα συναισθήματα
αποθάρρυνσης και ματαίωσης κυριαρχούν στον τοπικό πληθυσμό
μεταναστών. Συχνά, οι μετανάστες διαγράφουν τα προσόντα τους
από τα βιογραφικά τους διότι παύουν να πιστεύουν στην αξία τους
και / ή αισθάνονται ότι θα είναι υπερβολικά και αποτρεπτικά για τις
απασχολήσεις που είναι διαθέσιμες για εκείνους.
Η επικράτηση των μεταναστών υψηλής εξειδίκευσης σε μη
ειδικευμένες εργασίες τους στερεί τη δυνατότητα να συμμετάσχουν
σε κοινωνικά και επαγγελματικά δίκτυα με αντίστοιχα άτομα σε
ειδικευμένες εργασίες.
Είναι απαραίτητο να αναπτύξουμε αξιόπιστες μακροπρόθεσμες
στρατηγικές για την εύρεση κατάλληλης απασχόλησης που θα
μπορούσαν να συνδυαστούν (ή να μην συγκρούονται) με τις
τρέχουσες βραχυπρόθεσμες στρατηγικές απασχόλησης για την
«επιβίωση». Σε ένα περιβάλλον που συνήθως δεν είναι ευνοϊκό για
τους μετανάστες και αδιαφορεί για τις ανάγκες και τα προβλήματά
τους, πολιτικοί αποφεύγουν να υποστηρίζουν δημόσια τέτοιου είδους
θέματα και να τους δίνουν την παραμικρή προτεραιότητα. Αυτό
σημαίνει ότι, οι πρωτοβουλίες θα πρέπει, σε μεγάλο βαθμό, να
προέλθουν από τις ΜΚΟ – όπως το Ίδρυμα Sevilla Acoge
Μπορείτε να κατεβάσετε την πλήρη έκθεση για το φαινόμενο της
υπερειδίκευσης στη Σεβίλλη από το blog του REALISE στην
παρακάτω διεύθυνση:
http://realise2020.files.wordpress.com/2011/09/inf-ingles.pdf
Ουγγαρία – Υφιστάμενη Κατάσταση
Η υπερειδίκευση των μεταναστών αποτελεί θέμα χαμηλής
προτεραιότητας στην Ουγγαρία και τα υφιστάμενα μέτρα για τους
μετανάστες είναι ανεπαρκή και ελάχιστα εστιασμένα. Γενικότερα, οι
πολιτικές ένταξης απευθύνονται κυρίως στη γηγενή μειονότητα των
53
Ρομά. Το ποσοστό των μεταναστών στην Ουγγαρία είναι μικρό και
δεν αποτελεί στόχο της κυβέρνησης.
Πρόσφατα, οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης και οι ανθηρές
οικονομίες της Ασίας προέτρεψαν πολλούς Κινέζους και Βιετναμέζους
μετανάστες να επιστρέψουν στις χώρες καταγωγής τους. Μεταξύ
των μεταναστών που μετανιώνουν που άφησαν τη χώρα καταγωγής
τους κυριαρχούν οι Κινέζοι. Ένα ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι οι
επιχειρήσεις των ξένων καταγράφουν συνήθως περισσότερη
ανάπτυξη από τις επιχειρήσεις που βρίσκονται υπό την ιδιοκτησία
του γηγενούς πληθυσμού.
Οι Ασιάτες μετανάστες ζουν στο πλαίσιο ενός είδους «εθνοτικής
οικονομίας» με πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα, όπως περιγράφει
η Ένωση για τους Μετανάστες στην Ουγγαρία Menedék. Αφενός μεν
το σύστημα αμοιβαίας υποστήριξης μεταξύ των μελών της
κοινότητας είναι αδιαμφισβήτητα ένα αποτελεσματικό σύστημα
υποστήριξης, αφετέρου δε γίνεται εμπόδιο στην ενσωμάτωσή τους
στην ουγγρική κοινωνία. Κατά συνέπεια, πέραν των δραστηριοτήτων
της εθνοτικής τους κοινότητας, οι μετανάστες απομονώνονται από
την τοπική κοινωνία και από την αγορά εργασίας · αν, για
παράδειγμα, ένας Ασιάτης επιθυμεί να ασχοληθεί με κάτι διαφορετικό
από το λιανικό εμπόριο και τις δραστηριότητες διανομής τότε θα έχει
τεράστιες δυσκολίες. Αυτή η «γκετοποίηση» των εθνοτικών ομάδων
σε συγκεκριμένους τομείς αποτέλεσε ένα σταθερό εύρημα στα
πλαίσια της έρευνας του δικτύου REALISE· η διαφορά έγκειται στο
γεγονός ότι στην Ουγγαρία οι Ασιάτες μετανάστες είναι
ευκατάστατοι.
- Οι ασιατικές οικογένειες κερδίζουν περίπου το ίδιο κατά κεφαλήν
εισόδημα με το μέσο όρο των μορφωμένων οικογενειών της
Ουγγαρίας.
54
- Το εισόδημα των κινεζικών οικογενειών είναι διπλάσιο από το
μέσο όρο του εισοδήματος των μορφωμένων οικογενειών της
Ουγγαρίας.
Όπως αναφέρεται στην Έκθεση Διαγνωστικών Ευρημάτων της
Menedék για τους μετανάστες, «η επιτυχημένη επιχειρηματική
τους δραστηριότητα ωφελεί την οικονομία της χώρας που τους
φιλοξενεί αλλά και την Ευρωπαϊκή Ένωση ευρύτερα· οι
μετανάστες δεν πληρώνουν απλά τους φόρους τους αλλά
δημιουργούν θέσεις εργασίας και βελτιώνουν το ποσοστό του
απασχολούμενου ενεργού πληθυσμού της Ουγγαρίας».
Όσον αφορά στο φύλο, παρατηρήθηκε ότι οι γυναίκες μετανάστριες
χάνουν συχνότερα την επαγγελματική τους κατάσταση (τουλάχιστον
προσωρινά) διότι ακολουθούν τους συντρόφους τους στην Ουγγαρία.
Οι εργοδότες υποστηρίζουν ότι το κυρίαρχο εμπόδιο για την
πρόσληψη μεταναστών έγκειται στην έλλειψη πληροφόρησης και
στην παραπληροφόρηση σχετικά με τις απαραίτητες διαδικασίες για
την πρόσληψη τους.
Το θέμα της υπερειδίκευσης
Σύμφωνα με την έρευνα, το ποσοστό υπερειδίκευσης των
μεταναστών στην Ουγγαρία είναι λιγότερο του 10%. Το εν λόγω
χαμηλό ποσοστό οφείλεται στο γεγονός ότι η μαζική μετανάστευση
είναι ένα πρόσφατο φαινόμενο για τη χώρα καθώς και στα
χαρακτηριστικά των μεταναστών που φθάνουν στην Ουγγαρία.
Η εθνοτική ουγγρική μειονότητα αποτελεί τη μεγαλύτερη ομάδα
μεταναστών· μιλούν τη γλώσσα και οικοδομούν γρήγορα κοινωνικά
δίκτυα. Τα εκπαιδευτικά συστήματα των χωρών από τις οποίες
προέρχονται είναι παρόμοια με το εκπαιδευτικό σύστημα της
Ουγγαρίας, συνεπώς η αναγνώριση των διπλωμάτων τους δεν
επιφέρει σημαντικές δυσκολίες. Αντιμετωπίζουν όμως ορισμένες
διακρίσεις στην αγορά εργασίας κυρίως λόγω έλλειψης γνώσεων των
55
εργοδοτών για το τυπικό νομικό πλαίσιο (κανόνες για την έκδοση
αδειών, κ.λπ) και άγχος για την επιπλέον γραφειοκρατία.
Οι Κινέζοι και οι Βιετναμέζοι μετανάστες αποτελούν τη δεύτερη
μεγαλύτερη ομάδα και εμφανίζουν χαμηλά ποσοστά υπερειδίκευσης·
συνήθως είναι ιδιοκτήτες ή εργαζόμενοι επιτυχημένων επιχειρήσεων.
Οι εργαζόμενοι επιδιώκουν να ιδρύσουν την προσωπική τους
επιχείρηση αφού ολοκληρωθούν οι διαδικασίες εγκατάστασής τους.
Η τρίτη ομάδα περιλαμβάνει όλους τους υπόλοιπους μετανάστες και
δεν επικρατεί καμία εθνικότητα.
Η υπερειδίκευση πλήττει κυρίως του νεοαφικνούμενους, τις
γυναίκες και όσους έχουν ανταγωνιστικό μειονέκτημα – π.χ. οι
ηλικιωμένοι. Οι συνθήκες έκθεσης στο φαινόμενο στης
υπερειδίκευσης συνάδουν με τις συνθήκες που αντιμετωπίζει και ο
γηγενής πληθυσμός.
Δεδομένου του χαμηλού ποσοστού υπερειδίκευσης μεταξύ των
μεταναστών, η κυβέρνηση δεν αναμένεται να ασχοληθεί ιδιαίτερα στο
άμεσο μέλλον· ως εκ τούτου η Menedék εστίασε τις προσπάθειές της
στην ενεργοποίηση των ΜΚΟ για την αντιμετώπιση των αναγκών
των μεταναστών (όπως και στη Σεβίλλη). Οι ΜΚΟ θα πρέπει να είναι
οι φορείς που θα παράσχουν στους μετανάστες την απαραίτητη
υποστήριξη για την οικοδόμηση κοινωνικών δικτύων και την
αναζήτηση εργασίας καθώς και για τις διαδικασίες αναγνώρισης των
πτυχίων και των προσόντων τους κ.ο.κ.
Μπορείτε να κατεβάσετε την πλήρη έκθεση για το φαινόμενο της
υπερειδίκευσης στη Σεβίλλη από το blog του REALISE στην
παρακάτω
διεύθυνση:
http://realise2020.files.wordpress.com/2011/09/menedek-realisediagnostic-report-of-cause-and-severity1.pdf
56
Botkyrka, Σουηδία – υφιστάμενη κατάσταση
Ο Δήμος της Botkyrka αποτελεί το μεγαλύτερο εργοδότη της
περιοχής, παρά το ότι – ουσιαστικά ο Δήμος της Botkyrka είναι
δήμος-δορυφόρος της Στοκχόλμης – η πραγματική αγορά εργασίας
για τους διαμένοντες στην περιοχή είναι η ευρύτερη μητροπολιτική
περιοχή της Επαρχίας της Στοκχόλμης. Το ποσοστό ανεργίας στην
Botkyrka είναι το μεγαλύτερο στην επαρχία.
Η Έκθεση Διαγνωστικών Ευρημάτων της Botkyrka αναφέρεται στα
ευρήματα του ΟΟΣΑ του 2006, που προβλέπουν αυξανόμενη
εξάρτηση της Σουηδίας από αλλοδαπό εργατικό δυναμικό της.
Ως εκ τούτου, ο ΟΟΣΑ υποστηρίζει ότι η ανάπτυξη του ανθρώπινου
κεφαλαίου των αλλοδαπών πρέπει να ενισχυθεί στη Σουηδία.
Οι υπηρεσίες απασχόλησης της Σουηδίας προβλέπουν ότι η ανάπτυξη
στο εργατικό δυναμικό για την περίοδο 2010-2015 θα προέλθει
αποκλειστικά από αλλοδαπούς υπηκόους. Στην Επαρχία της
Στοκχόλμης το ποσοστό των γηγενών εργαζομένων αναμένεται να
αυξηθεί κατά 5,9% κατά τη διάρκεια της προαναφερόμενης περιόδου,
ενώ το ποσοστό των αλλοδαπών εργαζομένων κατά 23,6% – ήτοι, 4
φορές περισσότερο από το ποσοστό των γηγενών Σουηδών.
Αν η Σουηδία εξαρτάται από στρατηγικές υψηλής προστιθέμενης
αξίας που θα βασίζονται στη γνώση και από ειδικευμένο
εργατικό δυναμικό προκειμένου να διατηρήσει την οικονομική
ανταγωνιστικότητα και το βιοτικό της επίπεδο αλλά,
ταυτοχρόνως, το μεγαλύτερο
«Πολλά άτομα με ανώτατη εκπαίδευση αναζητούν εργασίες
ποσοστό της αγοράς εργασίας χαμηλότερων δεξιοτήτων μετά από κάποιο διάστημα και έχοντας
είναι δυσανάλογα μη αποδοτικό, ήδη εργαστεί στη αγορά εργασίας».
τότε
υπάρχουν
προφανείς
επιπτώσεις για το κοινό καλό που πρέπει να ληφθούν υπόψη στη
δημόσια συζήτηση για την υπερειδίκευση στη Σουηδία. Ορισμένα
επιχειρήματα είναι ιδιαιτέρως χρήσιμα διότι αφυπνίζουν όσους
ενδεχομένως ενδιαφέρονται λιγότερο για τα θέματα των
57
μεταναστών. Επιπροσθέτως, συχνά πρόκειται για επιχειρήματα που
οι περισσότεροι άνθρωποι ακούνε για πρώτη φορά.
Το θέμα της υπερειδίκευσης
Η υπερειδίκευση των μεταναστών έχει αποτελέσει ζήτημα χαμηλής
πολιτικής προτεραιότητας σε τοπικό επίπεδο αλλά και σε άλλα
διοικητικά επίπεδα της Σουηδίας. Η οικονομική κρίση, όπως άλλωστε
και σε άλλες περιοχές, έχει καταστήσει την αγορά εργασίας
περισσότερο ανταγωνιστική, κάτι που αντικατοπτρίζεται κυρίως στο
πληθωρισμό των απαιτούμενων επαγγελματικών προσόντων (π.χ. οι
εργοδότες απαιτούν υψηλότερα προσόντα για μια συγκεκριμένη
εργασία σε σχέση με τις απαιτήσεις τους προ κρίσης).
Ομοίως, παρατηρήθηκε ότι οι άνεργοι μετανάστες ή οι μετανάστες
που απασχολούνται σε κατώτερες των προσόντων του θέσεις
απασχόλησης, δεν συμμετέχουν σε κοινωνικά δίκτυα και η εν λόγω
έλλειψη
κοινωνικών
δικτύων «Όσοι κατάφεραν να βρουν εργασία χρειάστηκε
να υποστούν τη χρονοβόρα διαδικασία
συνάδει με ανεπαρκή υποστήριξη σε συνήθως
εξοικείωσης με τον τρόπο λειτουργίας της
προσωπικό επίπεδο και έλλειψη τοπικής αγοράς εργασίας. Σταδιακά μαθαίνεις
πώς λειτουργεί η αγορά εργασίας κι αυτό
μεντόρων ή καθοδήγησης. Οι προϋποθέτει επιμονή καθότι η εύρεση εργασίας
παραπάνω ελλείψεις επιδεινώνουν συχνά απαιτεί πολύ χρόνο».
και παρεμποδίζουν την κοινωνική
τους κινητικότητα Στην Botkyrka εντοπίσθηκε, επίσης, έλλειψη
θετικών προτύπων ή μεντόρων για τους ειδικευμένους μετανάστες.
Ένα βασικό εμπόδιο που συνδέεται με την υπερειδίκευση στη
Σουηδία θεωρείται η ζήτηση για προηγμένες και ειδικές γλωσσικές
δεξιότητες. Παρατηρήθηκε, επίσης, ότι τα προγράμματα εκμάθησης
γλώσσας
που εστιάζουν
στις
ανάγκες συγκεκριμένων
επαγγελματικών
δραστηριοτήτων
είναι
περισσότερο
αποτελεσματικά και αυξάνουν τις πιθανότητες εύρεσης εργασίας.
Ίσως, ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της Σουηδίας είναι το γεγονός ότι
η αγορά εργασίας που αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι της Botkyrka
58
χαρακτηρίζεται από αυστηρούς κανόνες και βασίζεται σε μεγάλο
βαθμό στην πληροφορική. Η εξοικείωση με ένα τέτοιο σύστημα
αποτελεί σημαντική πρόκληση για τους κατοίκους της Botkyrka και,
κατά μία έννοια, μπορεί να θεωρηθεί ως ένα θέμα διαπολιστισμικής
φύσεως.
Σε τοπικό επίπεδο στην Botkyrka εντοπίσθηκε έλλειψη αξιολόγησης·
πιο συγκεκριμένα, δεν υπήρξε πλήρης αξιολόγηση των επιπτώσεων
των πολιτικών ένταξης που έχουν εφαρμοσθεί μέχρι σήμερα.
Ένα ενδιαφέρον πρόβλημα που εντοπίσθηκε, σε σχέση με τις
πολιτικές ένταξης, αφορούσε την εξωτερική ανάθεση υπηρεσιών
(outsourcing). Το θέμα δεν ήταν η ποιότητα των υπηρεσιών αυτών,
αλλά η διασπορά της γνώσης. Παρατηρήθηκε ότι όσο περισσότερες
ήταν οι υπηρεσίες για τις οποίες γινόταν εξωτερική ανάθεση σε
διάφορους παρόχους, τόσο δυσκολότερο ήταν να δημιουργηθεί ένα
καλός, ολοκληρωμένος χάρτης του ποιος έκανε/είχε κάνει τι, και πώς
το κάνουν/το έκαναν.
Μπορείτε να κατεβάσετε την πλήρη έκθεση για το φαινόμενο της
υπερειδίκευσης στη Botkyrka από το blog του REALISE στην
παρακάτω
διεύθυνση:
http://realise2020.files.wordpress.com/2011/09/a-local-diagnosisbotkyrka-10-may.pdf
Borough του Γουεστμίνστερ, Λονδίνο – υφιστάμενη κατάσταση
Το Κέντρο Μεταναστευτικών Πόρων «Όταν οι ειδικευμένοι μετανάστες δεν παίρνουν τη
δουλειά ή δεν τους καλούν για συνέντευξη και δεν
προσπαθεί
να
υποστηρίξει
τους μπαίνουν στο τελικό κατάλογο επιλογής, νομίζουν
ότι φταίνε τα προσόντα τους αλλά από την
μετανάστες
σε
ένα περιβάλλον εμπειρία μου δεν ισχύει αυτό Όχι απλά συχνά αλλά
. Το θέμα είναι η παρουσίαση αυτών που
αυξανόμενου ανταγωνισμού για τις ποτέ
κάνουν ».
θέσεις απασχόλησης και προφανούς
αδιαφορίας για το φαινόμενο της υπερειδίκευσης σε επίπεδο
υφιστάμενων πολιτικών.
59
Πολλά από τα θέματα που αντιμετωπίζουν οι πελάτες του Κέντρου
Μεταναστευτικών Πόρων είναι ανάλογα άλλων περιοχών στην
Ευρώπη. Πολλοί από τους κανόνες που αφορούν στους μετανάστες
λειτουργούν ως εμπόδια για την εκπόνηση στρατηγικών
απασχόλησης και συμπεριλαμβάνουν τις άδειες διαμονής που
περιορίζουν τους μετανάστες σε συγκεκριμένους τομείς
απασχόλησης.
Όπως και σε άλλες περιοχές, οι μετανάστες συχνά αντιμετωπίζουν τις
εν λόγω δυσκολίες μέσω δικτύων. Αυτός ο τρόπος αντιμετώπισης
ενέχει πλεονεκτήματα αλλά και μειονεκτήματα. Η συνεργασία στα
πλαίσια μιας κοινότητας και μεταξύ συναδέλφων μπορεί να
αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματική και τα στοιχεία της
αλληλεγγύης και της ανεξάρτητης και πρακτικής πρωτοβουλίας που
διακρίνουν τα συστήματα αυτά αμοιβαίας υποστήριξης είναι
πραγματικά αξιέπαινα. Όμως, η εν λόγω δικτύωση συχνά οδηγεί σε
γκετοποίηση της εργασίας (όπως παρατηρήθηκε στην Cesena και
στη Βουδαπέστη), στα πλαίσια της οποίας μια κοινότητα μεταναστών
απασχολείται συνεχώς σε ένα συγκεκριμένο τομέα και καταλήγει να
ταυτιστεί με τον τομέα αυτόν από τον τοπικό πληθυσμό. Η
αποδέσμευση από αυτό το φαινόμενο άτυπου και συγκεχυμένου
εθνοτικού κατακερματισμού της αγοράς εργασίας μπορεί να καταστεί
αρκετά δύσκολη και τα υφιστάμενα προσβάσιμα δίκτυα βοηθούν
ελάχιστα ή καθόλου – αν για παράδειγμα όλες οι γνωστοί ενός ατόμου
εργάζονται στο χώρο της καθαριότητας, τότε το άτομο αυτό έχει
ελάχιστες πιθανότητες να βρει εργασία σε άλλο τομέα.
Η παγίδα του χαμηλού εισοδήματος είναι, επίσης, ένα επίμονο
ζήτημα
που
εγκλωβίζει
τους
«Πιστεύω ότι ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια ήταν
μετανάστες σε ένα φαύλο κύκλο η έλλειψη εμπειρίας και η αδυναμία μου να
αποδείξω την επαγγελματική μου εμπειρία από την
μέσων, υγείας και ικανότητας να Αγγλία
και αυτό είχε σαν αποτέλεσμα ένα μεγάλο
«όχι»
από
τις περισσότερες εταιρείες».
αντιδράσουν
προκειμένου
να
αλλάξουν τις συνθήκες διαβίωσής
60
τους.
Το θέμα της υπερειδίκευσης
Όπως αναφέρεται ευρέως στο δίκτυο REALISE, το Κέντρο
Μεταναστευτικών Πόρων θεωρεί ότι οι εργοδότες που δεν
κατανοούν τους κανόνες που διέπουν την πρόσληψη μεταναστών
(περιορισμοί, απαιτούμενη γραφειοκρατία, κ.πλ.) αποτελούν ένα
σημαντικό πρόσκομμα στην πράξη. Ομοίως, η (αν)ικανότητα των
εργοδοτών να αξιολογήσουν τα προσόντα και την εμπειρία των
μεταναστών αποτελεί εμπόδιο για την πρόσληψη τους.
Πάρα ταύτα, το Κέντρο Μεταναστευτικών Πόρων στην έρευνά του,
έφερε στην επιφάνεια σημαντικά ερωτήματα γύρω από το θέμα της
επικύρωσης των προσόντων που συχνά αντιμετωπίζεται ως ένα
κεντρικό πρόβλημα στην καταπολέμηση της υπερειδίκευσης των
μεταναστών. Ανακάλυψαν ότι η επικύρωση διπλωμάτων απλά δεν
ήταν τόσο σημαντική.
Βέβαια, η επίσημη επικύρωση αποτελεί ένα θέμα που πρέπει να
συζητηθεί και είναι μείζονος σημασίας για ορισμένες θέσεις εργασίας
(π.χ. πολιτικούς μηχανικούς, ιατρική κ.λπ.). Πάρα ταύτα, το Κέντρο
Μεταναστευτικών Πόρων οδηγήθηκε στο συμπέρασμα ότι, στην
πλειοψηφία των προσλήψεων, η ικανότητα του υποψηφίου να
παρουσιάσει τον εαυτό του ή της με τρόπο αποτελεσματικό και
πειστικό ήταν αυτή που έκρινε το τελικό ναι ή όχι.
Το παραπάνω εύρημα καταδεικνύει την ανάγκη παροχής υποστήριξης
στους μετανάστες προκειμένου να
«Τα Κέντρα εργασίας θα μπορούσαν να
βελτιώσουν
τις
δεξιότητες παρέχουν ποιοτικές πληροφορίες στους
επαγγελματίες, αντί να λένε σε ειδικευμένα
επικοινωνίας
και
την άτομα ότι θα πρέπει να κάνουν δουλειά
Ο τρόπος .με τον οποίο
αυτοπεποίθησή τους κυρίως σε καθαριότητας.
απαντούν σε άτομα με εξαιρετικές δεξιότητες
επίπεδο διαπολιτισμικής επικοινωνίας – είναι αποθαρρυντικός και προσβλητικός».
σε κάποια πολιτισμικά πλαίσια, για
παράδειγμα, η παρουσίαση της αξίας, των ικανοτήτων και των
61
προσόντων με τρόπο έντονο και κατηγορηματικό δεν είναι αποδεκτή,
ενώ στην αγορά εργασίας του Ηνωμένου Βασιλείου, οι εργοδότες
περιμένουν από τους υποψηφίους να «πουλήσουν καλά» τους
εαυτούς τους.
Παράλληλα με την ανάγκη «εξοικείωσης» με την τοπική κουλτούρα,
παρατηρήθηκε ότι οι εργοδότες δίνουν συνεχώς ιδιαίτερη έμφαση
στους υποψηφίους που έχουν επαγγελματική εμπειρία στο
Ηνωμένο Βασίλειο. Οι εργοδότες εξήγησαν με σαφήνεια ότι η
συγκεκριμένη προτίμηση δεν οφείλεται τόσο στο ότι δεν πιστεύουν
στην ποιότητα της εργασίας που τα άτομα έχουν κάνει σε άλλες
περιοχές (π.χ. μαθηματικές δεξιότητες των αλλοδαπών, κ.λπ.) αλλά
στην ανάγκη εξοικείωσης με τους κανόνες και τη δυναμική μιας
θέσεως απασχόλησης στο Ηνωμένο Βασίλειο– να ξέρουν για
παράδειγμα τι ακριβώς περιμένουν από εκείνα, πώς επιλύονται
κάποια θέματα κ.ο.κ.
Εντοπίσθηκε επίσης ανάγκη για:
- Train advisors better, provide better quality and quantity of
attention and guidance, and not lump « Όσο περισσότερο παραμένουν άνεργοι οι
τόσο μεγαλύτερες είναι οι συνέπειες
all migrants together. Καλύτερη επαγγελματίες
στην ψυχική τους υγεία και το επίπεδο
τους. Βλέπω νεοαφικνούμενα
κατάρτιση
των
συμβούλων, αυτοπεποίθησής
άτομα με ιδιαίτερη αυτοπεποίθηση και όσο
παραμένουν
άνεργοι,
τόσο
παροχή περισσότερης και καλύτερης περισσότερο
περισσότερο χάνουν την αυτοπεποίθησή τους».
ποιότητας
προσοχής
και
καθοδήγησης και ανάγκη να αποφεύγουμε να βάζουμε όλους τους
μετανάστες στον ίδιο σωρό.
- Προσαρμογή της εκμάθησης της γλώσσας στις ανάγκες του
μαθητή σε σχέση με την αγορά εργασίας – π.χ. για την επικοινωνία
σε συγκεκριμένες απασχολήσεις και συγκεκριμένους τομείς, για τις
διαδικασίες πρόσληψης κ.οκ.
- Έγκαιρη παροχή βοηθείας στους μετανάστες νωρίς – η επιλογή
της κατάλληλης χρονικής στιγμή παρέμβασης (timing) κάνει τη
62
διαφορά. Επιδίωξη προγραμμάτων τοποθέτησης σε θέσεις
εργασίας, δεδομένου ότι φαίνεται να είναι τα πλέον
αποτελεσματικά στην εύρεση εργασίας για τους μετανάστες.
Μπορείτε να κατεβάσετε την πλήρη έκθεση για το φαινόμενο της
υπερειδίκευσης στο Borough του Γουέστμινστερ από το blog του
REALISE στην παρακάτω διεύθυνση:
http://realise2020.files.wordpress.com/2011/09/londonwestminster-diagnostic-report-final-march-2012.pdf
Γάνδη, Βέλγιο – υφιστάμενη κατάσταση
Γενικά οι συνθήκες της αγοράς εργασίας στη Γάνδη είναι ευοίωνες, αφού υπάρχουν περισσότερες
διαθέσιμες θέσεις εργασίας από τον ενεργό πληθυσμό της πόλης. Στην πραγματικότητα η Γάνδη
είναι μαγνήτης εργασίας, και προσελκύει κόσμο από τα προάστια που πηγαινοέρχεται στην πόλη
καθημερινά για δουλειά.
Το θέμα της υπερειδίκευσης
Η υπερειδίκευση είναι ωστόσο δυσανάλογα υψηλή μεταξύ των μεταναστών από χώρες εκτός ΕΕ.
Παράλληλα, οι μετανάστες περιμένουν κατά μέσο όρο περισσότερο χρόνο για να βρουν εργασία,
απασχολούνται τις περισσότερες φορές σε επισφαλή εργασία, και έχουν νιώσει τον αντίκτυπο της
κρίσης περισσότερο από το γενικό πληθυσμό (εν μέρει γιατί συχνότερα εργάζονται σε θέσεις
εργασίας του τομέα των υπηρεσιών που επλήγη περισσότερο από την κρίση).
Πού μπορεί να οφείλεται αυτό; Στη Γάνδη διαπιστώθηκε ότι οι κύριες αιτίες των χειρότερων
επιδόσεων των μεταναστών στην αγορά εργασίας ήταν:
- Δύσκολες διαδικασίες επιλογής και υψηλές απαιτήσεις όσον αφορά στην ολλανδική γλώσσα
-
Αποδοχή στην αγορά εργασίας με ανάληψη θέσεων εργασίας χαμηλού επιπέδου – στις οποίες οι
μετανάστες "κολλάνε" χωρίς δυνατότητα να ανελιχτούν προς τα πάνω. Η εν λόγω έλλειψη
δυνατότητας εξέλιξης και η γενικευμένη αποδοχή (τόσο από τους μετανάστες όσο και από την
κοινωνία υποδοχής) ότι η θέση του μετανάστη στην αγορά εργασίας είναι σε θέσεις εργασίας
χαμηλού επιπέδου διαπιστώθηκε ότι ήταν μάλλον κοινός τόπος σε όλες τις περιοχές που
συμμετείχαν στο δίκτυο REALISE.
-
Οι εργοδότες δυσκολεύονται να αξιολογήσουν ξένα προσόντα – και αυτό είναι πρόβλημα που
συναντήσαμε ευρέως σε όλο το δίκτυο.
-
Είναι ενδιαφέρον ότι στη Γάνδη ένα βασικό θέμα που ήρθε στην επιφάνεια αφορούσε στη χρήση
σωστών ή λάθος διαύλων κατά την αναζήτηση θέσεων εργασίας. Διαπιστώθηκε ότι οι
μετανάστες χρησιμοποιούσαν δυσανάλογα τους λάθος διαύλους. Θέσεις εργασίας μεγαλύτερης
63
και μικρότερης εξειδίκευσης δεν διαφημίζονται γενικώς με τον ίδιο τρόπο – δεν ανακοινώνονται
στους ίδιους ιστότοπους ή χώρους, δεν μεταδίδονται από τους ίδιους ανθρώπους από στόμα σε
στόμα κλπ. Διαπιστώθηκε ότι οι μετανάστες χρησιμοποιούσαν κυρίως και ήταν περισσότερο
εξοικειωμένοι με τους διαύλους μέσω των οποίων κοινοποιούνται θέσεις εργασίας χαμηλότερης
εξειδίκευσης.
-
Επίσης ενδιαφέρον από άποψη μεθοδολογίας: η Kom-Pas Gent βρήκε εξαιρετικά χρήσιμη την
υποδιαίρεση των φραγμών ένταξης στην αγορά εργασίας σε κατηγορίες: δηλ. φραγμούς που
προέρχονται από το μετανάστη (π.χ. ανεπαρκής γνώση της αγοράς εργασίας), τον εργοδότη (π.χ.
προκατάληψη), και την κοινωνία (π.χ. γλωσσικές απαιτήσεις).
Επιπλέον, διαπιστώθηκε ότι οι μετανάστες ήταν λιγότερο συχνά αυτοαπασχολούμενοι από το
γηγενή πληθυσμό. Η Kom-Pas Gent δεν μπόρεσε να δώσει επαρκή διευκρίνιση σχετικά με το λόγο που
συνέβαινε αυτό στη Γάνδη ή στο Βέλγιο γενικότερα. Ωστόσο αυτή η τάση σαφώς ποικίλλει κατά πολύ
από το ένα μέρος στο άλλο. Σε ορισμένες πόλεις (π.χ. στη Βουδαπέστη) είναι πιθανότερο οι
μετανάστες να εργαστούν ως αυτοαπασχολούμενοι από ό,τι οι γηγενείς για να λύσουν το
βιοποριστικό τους πρόβλημα.
Οι λόγοι για τους οποίους απαντάται η συγκεκριμένη ασυμφωνία πρέπει να γίνουν σαφέστεροι και
θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ορισμένα πολύτιμα συμπεράσματα.
Στην τοπική αγορά εργασίας της Γάνδης, συναντήσαμε σημαντικές διαφορές που αφορούν στην
κατάσταση και την αντίστοιχη επιτυχία των μεμονωμένων μεταναστών. Διαπιστώθηκε ότι οι πιο
σημαντικές μεταβλητές ήταν: το φύλο, η χώρα προέλευσης, ο χρόνος παραμονής, η γνώση
ολλανδικών, η αναγνώριση ξένων ικανοτήτων (δηλ. η ευκολία αναγνώρισης της ικανότητας
εξαρτιόταν από το είδος της), ο κλάδος σπουδών (τεχνικές σπουδές που συσχετίζονται με τη
μικρότερη υπερειδίκευση), ο τομέας (η διδασκαλία κατατασσόταν ως τομέας μικρότερης
υπερειδίκευσης, ο βιομηχανικός κλάδος μεγαλύτερης υπερειδίκευσης).
Μια άλλη διαφοροποίηση ήγειρε περισσότερα ερωτήματα από όσα απαντήθηκαν και αφορούσε στην
ποιότητα της βοήθειας. Τα ποσοστά υπερειδίκευσης μεταναστών με υψηλό επίπεδο δεξιοτήτων ήταν
μεγαλύτερα μεταξύ αυτών που είχαν λάβει βοήθεια στην αναζήτηση εργασίας από ιδιωτικές
υπηρεσίες (π.χ. γραφεία ευρέσεως εργασίας). Δεν διευκρινίστηκε επαρκώς αν αυτό οφείλεται στη
χαμηλότερη ποιότητα βοήθειας ή για κάποιο λόγο οι μετανάστες που τείνουν περισσότερο στην
υπερειδίκευση χρησιμοποιούν συχνότερα αυτές τις υπηρεσίες.
Και αυτό πρέπει να καταστεί σαφέστερο.
Μπορείτε να κατεβάσετε την πλήρη έκθεση διάγνωσης για την υπερειδίκευση σε τοπικό επίπεδο στη
Γάνδη
από
το
ιστολόγιο
REALISE
στην
παρακάτω
σελίδα:
http://realise2020.files.wordpress.com/2011/09/ghent_ldr.pdf
64
Cesena,
Ιταλία
υφιστάμενη κατάσταση
–
Η Cesena βρισκόταν παραδοσιακά ψηλά στην
κατάταξη σε σχέση με τα ιταλικά πρότυπα, ενώ
τώρα με την κρίση το επίπεδο της Cesena έχει
πέσει στον τρέχοντα (χαμηλό) ιταλικό μέσο όρο
οικονομικής απόδοσης και απασχόλησης.
“Πάντοτε έβρισκα θέσεις εργασίας μόνος μου, γιατί τα
γραφεία δεν με καλούν ποτέ ... μάλιστα κάποτε μου είπαν
ότι δεν απασχολούν μαύρους. Όλες τις δουλειές τις βρήκα
μόνος μου, ούτε μέσω γραφείων ευρέσεως προσωρινής
εργασίας ούτε μέσω του Κέντρου για την Απασχόληση"
Η οικονομία και το παραγωγικό σύστημα της περιοχής αντιμετωπίζει σημαντικά διαρθρωτικά
προβλήματα λόγω της κρίσης, που φυσικά επιδείνωσε σημαντικά την όλη κατάσταση. Η
υπερειδίκευση είναι ήδη υψηλή μεταξύ γηγενών αποφοίτων πανεπιστημίου.
Το θέμα της υπερειδίκευσης
Οι περισσότεροι μετανάστες στην Cesena απασχολούνται σε θέσεις εργασίας χαμηλής ειδίκευσης, αν
και τα τρία τέταρτα έχουν από μέτρια ως υψηλά προσόντα.
Παρατηρείται υποδιαίρεση της αγοράς εργασίας (ορισμένες εθνότητες ή εθνικότητες εργάζονται
σταθερά σε συγκεκριμένους τύπους εργασίας, π.χ. μια συγκεκριμένη ομάδα δουλεύει στον τομέα της
υγείας, μια άλλη στον τομέα της καθαριότητας κλπ.), πράγμα που είναι και καρπός των συστημάτων
δικτύωσης μεταναστών. Βοηθούν ο ένας τον άλλο να βρουν δουλειά και καθώς έχουν σημεία
αναφοράς μόνο σε δουλειές σε τομείς εργασίας όπου απασχολούνται ήδη ενισχύουν προοδευτικά την
υπεροχή τους σε αυτόν τον τομέα.
Διαπιστώθηκε πρακτικά ότι για τους μετανάστες τρίτων χωρών η επικύρωση προσόντων και
ικανοτήτων είναι αργή αν όχι αδύνατη. Η εν λόγω δυσκολία και άλλα παρόμοια εμπόδια πρόσβασης
σε ειδικευμένη εργασία έχουν ως αποτέλεσμα τη διάβρωση των ικανοτήτων των ανθρώπων και μια
ψυχική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από παραίτηση και έλλειψη κινητοποίησης – αυτό
παρατηρείται και επαναλαμβάνεται συνεχώς σε όλο το δίκτυο.
Διαπιστώθηκαν περιορισμοί σε σχέση με την άδεια παραμονής (άλλο ένα θέμα που παρατηρείται σε
όλο το δίκτυο REALISE), οι οποίοι περιορίζουν σημαντικά τους στόχους και τις στρατηγικές
απασχόλησης – δηλ. ο κόσμος αναζητά εργασία για να διατηρήσει την άδεια παραμονής του και όχι
ως μέρος της στρατηγικής του για επαγγελματική σταδιοδρομία.
Παρομοίως διαπιστώθηκε ότι τα κέντρα και οι υπηρεσίες αναζήτησης εργασίας είχαν
περιορισμένη επίγνωση του θέματος των ειδικευμένων μεταναστών και παρουσίαζαν μικρή
χρησιμότητα για αυτούς. Το ίδιο ίσχυε και σε όλο το δίκτυο REALISE.
Ωστόσο ένα άλλο κοινό στοιχείο ήταν η αρνητική απεικόνιση των μεταναστών στα μέσα.
Η έρευνα επίσης εντόπισε την έλλειψη γλωσσικών μαθημάτων για τις συγκεκριμένες ανάγκες
εργασίας – γι'αυτό οργάνωσαν τέτοια μαθήματα ως μέρος των
“Άρχισα να δουλεύω στην εταιρεία μου
δραστηριοτήτων τους το πλαίσιο του REALISE.
Ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον πόρισμα της έρευνας της Cesena
ήταν ότι ειδικευμένοι αλλοδαποί εργάτες ήταν πάρα πολύ
πιθανό να προσληφθούν, σε ρόλους ανάλογους προς τις
ως εργάτης. Όταν κατάλαβαν ότι ήμουν
και σχεδιαστής και ότι μπορούσα να
μιλήσω πολύ καλά γαλλικά και αγγλικά
αποφάσισαν να μου δώσουν προαγωγή
και με έστελναν σε ταξίδια σε όλη την
Ευρώπη”
65
ικανότητές τους, από ιταλικές εταιρείες που εργάζονται στο εξωτερικό (που έχουν ξένους πελάτες
ή γραφεία ή εγκαταστάσεις στο εξωτερικό). Έτσι μια άλλη ενέργεια που διεξήγαγαν ήταν η
δημιουργία μιας τράπεζας δεδομένων αυτών των εταιρειών που είναι παρούσες στον τομέα.
Μπορείτε να κατεβάσετε την πλήρη έκθεση διάγνωσης για την υπερειδίκευση σε τοπικό επίπεδο στην
Cesena
από
το
ιστολόγιο
REALISE
στην
παρακάτω
σελίδα:
http://realise2020.wordpress.com/results/
Ηράκλειο, Ελλάδα – υφιστάμενη κατάσταση
Περίπου όπως και στην Ισπανία, στην Ελλάδα σημειώθηκε από το 1990 ταχεία αύξηση του
πληθυσμού των μεταναστών. Ωστόσο μεγάλο μέρος αυτού του πληθυσμού μεταναστών θεωρεί την
Ελλάδα χώρα διέλευσης για είσοδο στην ΕΕ.
Με ποσοστό 69,2% οι Αλβανοί είναι με διαφορά η μεγαλύτερη πληθυσμιακή ομάδα των μεταναστών.
Γενικά, οι πληθυσμοί αφρικανών, ασιατών και μουσουλμάνων μεταναστών τείνουν να ζουν
απομονωμένοι. Στην Ελλάδα είναι δύσκολη η εύρεση δεδομένων ακριβείας εξαιτίας της εξαιρετικά
διαδεδομένης παράνομης και "κάτω από το τραπέζι" εργασίας.
Σε ό,τι αφορά στις ευκαιρίες εργασίας, ο τουρισμός είναι μια από τις λίγες που υπάρχουν και
αποτελεί ίσως το μόνο τομέα που μπορεί να απασχολήσει ειδικευμένους μετανάστες.
Ο αντίχτυπος της τρέχουσας οικονομικής κρίσης εκδηλώνεται μέσω:
- Της εκροής μεταναστών
-
Επιδείνωσης της αντίληψης περί μεταναστών και των συμπεριφορών απέναντί τους
Το θέμα της υπερειδίκευσης
Λίγοι από τους μετανάστες στην Ελλάδα είναι υψηλής εξειδίκευσης; μόνο το 4,9% αναφέρεται ότι
είχαν μεταλυκειακή εκπαίδευση οιασδήποτε μορφής. Ωστόσο, όπως διαπιστώθηκε σε όλο το δίκτυο,
οι γυναίκες στο Ηράκλειο φαίνεται ότι είναι περισσότερο υπερειδικευμένες σε σχέση με τους άντρες.
Ενώ η δυναμική του φύλου συμφωνεί με όσα διαπιστώθηκαν αλλού, τα ευρήματα που αφορούσαν
στη γλώσσα ήταν ασυνήθιστα – 60,1% των μεταναστών που ερωτήθηκαν απάντησαν ότι δεν
χρειάστηκε να βελτιώσουν τις δεξιότητές τους στην ελληνική γλώσσα. Ο λόγος για τον οποίο
συνέβαινε αυτό δεν εξακριβώθηκε αλλά θα ήταν ενδιαφέρον να διαλευκάνουμε το θέμα.
Αναφέρθηκε ότι οι δημόσιες υπηρεσίες και η υποστήριξη του δημοσίου τομέα παρουσίαζαν πολλά
βασικά μειονεκτήματα:
- Πρακτικά, η επικύρωση διπλωμάτων είναι σχεδόν αδύνατη για υπηκόους τρίτων χωρών. Γι'αυτό
το λόγο και λίγοι το προσπαθούν.
-
Μόνο το 9,9% των μεταναστών χρησιμοποίησαν κάποιες υπηρεσίες υποστήριξης.
-
Οι μετανάστες ανέφεραν μια σειρά γραφειοκρατικών φραγμών που δεν τους επιτρέπουν να
εργαστούν ως ελεύθεροι επαγγελματίες ή ως επαγγελματίες εν γένει.
66
-
Ένα κυρίαρχο γενικό πρόβλημα που αναδύθηκε από την έρευνα ήταν το πρόβλημα της κακής και
ελλιπούς πληροφόρησης προς όλες τις κατευθύνσεις, για μετανάστες, πολίτες, δημόσιες αρχές
και εργοδότες.
Στη φαινομενικά αντισταθμιστική συμπεριφορά τους, παρατηρούμε μια έντονη τάση των
μεταναστών να στηρίζονται σε ανεπίσημα δίκτυα της οικογένειας και της κοινότητάς τους – αυτό
αντανακλά και τα ευρήματα αλλού.
Στην Ελλάδα κατά την παρούσα συγκυρία, είναι έντονη η ανάγκη να αντιμετωπιστεί το θέμα των
συμπεριφορών και της ευαισθητοποίησης του κοινού, και να μετριαστεί ο αντίκτυπος της κρίσης
σε συμπεριφορές απέναντι στους μετανάστες.
Παράλληλα είναι αναγκαίο να εντοπιστούν βιώσιμες στρατηγικές για την απασχόληση, ειδικά σε
σχέση με το τι θα περισώσουν οι διάφοροι τομείς όταν η κρίση τελικά υποχωρήσει.
Μπορείτε να κατεβάσετε την πλήρη έκθεση διάγνωσης για την υπερειδίκευση σε τοπικό επίπεδο στο
Ηράκλειο από το ιστολόγιο REALISE στην παρακάτω σελίδα:
http://realise2020.files.wordpress.com/2011/09/realise-diagnostic-report_greece-12-4.pdf
2) Διαδικασίες
Σε αυτήν την ενότητα επισημαίνουμε σημεία ενδιαφέροντος που προκύπτουν από την εμπειρία των
εταίρων κατά την ανάπτυξη και υλοποίηση των στρατηγικών τους και εργαλείων για την
αντιμετώπιση της υπερειδίκευσης ειδικευμένων υπηκόων τρίτων χωρών με βιώσιμο τρόπο. Τα εν
λόγω σημεία κατηγοροποιούνται σύμφωνα με επτά αρχές προσέγγισης που έχουν αναδυθεί από την
εμπειρία REALISE.
Στην επόμενη ενότητα που αφορά σε προϊόντα, δεν εκπροσωπούνται όλοι οι εταίροι και οι πρακτικές
που έχουν αναπτυχθεί, καθώς πολλοί εργάστηκαν πάνω σε παρόμοια εργαλεία (λογικά εφόσον
ενώθηκαν για να αντιμετωπίσουν τα ίδια προβλήματα και ανταλλάσσουν γνώσεις και πρακτική
μεταξύ τους επί δύο χρόνια) και κρίθηκε καλύτερο να αποφευχθούν οι επαναλήψεις για να διατηρηθεί
αμείωτο το ενδιαφέρον των αναγνωστών. Για παράδειγμα, η Cesena ανέπτυξε το εργαλείο "Κάρτα
Ικανοτήτων", όπως και το Menedék. Ειδικευμένα μαθήματα γλώσσας όπως η Botkyrka, και μια
πρωτοβουλία παροχής καθοδήγησης, όπως του Μπιλμπάο. Το Ηράκλειο παρείχε υποστήριξη στην
επικύρωση των διπλωμάτων των μεταναστών, όπως και η Σεβίλλη – κλπ. Παρότι συμπίπτουν τα
εργαλεία, καμία από αυτές τις εμπειρίες και προϊόντα δεν είναι ίδια.
Η παρούσα ενότητα θα χρησιμεύσει επομένως στην ανάδειξη ορισμένων πτυχών που χρήζουν
ξεχωριστής αναφοράς49.
Στενή συνεργασία με τους εργοδότες
Η στενή συνεργασία με τις επιχειρήσεις και η κατανόηση των αναγκών τους και των κριτηρίων τους
στον τομέα λήψης αποφάσεων είναι προφανώς θεμελιώδεις για τις παρεμβάσεις και πρακτικές που
αφορούν στην απασχόληση και – σε έργα που αφορούν σε δημόσιους φορείς και ΜΚΟ – η συμμετοχή
49
Σηµείωση: για περισσότερες σε βάθος πληροφορίες για την κατάσταση και την εργασία των µεταναστών, βλ. την Έκθεση ∆ιάγνωσης σε τοπικό
Επίπεδο και την τελική Έκθεση Μακροπρόθεσµης Στρατηγικής που παρείχε κάθε εταίρος, οι οποίες διατίθενται στον ιστότοπο REALISE:
http://realise2020.wordpress.com/
67
των εργοδοτών του ιδιωτικού τομέα αποτελεί συχνά αδύναμο κρίκο. Γι'αυτό το REALISE τόνισε από
την αρχή την ανάγκη στενής συνεργασίας με τους εργοδότες και τον ιδιωτικό τομέα. Ορισμένα
σημαντικά παραδείγματα:
Η Cesena αποτέλεσε υπόδειγμα όσον αφορά στην εργασία της με τις τοπικές επιχειρήσεις. Ο
τοπικός συντονιστής εξέτασε προσωπικά λεπτομερώς κάποιες επιχειρήσεις, με επιτόπιες
επισκέψεις και εδραιώνοντας προσωπική και εποικοδομητική σχέση με αρμόδια στέλεχη του
μάνατζμεντ. Η ομάδα REALISE της Cesena χρησιμοποίησε τις πληροφορίες που έλαβαν από τους
επιχειρηματίες στο σχεδιασμό και την υλοποίηση όλων των δράσεών τους – όπως το σχεδιασμό
και τη χρήση του εργαλείου "Κάρτας Ικανοτήτων" (παρόμοιο δηλαδή με τη δράση του Menedék,
και δημιουργώντας έτσι μια ευκαιρία για αμοιβαία μάθηση) που ανέπτυξε η Cesena.
Η στενή συνεργασία με τους ηγέτες των τοπικών επιχειρήσεων επέτρεψαν στην Cesena να
κατανοήσει καλύτερα ποιες επιχειρήσεις ήταν κατάλληλες για ποιους από όσους αναζητούσαν
εργασία, και να παρέχει έτσι περισσότερο αποτελεσματικές υπηρεσίες καθοδήγησης για το πού
και το πώς θα προσέγγιζε τους εργοδότες.
Ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον πόρισμα της έρευνας της Cesena ήταν ότι ειδικευμένοι αλλοδαποί
εργάτες ήταν πάρα πολύ πιθανό να προσληφθούν, σε ρόλους ανάλογους προς τις ικανότητές
τους, από ιταλικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στο εξωτερικό (που έχουν ξένους
πελάτες ή γραφεία ή εγκαταστάσεις στο εξωτερικό). Παρομοίως αυτές οι εταιρείες ήταν
περισσότερο πρόθυμες να παρέχουν τα φώτα τους και να δώσουν πολύτιμες πληροφορίες για τις
πρακτικές και δυναμικές πρόσληψης που αποτελούσαν πηγή προβληματισμού σε σχέση με τους
ειδικευμένους μετανάστες.
Έτσι μία από τις δράσεις που ανέλαβε η Cesena ήταν η δημιουργία μιας βάσης δεδομένων αυτών
των εταιρειών.
Το Migrants Resource Centre (Κέντρο Μεταναστευτικών Πόρων) του Λονδίνου επίσης
διακρίθηκε σε ό,τι αφορούσε τη συνεργασία του με τις επιχειρήσεις. Διεξήγαγαν μια έρευνα
εργοδοτών (στην οποία θα αναφερθούμε λεπτομερώς παρακάτω) τα ευρήματα της οποίας –
ενορατικά σε σχέση με τις ιδιαιτερότητες της αγοράς εργασίας του Λονδίνου αλλά και εξαιρετικά
ενδιαφέροντα – κατέστησαν προφανώς την συγκεκριμένη άσκηση αξιόλογη.
Χρήση των PLS για τη δημιουργία συμμαχιών και
υποδομών
Τα Πάνελ Τοπικών Βασικών Εμπλεκόμενων Φορέων (PLS) είχαν πάντοτε ως στόχο να
χρησιμοποιηθούν ως εργαλεία αύξησης και βελτίωσης της ικανότητας των εταίρων να έχουν
αντίκτυπο και να δημιουργήσουν ένα υπόβαθρο συνεχούς συνεργασίας μετά το πέρας του ίδιου του
έργου. Τα παρακάτω τρία παραδείγματα απεικονίζουν αυτήν την αρχή:
Η Kom-Pas Gent στη Γάνδη ανακάλυψε ότι υλοποιούνταν ένα άλλο έργο, το Eminenta, και ότι
υπήρχε ενδεχόμενο ανταγωνισμού μεταξύ των δύο έργων και αλληλοεπικάλυψηςς. Για να
αποφευχθεί αυτό η Kom-Pas Gent προσκάλεσε τους άλλους εταίρους του έργου να συμμετέχουν
ως μέλη στο Πάνελ Τοπικών Εμπλεκόμενων Φορέων και κατά συνέπεια στη δική τους διαδικασία
λήψης αποφάσεων. Έτσι δημιουργήθηκε εμπιστοσύνη, κοινοί στόχοι και συνεργασία – που είχε
68
ως αποτέλεσμα μια προσέγγιση βασισμένη στη συμπληρωματικότητα, μεγαλύτερη επιρροή και
αποτελεσματική χρήση πόρων.
Η Αναπτυξιακή Ηρακλείου, αναγνώρισε ότι σοβαρή αντιμετώπιση των προβλημάτων που
σχετίζονταν με την αντίληψη του ελληνικού δημοσίου όσον αφορά στους μετανάστες θα
μπορούσε να είναι μόνο μια μακροπρόθεσμη και αργή μάχη – η οποία απλά ξεπερνούσε την
ικανότητα της ίδιας της Αναπτυξιακής ως τοπικού δημόσιου φορέα. Η μόνη λύση ήταν επομένως
η δημιουργία συμμαχιών φορέων που μοιράζονταν τις ίδιες απόψεις με διαφορετικά προφίλ και
υποδομή για δράση – π.χ. ΜΚΟ, εκπαιδευτών, ανθρώπων του ιδιωτικού τομέα, ανθρώπων των
μέσων κ.λπ.
Έτσι η Αναπτυξιακή εστίασε στη χρήση του REALISE και της δομής PLS ως μέσων για την
εδραίωση μιας τέτοιας συμμαχίας σε τοπικό επίπεδο, με σκοπό η εν λόγω συμμαχία να συνεχίσει
να συνεργάζεται πάνω στην ίδια αποστολή ακόμη και μετά το πέρας του κύκλου του έργου. Να τι
έκαναν.
Το Πολυπολιτισμικό Κέντρο του Δήμου της Botkyrka λειτουργεί ως πλατφόρμα φέρνοντας
κοντά φορείς λήψης αποφάσεων, δημοτικούς υπαλλήλους, θεσμούς και οργανώσεις της
κοινωνίας των πολιτών που λειτουργούν στην Botkyrka και σε περιφερειακό και εθνικό επίπεδο.
Από τη σύστασή του το κέντρο ανέλαβε την πρωτοβουλία να κάνει πλήρη χρήση του Πάνελ
Τοπικών Βασικών Εμπλεκόμενων Φορέων (PLS) που διέθετε για να επηρεάσει τα κέντρα λήψης
αποφάσεων και τις προτεραιότητες των πολιτικών που αποφασίζονταν από τις διάφορες
δημοτικές διευθύνσεις. Η ιδέα ήταν να επιτευχθεί μέσω της δημιουργίας υποστήριξης και
συμφωνίας μεταξύ των θεσμικών εμπλεκόμενων φορέων ουσιαστική αλλαγή ως προς τον τρόπο
που υλοποιούνταν τα πράγματα παρά να υλοποιηθεί μια μόνο μεμονωμένη δράση.
Σύνδεση
με
γενικότερα
ενδιαφέροντα
πολλαπλασιασμός των δικαιούχων
και
Οι εταίροι διαπίστωσαν κατ'επανάληψη ότι επιτεύχθηκε ή αυξήθηκε η δεκτικότητα – στην υιοθέτηση
προτάσεων, εργαλείων ή πρακτικών για να βοηθηθούν οι υπερειδικευμένοι μετανάστες με δεξιότητες
(κάτι που δύσκολα "πουλιέται" στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης) –, όταν οι εν λόγω πρακτικές
συνδέονταν με επιπλέον ομάδες υποστήριξης ή το γενικό πληθυσμό και συνέβαλαν στην
αντιμετώπιση μεγαλύτερων θεμάτων και αναγκών. Ορισμένα παραδείγματα:
Το Menedék ανέπτυξε ένα εργαλείο αξιολόγησης και επικύρωσης (μια "κάρτα ικανοτήτων") και,
όταν το παρουσίασε σε γραφεία ευρέσεως εργασίας και άλλους δυνητικούς χρήστες, εξήγησε πώς
θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί εύκολα και για άλλες ομάδες – και ότι συνεπώς θα τους
ωφελούσε περισσότερο στην εργασία τους (δηλ. δεν ήταν ένα εργαλείο που αφορούσε μόνο τους
μετανάστες). Γι'αυτό υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες να υιοθετηθεί ως εργαλείο από αυτές
τις οργανώσεις.
Το Μπιλμπάο ανέπτυξε ενέργειες που υποστηρίζουν τις υπερειδικευμένες μετανάστριες και μετά
τοποθέτησε τη συγκεκριμένη πρακτική στο πλαίσιο ευρύτερων προγραμμάτων και πολιτικών
που αφορούν στο γενικό γυναικείο εργαζόμενο πληθυσμό της πόλης.
Η Cesena ανέπτυξε πρόγραμμα καθοδήγησης (mentoring) για μετανάστες, όπου οι μέντορες
πρέπει να είναι συνταξιούχοι τοπικοί επιχειρηματίες. Έτσι η ίδια πρακτική ανταποκρίνεται και
στους στόχους και τις πολιτικές για την "ενεργό γήρανση".
69
Συνεπής ανάπτυξη εστίασης και πρακτικής
Στο Μπιλμπάο, η Διεύθυνση Ισότητας, Συνεργασίας και Πολιτών είχε εργαστεί με επιτυχία στον
τομέα των διαφοροποιημένων αναγκών των δύο φύλων, καταστάσεων και μεταναστών. Αυτό
συμπεριελάμβανε για παράδειγμα την ανάπτυξη πρωτοβουλιών και τη συμμετοχή σε ανταλλαγές σε
ευρωπαϊκό επίπεδο που αφορούσαν σε θέματα υγείας και υπηρεσιών των γυναικών και των
μεταναστών.
Συνεπώς η μετακίνηση της εστίασης στο πώς τα θέματα και η δυναμική των δύο φύλων
παρουσιάζονταν στην τοπική αγορά εργασίας και στις σχετικές υπηρεσίες και πολιτική αποτέλεσε
ένα μικρό και λογικό βήμα για το προσωπικό του υπουργείου, χτίζοντας πάνω στη δουλειά που είχαν
κάνει μέχρι τότε και προσθέτοντας τεχνογνωσία. Δηλαδή το προσωπικό είχε ήδη αναπτύξει υποδομή
για την προσέλκυση των μεταναστριών, στέλνοντάς τους μηνύματα και κατανοώντας τις ιδιαίτερες
ανάγκες τους, τη δυναμική και τους προβληματισμούς τους. Η κατανόηση αφορούσε το ποιοι ήταν οι
ειδικοί εμπλεκόμενοι φορείς, οι βασικοί κοινωνικοί εταίροι κλπ.
Εν συντομία, μην ξεκινώντας από το μηδέν, δεν μεταπηδούσαν από το ένα θέμα στο άλλο χωρίς
πρόγραμμα, αλλά μια συνεπής "συνέχεια" ενεργειών επέτρεψε στο προσωπικό να χτίσει πάνω στη
δουλειά που είχε ήδη κάνει και να υλοποιήσει συνεπώς περισσότερα πράγματα, γρηγορότερα και
καλύτερα.
Χρηματοοικονομική βιωσιμότητα και πόροι
Στην παρούσα κατάσταση υπάρχουν πολύ λίγα χρήματα για θέματα που αφορούν στους μετανάστες
και τις δημόσιες υπηρεσίες. Αυτό ισχύει για όλη την Ευρώπη, αλλά ακόμη περισσότερο για τις
περιπτώσεις όπου ο αντίκτυπος της οικονομικής κρίσης είναι μεγαλύτερος.
Συνεπώς, η Cesena υιοθέτησε μια προσέγγιση αξιοθαύμαστης λιτότητας. Ήταν εξαιρετική
προσεκτική και περιορίστηκε στην ανάπτυξη ενεργειών με σαφή χρηματοοικονομική αειφορία.
Δεν επετράπη η δημιουργία καμίας νέας έμμεσης δαπάνης. Όλες οι ενέργειες και μεταρρυθμίσεις
βασίστηκαν μόνο σε υπάρχοντες και διαθέσιμους πόρους (όπως και, φυσικά, στην εφάπαξ
χρηματοδότηση από το REALISE για την ανάπτυξη και καθοδήγηση αυτών των παρεμβάσεων).
Η προσέγγιση της Cesena εξαρτιόταν επίσης σε μεγάλο βαθμό από τη βελτίωση και εδραίωση του
συντονισμού μεταξύ σημαντικών φορέων και οργανισμών – δηλ. διαφόρων δημοσίων
υπηρεσιών, τμημάτων, φορέων και διοικήσεων, επιχειρήσεων και επιχειρηματιών, και φορέων
της κοινωνίας των πολιτών και ΜΚΟ ενεργών στην τοπική επικράτεια. Η λογική πίσω από αυτό
ήταν η βελτίωση της αποτελεσματικότητας με τρόπους που δεν επιφέρουν οιαδήποτε
επιπρόσθετη οικονομική επιβάρυνση για το δήμο.
Παρομοίως στη Σεβίλλη, το Ίδρυμα Sevilla Acoge έχτισε όλες τις δράσεις του πάνω σε
συνεχιζόμενα προγράμματα με ήδη εξασφαλισμένη χρηματοδότηση. Το Ίδρυμα επίσης έκανε
αξιοθαύμαστη χρήση εργαλείων δωρεάν ή χαμηλού κόστους – βλ. π.χ. το αρκετά καλά
σχεδιασμένο ιστολόγιό τους στη διεύθυνση: http://sevillaacoge.wordpress.com/
Επίσης το MRC του Λονδίνου, η Cesena και το Sevilla Acoge έκαναν όλα αποτελεσματική και
δημιουργική χρήση εθελοντών – σε όλες τις περιπτώσεις η ανάθεση στους εθελοντές
ενδιαφέρουσας και αξιόλογης εργασίας που τους ενδυνάμωνε ήταν κλειδί για να εξασφαλιστεί η
συμβολή τους.
70
Σκέψου ανεξάρτητα και σε τοπικό επίπεδο
Οι δράσεις που ήταν ενδιαφέρουσες, κατάλληλες και υλοποιήθηκαν σωστά γενικά έθεταν υπό
αμφισβήτηση – με εποικοδομητικό τρόπο – γενικές παραληφθείσες ιδέες και πάντοτε ελάμβαναν
υπόψη τις ιδιαιτερότητες του τοπικού συγκειμένου.
Το Menedék δημιούργησε προβληματισμούς γύρω από την έννοια της υπερειδίκευσης των
μεταναστών εγείροντας ερωτήματα που πρέπει να τεθούν:
-
Τι θα συμβεί αν ένα άτομο αλλάξει τομέα (και ίσως θέλει να) και/ή ξεκινήσει
επιχειρηματική δραστηριότητα; Σε αυτές τις περιπτώσεις μπορούμε να μιλήσουμε για
υπερειδίκευση; Ή πρόκειται για μια μάλλον οριζόντια κίνηση στη ζωή αυτού του ατόμου;
-
Τι θα συμβεί αν η υπερειδίκευση είναι μια φυσιολογική τοπική εμπειρία; Πότε έχει νόημα να
μιλάει κανείς για υπερειδίκευση; Πόσος χρόνος πρέπει να περάσει; Μόλις φτάσει ή μετά από
κάποιο χρονικό διάστημα; Το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα δεν θα πρέπει να διαφέρει από
τη μια τοπική πραγματικότητα στην άλλη; – δηλ. Πόσο γρήγορη ή αργή είναι η είσοδος στην
τοπική αγορά εργασίας; Τι είδους ευκαιρίες υπάρχουν; κλπ. (Φυσικά ορισμένα ζητήματα είναι
πιθανόν να συγκρουστούν με ένα προβληματισμό για πρώιμη δράση, που θεωρείται
αποτελεσματικότερη. Ωστόσο το ζήτημα δεν μπορεί να αγνοηθεί.
-
Τι γίνεται με τα πολιτισμικά ζητήματα και τις διάφορες πολιτισμικές αξίες: π.χ. όσον αφορά
στην προσωπική επαγγελματική επιτυχία σε σχέση με την οικογενειακή επιτυχία (π.χ.
αφοσιωνόμενοι στην επιτυχία της οικογενειακής επιχείρησης σε αντίθεση με ένα ατομικό
σχέδιο σταδιοδρομίας) – αυτά τα στοιχεία μπορούν να αγνοηθούν; Ποιες είναι οι επιπτώσεις;
Το Migrants Resource Centre (Κέντρο Μεταναστευτικών Πόρων), με το δικό του τρόπο, έθεσε υπό
αμφισβήτηση τη σοφία που παρέλαβε. Η έρευνά του ήγειρε κάποια θεμελιώδη ερωτήματα για το
θέμα της επικύρωσης προσόντων – πράγμα στο οποίο εστιάζουν συχνά ως κεντρικό ζήτημα για
την καταπολέμηση της υπερειδίκευσης μεταναστών. Διαπίστωσαν ότι η επικύρωση των
διπλωμάτων δεν είχε συχνά μεγάλη σημασία. Στις περισσότερες διαδικασίες πρόσληψης,
διαπιστώθηκε ότι η ικανότητα του αιτούντος να συστηθεί αποτελεσματικά και πειστικά
ήταν αποφασιστικός παράγοντας. Γι'αυτό εστίασαν στο MRC στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων
παρουσίασης από τους ίδιους τους υποψηφίους και της διαπολιτισμικής κατανόησης.
Αντίθετα στη Σεβίλλη διαπιστώθηκε ότι η επίσημη επικύρωση των εκπαιδευτικών προσόντων
ήταν θεμελιώδες εμπόδιο για να βρουν οι ειδικευμένοι μετανάστες κατάλληλη απασχόληση.
Γνώση του τοπικού περιβάλλοντος. Οι αγορές εργασίας των διαφόρων χωρών και περιοχών στην
Ευρώπη μπορούν να έχουν πολύ διαφορετική δυναμική, γι'αυτό και ελήφθη η απόφαση το REALISE να
προχωρήσει σε διάγνωση της τοπικής αγοράς εργασίας έκαστου εταίρου.
Για και από ειδικευμένους μετανάστες/ομάδα στόχο
Η συμμετοχή της ίδιας της ομάδας στόχου – σε αυτήν την περίπτωση υπερειδικευμένων υπηκόων
τρίτων χωρών – είναι θεμελιώδης για τον καλό και κατάλληλο σχεδιασμό παρεμβάσεων, την
αποτελεσματική υλοποίηση και οιαδήποτε διαδικασία αξιολόγησης και αναθεώρησης. Η Botkyrka, για
παράδειγμα, ανέπτυξε ισχυρή επιχειρηματολογία για την ενδυνάμωση των μεταναστών όσον αφορά
στη διάρθρωση των δικών της αναγκών και λύσεων. Ωστόσο, στη σύμπραξη REALISE, η Σεβίλλη
προσέφερε ίσως την σαφέστερη απεικόνιση της αρχής στην πράξη.
71
Το Sevilla Acoge είναι ίδρυμα το οποίο διαχειρίζονται μετανάστες και παρέχει υποστηρικτικές
υπηρεσίες στους μετανάστες – δηλ. οτιδήποτε είναι για την ομάδα στόχο και αφορά σε αυτή.
Τα άτομα που διαχειρίζονται τον οργανισμό κατανοούν όσους απευθύνονται στο ίδρυμα αφού
είναι κι αυτοί μετανάστες. Στο πλαίσιο των παραδοτέων του REALISE, το Sevilla Acoge κατανόησε
ότι οι τοπικοί μετανάστες χρειάζονταν υποστήριξη για να επιβιώσουν κατά την παρούσα
κοινωνικοοικονομική κρίση, και ότι αν δεν αντιμετωπίζονταν οι ανάγκες τους δεν θα
λαμβάνονταν υπόψη τα μακροπρόθεσμα θέματα και οι προσεγγίσεις. Γι'αυτό το Ίδρυμα ανέπτυξε
μια προσέγγιση δύο ταχυτήτων, παρέχοντας στους μετανάστες υποστήριξη στην αντιμετώπιση
των άμεσων αναγκών τους, ενώ ταυτόχρονα τους έδειξε πώς να συνδυάσουν αυτό με δράσεις
που συνδέονται με περισσότερο μακροπρόθεσμα θέματα – έτσι ώστε να μπορούν να κάνουν και
τα δύο.
Υπό κάποια έννοια η εν λόγω προσέγγιση αντανακλούσε την κατάσταση του ίδιου του Sevilla
Acoge, που καλείται να δράσει και να επιβιώσει σε αυτήν την κρίση, αλλά ταυτόχρονα δεν μπορεί
να επιτρέψει στον εαυτό του να χάσει την αίσθηση του στρατηγικού σκοπού και της αποστολής
του (προς τα πού οδεύουμε ως οργανισμός; πώς πρέπει να εξελιχθεί ο ρόλος μας;), προσπαθώντας
να "σβήσει φωτιές" και να εξασφαλίσει την καθημερινή του επιβίωση. Ενώ η κατάσταση του
Ιδρύματος δεν είναι εύκολη, εξασφαλίζει ότι η δουλειά παραμένει σημαντική για την κοινότητα
που υπηρετεί.
3) Στρατηγικές και εργαλεία
Ένα πρόγραμμα καθοδήγησης (mentoring)
μετανάστριες υψηλής εξειδίκευσης στο Μπιλμπάο
για
Στρατηγική:
Η πόλη του Μπιλμπάο διαπίστωσε ότι η μακροπρόθεσμη διαμονή στο Μπιλμπάο σχετίζεται με
μεγαλύτερη ένταξη, και βάσει αυτής της λογικής υλοποιήθηκε ένα πρόγραμμα καθοδήγησης
μεντόρων όπου εγκατεστημένοι ειδικευμένοι μετανάστες θα έθεταν τη δική τους εργασιακή εμπειρία
και τα δίκτυα στην υπηρεσία των άλλων ειδικευμένων μεταναστριών που είχαν φτάσει πιο
πρόσφατα. Ο στόχος ήταν η βελτίωση της απασχολησιμότητας των μεταναστριών με υψηλό επίπεδο
δεξιοτήτων και η έξοδός τους από την επαγγελματική απομόνωση, βοηθώντας τες να αναπτύξουν
στρατηγικές αναζήτησης εργασίας και τα επαγγελματικά τους δίκτυα, όπως και την κατανόηση της
τοπικής κουλτούρας της αγοράς εργασίας. Η πρωτοβουλία επίσης έχει ως στόχο την ενδυνάμωση της
αυτοεκτίμησης και κινητοποίησης των συμμετεχόντων με δοκιμασμένες τεχνικές για την εδραίωση
συναισθηματικής και ψυχολογικής υποστήριξης μεταξύ των γυναικών.
Διαπιστώθηκε ότι σε πολλές περιπτώσεις αυτές οι γυναίκες με υψηλό επίπεδο δεξιοτήτων είχαν
αρχικά σκοπό να μείνουν στο Μπιλμπάο προσωρινά, αλλά μετά κατέληξαν να μείνουν μόνιμα στην
πόλη. Αυτό σημαίνει ότι αρχικά δέχονται εργασίες χαμηλού επιπέδου δεξιοτήτων θεωρώντας την εν
λόγω απασχόληση ως κάτι προσωρινό. Μετά η κατάσταση γίνεται μόνιμη, και παραιτούνται της ιδέας
να κάνουν άλλες επιλογές ή να αλλάξουν σταδιοδρομία. Έτσι το πρόγραμμα καθοδήγησης μεντόρων
έχει ως στόχο να τις ενθαρρύνει να σκεφτούν το ενδεχόμενο αναζήτησης μιας μακροπρόθεσμης
στρατηγικής ένταξης στην αγορά εργασία, δηλ. θα αναπτύξουν μία στρατηγική για να
72
εκμεταλλευτούν στο έπακρο τις δεξιότητες και τα προσόντα που έχουν ήδη και/ή να λάβουν
κατάλληλη επιμόρφωση ή κατάρτιση.
Το πρόγραμμα δοκιμάστηκε με επιτυχία το 2012 σε μια ομάδα 23 μεταναστριών με υψηλό επίπεδο
προσόντων και θα επεκταθεί σε άλλες 50 γυναίκες από το 2013 και μετά.
Το Μπιλμπάο είναι εξαιρετικά δραστήριο στον τομέα της προώθησης και υλοποίησης των πολιτικών
ισότητας των δύο φύλων και το πρόγραμμα καθοδήγησης μεντόρων εντάσσεται στο πλαίσιο της
ευρύτερης στρατηγικής.
Το πρόγραμμα καθοδήγησης μεντόρων αποτελεί μέρος μιας ολιστικής στρατηγικής για την
ταυτόχρονη αντιμετώπιση διαφόρων αιτιών υπερειδίκευσης. Η στρατηγική περιλαμβάνει τρεις άλλες
συμπληρωματικές πρωτοβουλίες που υλοποιούνται:
1. Η ολοκλήρωση του οδηγού πόρων online της πόλης για μετανάστες με πληροφορίες σχετικά με
το (i) πώς αποκτάται αναγνώριση των προσόντων που αποκτούνται στο εξωτερικό και (ii) πώς
επικυρώνονται επαγγελματικές δεξιότητες και ικανότητες από το υπουργείο απασχόλησης της
περιφερειακής κυβέρνησης. Οι πληροφορίες είναι διαθέσιμες σε 7 γλώσσες, βλ.:
www.bilbao.net/inmigracion
2. Κατάρτιση των συμβούλων των υπηρεσιών απασχόλησης για την παροχή καταλληλότερων και
αποτελεσματικότερων υπηρεσιών για μετανάστες υψηλής εξειδίκευσης. Η κατάρτιση θα
πραγματοιηθεί φέτος (2013), στο πλαίσιο ενός ευρύτερου προγράμματος της περιφερειακής
κυβέρνησης για την κατάρτιση του προσωπικού.
3. Η διεξαγωγή εκστρατειών ευαισθητοποίησης σε θέματα προστιθέμενης αξίας των μεταναστών
με υψηλό επίπεδο δεξιοτήτων και συμβολής τους στην τοπική οικονομία. Η πρωτοβουλία
βασίζεται στο υπάρχον Δημοτικό Σχέδιο Διαχείρισης της Διαφορετικότητας, το οποίο
περιλαμβάνει μια διάσταση ευαισθητοποίησης, που στοχεύει στη βελτίωση της εικόνας και
αντίληψης των μεταναστών.
Υλοποίηση:
Το πρόγραμμα καθοδήγησης μεντόρων υλοποιήθηκε σε τέσσερα φάσεις:
Εμβέλεια και επιλογή: Εντοπίζονται κατάλληλοι μέντορες και καθοδηγούμενοι μέσω άλλων
προγραμμάτων της πόλης στα οποία έχουν ήδη συμμετάσχει μέσω διαφορετικών οργανισμών που
εργάζονται με μετανάστες ή μέσω υπηρεσιών απασχόλησης. Το προσωπικό του προγράμματος
επικοινωνεί κατόπιν μαζί τους, εξηγεί το προσφερόμενο πρόγραμμα και τους προσκαλεί να
συμμετάσχουν.
Συνεδρίες προσανατολισμού: Οι μέντορες και οι καθοδηγούμενοι προσκαλούνται να συμμετάσχουν
μαζί με τρία διαδοχικά 2ωρα έως 3ωρα εργαστήρια. Στο πρώτο εργαστήριο μέντορες και
καθοδηγούμενοι παρακολουθούν μια επισκόπηση και ενημέρωση σχετικά με τις διάφορες υπηρεσίες
υποστήριξης που είναι διαθέσιμες στην πόλη σχετικά με την αναζήτηση εργασίας. Οι μέντορες πρέπει
να ενημερωθούν για αυτές τις υπηρεσίες και οι καθοδηγούμενοι πρέπει να μάθουν για αυτές και να
αρχίσουν να τις χρησιμοποιούν. Οι συμμετέχοντες μοιράζονται τις εμπειρίες που έχουν από τη χρήση
αυτών των υπηρεσιών και συμβουλές σχετικά με το ποιες υπηρεσίες μπορούν να ανταποκριθούν
καλύτερα στις ανάγκες τους και πώς μπορούν να έχουν πρόσβαση σε αυτές.
73
Το δεύτερο εργαστήριο εστιάζει στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησης και κινητοποίησης των
καθοδηγούμενων για να μπορέσουν να αναζητήσουν μια δουλειά που πληροί περισσότερο στα
προσόντα τους. Οι μέντορες και οι καθοδηγούμενοι συζητούν και κατανοούν καλύτερα το
μεταναστευτικό σχέδιο και τις προσδοκίες ο ένας του άλλου, μοιράζονται εμπειρίες με άλλες
ειδικευμένες γυναίκες στην ίδια κατάσταση και ακούν επιτυχημένα παραδείγματα μεντόρων όσον
αφορά σε επαγγελματικά προσόντα. Αυτό το εργαστήριο επίσης βοηθά στην αποσαφήνιση του
προφίλ των συμμετεχόντων και των προσδοκιών τους.
Στο τρίτο εργαστήριο, οι καθοδηγούμενοι καθορίζουν τι είδους καθοδήγηση και υποστήριξη θα
ήθελαν να λάβουν από το μέντορα. ΟΙ μέντορες εντοπίζουν τι είδους μάθηση και εμπειρία αξίζει να
μοιραστεί κανείς με τους καθοδηγούμενούς τους. Αυτή η διαβούλευση έχει ως αποτέλεσμα ένα
συμφωνημένο πρόγραμμα δραστηριοτήτων και για τους δύο εμπλεκόμενους, π.χ. αναγνώριση και
περιήγηση στις διαφορετικές υπάρχουσες υπηρεσίες υποστήριξης της απασχόλησης και
επαγγελματικού προσανατολισμού, σύνταξη βιογραφικών σημειωμάτων, χρήση ιστότοπων για την
αναζήτηση εργασίας, τοπική εργασιακή κουλτούρα και προσδοκίες των εργοδοτών, επίσκεψη
επαγγελματικών ενώσεων και δημιουργία επαγγελματικών δικτύων ομοτίμων.
Σύζευξη ζήτησης και προσφοράς εργασίας και καθοδήγηση μεντόρων: ειδικευμένες γυναίκες
ζευγαρώνουν σε μια σχέση μέντορα-καθοδηγούμενου ή μπαίνουν σε μικρές ομάδες με ένα μέντορα
και 2 καθοδηγούμενους το πολύ – ανάλογα με το επαγγελματικό προφίλ και άλλους παράγοντες
συνάφειας (χώρα προέλευσης, γλώσσα κλπ.). Οι μέντορες και οι καθοδηγούμενοι συναντιούνται κάθε
τρεις μήνες ανάλογα με το αν το επιτρέπει ο χρόνος και το πρόγραμμά τους για να διεξαγάγουν τις
δραστηριότητες που έχουν συμφωνήσει. Μπορούν να λάβουν υποστήριξη από το προσωπικό του
προγράμματος οιαδήποτε στιγμή της διαδικασίας.
Πιλοτική αξιολόγηση: το πρόγραμμα τέθηκε καταρχήν υπό δοκιμή για 4 μήνες, με 23 μετανάστριες
υψηλού επιπέδου δεξιοτήτων, συμπεριλαμβανομένων μεντόρων και καθοδηγούμενων, το καλοκαίρι
του 2012. Στο τέλος του πιλοτικού προγράμματος, η διαδικασία καθοδήγησης μεντόρων
αξιολογήθηκε από μια ομάδα εστίασης (focus group) και ένα ερωτηματολόγιο συμπληρώθηκε
από τους συμμετέχοντες. Οι καθοδηγούμενοι θεώρησαν ότι απέκτησαν περισσότερες γνώσεις για τις
διαφορετικές υπάρχουσες υποστηρικτικές υπηρεσίες και πώς να περιηγηθούν σε αυτές. Ήταν
περισσότερο πρόθυμοι να αξιολογήσουν και να εκτιμήσουν τις δεξιότητες και ικανότητές τους και να
αναζητήσουν μια δουλειά που να ανταποκρίνεται στα προσόντα τους (δηλ. πώς να εστιάσουν σε μια
αναζήτηση εργασίας, να γράψουν ένα βιογραφικό σημείωμα και μια επιστολή κινητοποίησης κλπ.)
και ήταν περισσότερο πεπεισμένοι ότι τα ξένα προσόντα και δεξιότητές τους ίσχυαν στη χώρα
υποδοχής.
Οι μέντορες τελικά παρείχαν υποστήριξη σε περισσότερους τομείς από ό,τι σχεδίαζαν, π.χ.
προετοιμασία μιας συνέντευξης με έναν ισπανό εργοδότη, εντοπισμό των σωστών τομέων και
διαύλων μικρών αγγελιών, επικοινωνία με τις σωστές υπηρεσίες και προετοιμασία των σωστών
εγγράφων για αναγνώριση διπλωμάτων. Οι μέντορες επίσης βοηθούσαν τους καθοδηγούμενους να
κάνουν αίτηση για υποτροφίες για μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές όπως και τους
πρότειναν μαθήματα γλώσσας σε πανεπιστημιακό επίπεδο. Οι μέντορες κινητοποίησαν τους
καθοδηγούμενους συνεχώς και τους υποστήριξαν προσωπικά.
Ο συνολικός προϋπολογισμός θα είναι 18.500€ για καθοδήγηση μεντόρων στις αρχές του 2013 με τη
συμμετοχή 50 μεταναστριών υψηλού επιπέδου δεξιοτήτων (συμπεριλαμβανομένων καθοδηγούμενων
και μεντόρων). Το ποσό αυτό καλύπτει το κόστος προσωπικού, διευκολυντές εργαστηρίων, έξοδα
74
μεντόρων (μεταφοράς, τηλεφώνου κλπ.), την παραγωγή ενός οδηγού για μέντορες, φροντίδα
παιδιών για τους συμμετέχοντες στην καθοδήγηση και διάχυση προγράμματος.
Αποτελέσματα και αξιολόγηση:
Η τρίμηνη διαδικασία καθοδήγησης αξιολογήθηκε όσον αφορούσε την ικανότητά της να εξοπλίσει
τους καθοδηγούμενους με στρατηγικές για την αναζήτηση εργασίας που ανταποκρινόταν στα
προσόντα τους, όπως και σε σχέση με την αξιολόγηση του είδους δραστηριοτήτων υποστήριξης που
παρέχονται από τους μέντορες. Τη στιγμή της συγγραφής, δεν ήταν ακόμη δυνατόν να αξιολογηθεί
πλήρως ο αντίκτυπος της καθοδήγησης για την απόκτηση καταλληλότερης απασχόλησης. Η πόλη θα
υλοποιήσει ένα σύστημα καθοδήγησης μεντόρων για να παρακολουθήσει την πρόοδο των
γυναικών που συμμετέχουν στο σύστημα καθοδήγησης και να διατηρήσει επαφή μαζί τους.
Το 2013 το πρόγραμμα καθοδήγησης μεντόρων θα συνεχιστεί με άλλες 50 μετανάστριες υψηλής
εξειδίκευσης (40 καθοδηγούμενες και 10 μέντορες) στο πλαίσιο ενός έργου της πόλης στο οποίο
συμμετέχουν ισπανίδες επαγγελματίες που είχαν επιτυχημένη επαγγελματική σταδιοδρομία ή είναι
επιτυχημένες επιχειρηματίες. Στο πρόγραμμα καθοδήγησης θα συμμετέχουν αυτές οι ισπανίδες ως
μέντορες για καθοδηγούμενες μετανάστριες υψηλού επιπέδου δεξιοτήτων. Η υλοποίηση έχει ήδη
αρχίσει.
Η πόλη του Μπιλμπάο εντόπισε τους παρακάτω τομείς που χρήζουν βελτίωσης για την αύξηση της
αποτελεσματικότητας του προγράμματος καθοδήγησης και αυτή τη στιγμή ασχολείται με αυτούς:
- Καλύτερες στρατηγικές και δίαυλοι για απήχηση προς μέντορες και καθοδηγούμενους
-
Έναν οδηγό για μέντορες που θα τους βοηθήσει να καταλάβουν και να ορίσουν καλύτερα το
ρόλο τους.
-
Συμμετοχή της επιχείρησης.
-
Υποστηρικτικά μέτρα, όπως φροντίδα παιδιών, για να βοηθηθούν οι μέντορες και οι
καθοδηγούμενοι να συμφιλιώσουν εργασία και οικογενειακή ζωή και επομένως να
παρακολουθήσουν σωστά το πρόγραμμα καθοδήγησης.
-
Διαχείριση γνώσης: δημιουργία ενός ιστολογίου για να συγκεντρώσουν και να μοιραστούν
εμπειρίες μεντόρων και καθοδηγουμένων.
Υποστήριξη της αναγνώρισης ξένων διπλωμάτων και
προώθηση της αυτοαπασχόλησης για μετανάστες
υψηλής εξειδίκευσης στη Σεβίλλη
Στρατηγική:
Το Ίδρυμα Sevilla Acoge έπρεπε να βρει μια λογική ισορροπία μεταξύ βραχυπρόθεσμων και
μακρυπρόθεσμων αναγκών και προσεγγίσεων. Στο σημερινό περιβάλλον οι μετανάστες βλέπουν ότι
πρέπει να είναι ρεαλιστές. Πρέπει να βρουν μια δουλειά γρήγορα – για οικονομικούς λόγους (δηλ. τη
βασική επιβίωση) και για να διατηρήσουν τις άδειες παραμονής τους. Υπό αυτές τις συνθήκες, το
Sevilla Acoge διαπίστωσε ότι όσοι απευθύνονταν σε αυτό δεν ενδιαφέρονταν καθόλου ή
ενδιαφέρονταν πολύ λίγο για περισσότερο μακροπρόθεσμες πιο αργές διαδικασίες.
75
Το Ίδρυμα αποφάσισε έτσι να προσπαθήσει να συνδυάσει την άμεση υποστήριξη με περισσότερο
μακροπρόθεσμες ενέργειες. Παρομοίως, ως οργανισμός, το Ίδρυμα έπρεπε να συνδυάσει τον
επείγοντα χαρακτήρα της επιχείρησης με μακροπρόθεσμη στρατηγική σκέψη για την ανάπτυξή του –
δηλ. να παραμείνει προ-δραστικός, παρά τη σημαντική πίεση που δεχόταν για να γίνει αντιδραστικός.
Το Ίδρυμα αναγνώρισε ότι η υποστήριξη στο θέμα της επικύρωσης ακαδημαϊκών προσόντων (δηλ.
απόκτηση επίσημα αναγνωρισμένων διπλωμάτων) ήταν κάτι που μπορούσε να παρέχει και που ένας
μετανάστης μπορεί να συνδυάσει με άμεση αναζήτηση εργασίας. Η επικύρωση είναι ιδιαιτέρως
σημαντική ως θέμα για την κατάστασή τους, γιατί τα αναγνωρισμένα ξένα προσόντα αποτελούν
προϋπόθεση sine qua non (εκ των ων ουκ άνευ), όχι μόνο για να έχουν οι μετανάστες πρόσβαση σε μια
δουλειά που ανταποκρίνεται στα προσόντα τους αλλά και για να εγγραφούν στο δημόσιο οργανισμό
απασχόλησης εργατικού δυναμικού (INEM) στη στη σωστή κατηγορία αναζητούντων εργασία (αν
ένα δίπλωμα δεν έχει αναγνωριστεί επίσημα το INEM δεν το λαμβάνει υπόψη και ο αιτών εγγράφεται
ως ανειδίκευτος).
Αυτοαπασχόληση, από την άλλη πλευρά, είναι μία από τις πιο βιώσιμες εναλλακτικές απασχόλησης
που είναι ανοιχτή στους μετανάστες, στις παρούσες συνθήκες εξαιρετικά δυσχερούς προσφοράς
εργασίας. Κατά συνέπεια το Ίδρυμα αποφάσισε να αντιμετωπίσει την έλλειψη διαθέσιμης
ενημέρωσης και συμβουλευτικής για τους μετανάστες σχετικά με την αυτοαπασχόληση και με τον
τρόπο έναρξης και διαχείρισης μίας επιχείρησης.
Υλοποίηση:
Η στρατηγική συνίσταται στην οργάνωση δύο τύπων εργαστηρίων ενημέρωσης/καθοδήγησης – ένα
σχετικά με τον τρόπο απόκτησης της αναγνώρισης ξένων διπλωμάτων και πτυχίων και ένα για την
αυτοαπασχόληση και τη δημιουργία επιχειρήσεων – που έχουν σχεδιαστεί ειδικά για τις ανάγκες
ειδικευμένων μεταναστών.
Από τον Ιανουάριο του 2013 προσφέρονται και τα δύο εργαστήρια σε μηνιαία βάση. Τα εργαστήρια
προσφέρουν μείγμα προφορικών παρουσιάσεων και εξηγήσεων, ομαδικών συζητήσεων, ατομικών
μαρτυριών και οπτικοακουστικής υποστήριξης. Ο κάθε συμμετέχων λαμβάνει ένα συνοδευτικό info
pack (ενημερωτικό πακέτο). Η μεθοδολογία και στα δύο εργαστήρια περιλαμβάνει τη χρήση
επιτυχημένων ιστοριών και μαρτυριών, από ειδικευμένους μετανάστες που κατάφεραν να
επικυρώσουν τα προσόντα τους ή/και να στήσουν μια επιτυχημένη επιχείρηση ή να εφαρμόσουν μια
στρατηγική αυτοαπασχόλησης.
Το πρόγραμμα του εργαστηρίου επίσης παρέχει συμπληρωματική υποστήριξη. Για παράδειγμα, το
εργαστήριο που αφορά στην αναγνώριση διπλωμάτων περιλαμβάνει υποστήριξη με προετοιμασία
των εξετάσεων και εντοπισμό των ισπανικών πανεπιστημιακών προγραμμάτων σπουδών (πτυχίων)
που είναι πιο κοντά στα ξένα προσόντα.
Το εργαστήριο αυτοαπασχόλησης λαμβάνει τεχνική υποστήριξη από την Ομοσπονδία Εργοδοτών της
Ανδαλουσίας (FEANSAL), την Κομητεία της Σεβίλλης και το Κέντρο Επιχειρηματικής Ανάπτυξης της
Περιφερειακής Κυβέρνησης της Ανδαλουσίας (CADE). Οι συμμετέχοντες παραπέμπονται σε
ειδικευμένη τεχνική υποστήριξη αυτοαπασχόλησης, που παρέχεται από την Περιφερειακή
Κυβέρνηση της Ανδαλουσίας, για περαιτέρω και λεπτομερέστερη ενημέρωση και καθοδήγηση. Στο
μέλλον, ένας επιχειρηματίας μπορεί να συνοδέψει τους συμμετέχοντες σε αυτές τις συναντήσεις.
76
Το πρόγραμμα επανεξετάζεται και αναθεωρείται κάθε 3 μήνες. Το τεχνικό προσωπικό που παρέχει
τα εργαστήρια λαμβάνει συνεχή εκπαίδευση με βάση τα ευρήματα της αξιολόγησης.
Αποτελέσματα και αξιολόγηση:
Τα δύο εργαστήρια τέθηκαν επιτυχώς σε δοκιμή και αξιολογήθηκαν με 77 ειδικευμένους μετανάστες
και θα καταστούν βιώσιμα ενσωματώνοντάς τα σε ευρύτερα υπάρχοντα προγράμματα – το
‘Andalucía Orienta’ (≈ Προσανατολισμός Ανδαλουσίας), που διεξάγεται από το Sevilla Acoge και
χρηματοδοτείται από την περιφερειακή κυβέρνηση ως μέρος των ενεργών της πολιτικών
απασχόλησης. Η εν λόγω χρηματοδότηση παρέχεται εδώ και πάνω από 10 χρόνια και με τα τρέχοντα
υψηλά επίπεδα ανεργίας είναι πιθανόν αυτά τα προγράμματα υπέρ της απασχόλησης να συνεχιστούν
και στο άμεσο μέλλον.
Το πρόγραμμα προσανατολισμού της Ανδαλουσίας υλοποιείται και από άλλους οργανισμούς και το
Ίδρυμα Sevilla Acoge θα εργαστεί για τη μεταφορά των εργαστηρίων σε αυτούς τους άλλους
παρόχους υπηρεσιών.
Ένα πρόγραμμα παρακολούθησης θα υλοποιηθεί με κεφάλαια του προγράμματος προσανατολισμού
της Ανδαλουσίας, για τη βελτίωση της ποιότητας των εργαστηρίων και τη μέτρηση των επιδόσεων με
παρακολούθηση της επιτυχίας των συμμετεχόντων στον τομέα της αναγνώρισης διπλωμάτων και
έναρξης της επιχειρηματικής δραστηριότητας.
Κάρτες ικανοτήτων για μετανάστες υψηλής ειδίκευσης
στη Βουδαπέστη
Στρατηγική:
Εφόσον οι εργοδότες βεβαίωσαν ότι υπάρχει έλλειψη πληροφοριών στις οποίες να μπορούν να
στηριχτούν για την πρόσληψη μεταναστών, η ένωση Menedék αποφάσισε να εστιάσει στην ανάπτυξη
εργαλείων για την επίδειξη των ικανοτήτων των μεταναστών προς τους εργοδότες –
συγκεκριμένα, θα μπορούσε να σχεδιαστεί ένα είδος συστήματος κάρτας ικανοτήτων που έχει ήδη
εφαρμοστεί αλλού.
Η κάρτα ικανοτήτων σχεδιάστηκε και εκδόθηκε για την αξιολόγηση και καταγραφή των δεξιοτήτων
και ικανοτήτων υπηκόων τρίτων χωρών. Η Κάρτα Ικανοτήτων πρέπει να επισυνάπτεται στο
Βιογραφικό Σημείωμα του υπηκόου τρίτης χώρας όταν κάνει αίτηση για δουλειά.
Στη διαχείριση ανθρωπίνων πόρων η εργασία βάσει ικανοτήτων - όπως ομαδική εργασία ή επίλυση
προβλημάτων - αποτελεί παγκόσμια τάση. Χρησιμοποιώντας αυτήν την κάρτα, οι ειδικευμένοι
υπήκοοι τρίτων χωρών πρέπει να είναι σε θέση να δηλώσουν τις ικανότητές τους, με αναγνωρίσιμο
τρόπο, προς τοπικούς εργοδότες, και όχι να προσπαθούν απλώς να περιγράψουν την εργασιακή
εμπειρία τους στο εξωτερικό. Το θέμα είναι να καταφέρουν να αυξήσουν τις ευκαιρίες τους κατά τη
φάση της συνέντευξης.
Το πώς παρουσιάζει κανείς τον εαυτό του και τις ικανότητές του είναι χρήσιμο για υπηκόους τρίτων
χωρών για τρεις λόγους:
77
-
Οι ικανότητες θεωρούνται πλέον παγκοσμίως κατανοητές, μετρήσιμες και μεταβιβάσιμες. Οι
ευρωπαίοι εργοδότες μπορούν να κατανοήσουν τις ικανότητες ακόμη κι αν η εργασιακή εμπειρία
αποκτήθηκε στο εξωτερικό.
-
Ο οργανισμός που εκδίδει την Κάρτα Ικανοτήτων είναι ουγγρικός (Menedék) και δρα ως γέφυρα
προς τους τοπικούς εργοδότες, μετριάζοντας τη δυσπιστία για τα ξένα προσόντα και την
επαγγελματική εμπειρία υποψηφίων που είναι υπήκοοι τρίτων χωρών.
-
Ασχολείται με ορισμένους από τους παράγοντες που εμποδίζουν τους εργοδότες να προσλάβουν
υπηκόους τρίτων χωρών, ιδιαιτέρως τη γλώσσα, καθώς δίνει έμφαση στις γλωσσικές ικανότητες
(ικανότητα μετάδοσης αφηρημένων ιδεών κλπ.) και όχι στη γνώση της γλώσσας (με τον ορισμό
γλωσσικού επιπέδου π.χ. ‘B2’ κλπ.).
Υλοποίηση:
Η κάρτα ικανοτήτων εκδίδεται από τους κοινωνικούς λειτουργούς του Menedék, οι οποίοι παρέχουν
επαγγελματική καθοδήγηση προς υπηκόους τρίτων χωρών που αναζητούν εργασία. Οι εν λόγω
σύμβουλοι έλαβαν ειδικευμένη κατάρτιση μίας ημέρας για να μπορούν να αξιολογούν και να
καταγράφουν τις κύριες ικανότητες, π.χ. επίλυση προβλημάτων και ομαδική εργασία, δευτερεύουσες
ικανότητες, π.χ. εστίαση στους πελάτες, αναλυτικές δεξιότητες, πειθώ, διαπροσωπικές δεξιότητες,
προσαρμοστικότητα/ευελιξία, πρωτοβουλία, ηγεσία, και τέλος γλωσσική επιτηδειότητα.
Εκπρόσωποι ενός φορέα πρόσληψης καθοδήγησαν την κατάρτιση, με βάση την ενημερωμένη
πρακτική αξιολόγησης ικανοτήτων ανθρωπίνων πόρων. Η εν λόγω κατάρτιση έδωσε ειδική έμφαση
στη μεθοδολογία ‘Behaviour Event Interviews’ (συνεντεύξεις που εστιάζουν στη συμπεριφορά) και
τη μέτρηση ικανοτήτων μέσω αυτών. Αυτό είναι μορφή συνέντευξης που βασίζεται στις ικανότητες,
όπου τα ερωτήματα που τίθενται στη συνέντευξη είναι ανοιχτά, για να προσφέρουν στον πελάτη την
ευκαιρία να δώσει παραδείγματα – π.χ. που δεν έχουν τη μορφή "Είσαι καλός στην επίλυση
προβλημάτων;", αλλά "Παρακαλώ περιγράψτε μου ένα πρόβλημα που κατά τη γνώμη σας λύσατε με
επιτυχία στο χώρο εργασίας σας". Μαζί με την κατάρτιση χρησιμοποιείται ένα εγχειρίδιο για να
εξηγήσει τις συνεντεύξεις που εστιάζουν στη συμπεριφορά. Το εγχειρίδιο εξηγεί τις ικανότητες που
χρησιμοποιούνται και την ερμηνεία τους, και συνοψίζει είδη ερωτήσεων και τεχνικές ερωτήσεων,
παρέχει οδηγίες για την αξιολόγηση των Συνεντεύξεων που εστιάζουν στη Συμπεριφορά και τον
τρόπο συμπλήρωσης μιας κάρτας ικανοτήτων.
Εκτός από αυτή την πρώτη τεχνική, χρησιμοποιείται και το μοντέλο STAR – σύμφωνα με το οποίο
γίνονται ερωτήσεις στον πελάτη μέχρι η απάντηση να περιλαμβάνει: S=Κατάσταση, T=Καθήκον,
A=Δράση, R=Αποτέλεσμα.
Πρακτικά μπορείτε να συμπληρώσετε μια κάρτα ικανοτήτων μετά από μια συνέντευξη μιας ή δύο
ωρών και να την παραδώσετε αμέσως σε έναν πελάτη. Ωστόσο θεωρείται καλύτερο αν αυτός που
παίρνει συνέντευξη έχει περισσότερο χρόνο στη διάθεσή του για να επεξεργαστεί τις πληροφορίες. Η
συνέντευξη οργανώνεται με βάση τους προσωπικούς στόχους του μετανάστη, το επίπεδο και τύπο
προσόντων που απαιτούνται για μια συγκεκριμένη θέση. Ζητείται από το συνεντευξιαζόμενο να
περιγράψει λεπτομερώς παραδείγματα για το πότε εξάσκησε τις συγκεκριμένες ικανότητες. Κατά τη
συλλογή των απαντήσεων είναι σημαντικό να συμπληρωθεί το μοντέλο STAR που περιγράφεται
παραπάνω. Τα πιο σημαντικά παραδείγματα μπορούν να αναφερθούν και στην κάρτα για να δείξουν
στο δυνητικό εργοδότη γιατί το Menedék πιστεύει ότι το συγκεκριμένο άτομο έχει για παράδειγμα
εξαιρετικές δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων.
78
Αν ο μετανάστης κάνει αίτηση για μια συγκεκριμένη θέση εργασίας, τότε οι βασικές ικανότητες αυτής
της θέσης πρέπει να καθοριστούν πρώτα από το σύμβουλο, και η κάρτα εκδίδεται με βάση την
αξιολόγηση των συγκεκριμένων ικανοτήτων.
Ο πελάτης λαμβάνει την κάρτα ικανοτήτων σε ψηφιακή μορφή και μπορεί να τυπώσει όσα
αντίγραφα θέλει για να τα επισυνάψει στο βιογραφικό του σημείωμα.
Για αποτελεσματική αξιολόγηση ικανοτήτων, συμβουλεύουμε να εστιάσετε σε μια συγκεκριμένη
θέση εργασίας, αλλιώς η κάρτα γίνεται πολύ γενική και αποτελεί μάλλον άσκηση αυτοβοήθειας (δηλ.
στηρίζει την αυτοεκτίμηση αφού ο ενδιαφερόμενος μαθαίνει να εντοπίζει και να εκτιμά τις
διαφορετικές δεξιότητες και τα προσωπικά δυνατά σημεία του) για το μετανάστη, παρά εργαλείο για
άμεση απόκτηση απασχόλησης.
Αποτελέσματα και αξιολόγηση:
Η κάρτα ικανοτήτων και η κατάρτιση κοινωνικών λειτουργών (συμβούλων) για τη χρήση τους
αναπτύχθηκαν με βάση τα ευρήματα της αρχικής τοπικής έρευνας για τις αιτίες και τη σοβαρότητα
της υπερειδίκευσης. Δεύτερον, η προσέγγιση ήταν συμμετοχική. Μια ομάδα διαφορετικών
εμπλεκόμενων φορέων (η συμβολή του ιδιωτικού τομέα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμη) που εργάζονται σε
αυτό τον κλάδο συμμετείχε με επιτυχία για να εξασφαλίσει ότι η λύση ήταν κατάλληλη για το
συγκεκριμένο πρόβλημα.
Οι Κάρτες Ικανοτήτων παραδόθηκαν καταρχήν το 2012 σε μια μικρή ομάδα εξειδικευμένων
μεταναστών και, τον Ιανουάριο 2013, υιοθετήθηκε και διευρύνθηκε σε μεγαλύτερη ομάδα
αποδεκτών. Η αξιολόγηση είναι σε εξέλιξη, τον Ιούνιο 2013 θα συλλέξουμε όλα τα σχόλια
ανατροφοδότησης από τους χρήστες για την κατάστασή τους σε επίπεδο απασχόλησης και τις
εμπειρίες τους με τις κάρτες ικανοτήτων, τα αποτελέσματα των οποίων θα χρησιμοποιηθούν για τη
βελτίωση, ανάπτυξη και διάχυση της κάρτας ικανοτήτων και της χρήσης της. Το Menedék θα συλλέξει
επίσης σχόλια ανατροφοδότησης από νέους εργοδότες. Η μεθοδολογία συλλογής αυτών των σχολίων
είναι υπό επεξεργασία.
Οι κάρτες θα εκδίδονται για νεοαφιχθέντες όπως και για τους ήδη εγκατεστημένους στη χώρα, και –
με σκοπό τη διεύρυνση της χρήσης και εξοικείωσής τους – θα διατίθενται δωρεάν στους χρήστες ή
επισκέπτες του Menedék.
Διακυβέρνηση, δημοτική διαρθρωτική μεταρρύθμιση και
εισαγωγή των ειδικευμένων υπηκόων τρίτων χωρών
στην ημερήσια διάταξη της Botkyrka
Στρατηγική:
Με βάση την τοπική διαγνωστική διαδικασία και τις διαθέσιμες υποδομές και ευκαιρίες η Botkyrka
αποφάσισε να εστιάσει στα εξής:
• Επικαιροποίηση και αναθεώρηση για το πώς να γίνουν τα πράγματα που ήδη κάνουν
(δηλ. οι υπάρχουσες πρωτοβουλίες και έργα, υπηρεσίες για τους μετανάστες, κέντρα
αναζήτησης εργασίας κλπ.). Ενώ ανέπτυσσε το σχέδιο δράσης του, ο δήμος επανεξέτασε
79
γενικά, αναθεώρησε και αναδιοργάνωσε τις υπηρεσίες του. Η ιδέα ήταν να επωφεληθεί αυτής
της γενικής αναθεώρησης και να τη χρησιμοποιήσει για να κάνει καταλληλότερες
προσαρμογές με βάση τις ανάγκες των εξειδικευμένων μεταναστών και να αυξήσει την
ευαισθητοποίηση σχετικά με αυτούς, αφού ήταν γενικά μικρή μεταξύ των παρόχων
υπηρεσιών.
•
Καλύτερη διασύνδεση (δηλ. εξάλειψη και μείωση των "σιλό", εξασφάλιση ότι "το αριστερό
χέρι ξέρει τι κάνει το δεξί") υπηρεσιών, υπουργείων, διοικήσεων και ατόμων που
δραστηριοποιούνται στην περιοχή της Botkyrka. Αυτό σημαίνει καλύτερο συντονισμό και
εδραίωση πολλαπλών γραμμών πολιτικής και δράσης – από το τοπικό έως το εθνικό επίπεδο,
τη Διαχειριστική Αρχή ESF, κλπ. Για παράδειγμα, υπάρχει ένα ενδιαφέρον σουηδικό πιλοτικό
πρόγραμμα – "Εθνική Σύζευξη Προσφοράς και Ζήτησης" – το οποίο εντοπίζει διαθέσιμες
θέσεις εργασίας σε όλη τη χώρα για αυτούς που επιθυμούν να μετακομίσουν.
Αντίστοιχα, το Πολιτισμικό Κέντρο υιοθέτησε αυτούς τους κύριους στόχους:
• Να εντοπίσει εξειδικευμένους μετανάστες σε τοπικό επίπεδο (δηλ. να βελτιώσει την
ευαισθητοποίηση των δημοσίων υπαλλήλων, εργοδοτών και του γενικού πληθυσμού) και να
προσαρμόσει υπηρεσίες και διακυβέρνηση για να καλύψει τις ανάγκες τους.
•
Να παρέχει υποστήριξη στην ενσωμάτωση (κοινωνική αγορά και αγορά εργασίας μαζί) στο
αρχικό στάδιο, όταν είναι πιο αποτελεσματική.
•
Να ενισχύσει το ρόλο του Κέντρου ως πλατφόρμας για δικτύωση, ανταλλαγή και
ενσωμάτωση στην τοπική κοινωνία.
Αυτό θα γινόταν σε μεγάλο βαθμό μέσω διακυβέρνησης και διαρθρωτικής μεταρρύθμισης στη
διοίκηση του δήμου. Αυτή η μεταρρύθμιση επιτεύχθηκε επωφελούμενοι μιας επίσημης αναθεώρησης
των δημοτικών υπηρεσιών και της εσωτερικής οργάνωσης που είχε ήδη σχεδιαστεί, για να αυξήσουν
τον προβληματισμό και να στρέψουν μεγαλύτερη προσοχή στους ειδικευμένους μετανάστες.
Το Πολυπολιτισμικό Κέντρο του δήμου της Botkyrka – το οποίο διαθέτει μοναδική δομή που συνδέει
κέντρα λήψης αποφάσεων, εργοδότες του δήμου, θεσμούς και οργανώσεις της κοινωνίας των
πολιτών που δραστηριοποιούνται στη Botkyrka και σε περιφερειακό και εθνικό επίπεδο – από την
έναρξη του έργου REALISE άρχισε να εργάζεται σκληρά σε σύμπραξη με άλλους, για να μπορέσει να
επηρεάσει από νωρίς τα κέντρα λήψης αποφάσεων και τις προτεραιότητες της πολιτικής σε
διαφορετικές δημοτικές διευθύνσεις. Η ιδέα ήταν να επιφέρει μια μόνιμη αλλαγή στον τρόπο με τον
οποίο γίνονταν τα πράγματα και όχι να διεξαγάγει κάποιες προσωρινές δράσεις με βάση την εφήμερη
χρηματοδότηση ενός προϋπολογισμού έργου.
Υλοποίηση:
Η στρατηγική της Botkyrka εστίασε στην πρώιμη υποστήριξη προς εξειδικευμένους μετανάστες,
ιδιαιτέρως μέσω επαγγελματικού προσανατολισμού για νεοαφιχθέντες μετανάστες και γλωσσικών
μαθημάτων και υπηρεσιών καθοδήγησης.
1. Η Διεύθυνση της Αγοράς Εργασίας και Εκπαίδευσης Ενηλίκων (AVUX) – που είναι υπεύθυνη για
την εκπαίδευση ενηλίκων και τα μαθήματα σουηδικής γλώσσας για μετανάστες (SFI) στο δήμο –
αναγνωρίστηκε ως βασικός θεσμός με το οποίο έπρεπε να συνεργαστούν. Η AVUX ανέπτυξε
μαθήματα σουηδικής γλώσσας ειδικά για περισσότερο μορφωμένους μετανάστες, με
80
προσεγγίσεις διδασκαλίας κομμένες στα μέτρα τους και εστίαση στον επαγγελματικό
προσανατολισμό.
2.
Με βάση τη συνεργασία με το REALISE και μια δομημένη διαδικασία συμβουλευτικής με την
ομάδα στόχο μεταναστών, η AVUX δημιούργησε το 2012 το "Ακαδημαϊκό Πρόγραμμα"
(Akademikerspåret) – ένα πρόγραμμα εισαγωγής στις σουηδικές σπουδές και συμβουλευτική
επαγγελματικού προσανατολισμού για πτυχιούχους. Το πρόγραμμα παρέχει στους αποφοίτους
πανεπιστημίων επαγγελματική πιστοποίηση και τους συνδέει με εργοδότες, συνδικάτα, κέντρα
εκπαίδευσης και πανεπιστήμια. Η μέθοδος εργασίας που ανέπτυξε το Ακαδημαϊκό Πρόγραμμα
εστιάζει σε ειδικευμένους μετανάστες. Χρησιμοποιεί την ομάδα στόχο για να εντοπίσει τις
ανάγκες και απαιτήσεις της, και μετά προσπαθεί να ταιριάξει το σωστό περιεχόμενο με αυτές τις
ανάγκες και απαιτήσεις, χωρίς να επιβάλει ένα προκαθορισμένο περιεχόμενο.
3. Το πολυπολιτισμικό κέντρο επηρέασε τη Διεύθυνση Αγοράς Εργασίας και Εκπαίδευσης Ενηλίκων
AVUX στον τρόπο με τον οποίο αναθεωρήθηκαν οι δημοτικές υπηρεσίες καθοδήγησης. Οι νέες
υπηρεσίες προγραμματίζεται ότι θα ενεργοποιηθούν το 2013. Οι εν λόγω υπηρεσίες θα
προσφέρουν – για πρώτη φορά – ειδικευμένες υπηρεσίες συμβουλευτικής και
επαγγελματικού
προσανατολισμού
για
μετανάστες
υψηλής
εξειδίκευσης,
προσλαμβάνοντας έναν ειδικό του συγκεκριμένου τομέα.
Η νοοτροπία του συστήματος μέχρι τώρα ήταν να βρεθεί “μια δουλειά” για το μετανάστη και όχι
να βρεθεί “η σωστή δουλειά”. Η Διεύθυνση τώρα μετακινεί την εστίασή της προς την επίτευξη
μεγαλύτερης απασχολησιμότητας και αξιόλογης απασχόλησης.
4. Οι υπηρεσίες εκπαίδευσης ενηλίκων ξεκίνησαν ένα εβδομαδιαίο πρόγραμμα που αποτελείται από
διάφορες δραστηριότητες υπέρ της αναζήτησης εργασίας – π.χ. εργαστηρίων για τη
χαρτογράφηση δεξιοτήτων και προσόντων, την αναγνώριση και το σχεδιασμό της
επαγγελματικής σταδιοδρομίας, το σουηδικό εκπαιδευτικό σύστημα, τη σύνταξη βιογραφικών
σημειωμάτων και τη χρήση δικτυακών τόπων αναζήτησης εργασίας, τη δημιουργία επιχειρήσεων,
τους κοινωνικούς κώδικες, το μάρκετινκ του εαυτού μας και τη δικτύωση κ.λπ.
5. Ως μέρος των προσπαθειών του στο επίπεδο ευαισθητοποίησης, το Πολυπολιτισμικό Κέντρο:
-
οργανώνει μια έκθεση "Προειδοποίηση για αγώνα", που ξεκίνησε την 1η Νοεμβρίου 2012 και
θα διεξάγεται μέχρι την άνοιξη του 2014. Σε συνδυασμό με την έκθεση θα διεξαχθούν
ορισμένες διασκέψεις, συζητήσεις και δημόσιες συζητήσεις για αυτό το θέμα.
(http://mkc.botkyrka.se/utstallningar).
-
Το έργο REALISE παρουσιάστηκε το Φεβρουάριο 2013 σε μια έκθεση παράλληλη με αυτή
που περιγράφεται παραπάνω, με βάση συνεντεύξεις και ιστορίες της ζωής μεμονωμένων
μεταναστών υψηλής εξειδίκευσης. Μαζί αυτές οι δύο εκθέσεις νοούνται ως πλατφόρμα για να
δημιουργηθούν ευκαιρίες συζήτησης και δικτύωσης, και σε τοπικό και σε εθνικό επίπεδο. Το
κέντρο φιλοξενεί τακτικά ομαδικές εκδηλώσεις συζήτησης και υποδέχεται πολλούς
διαφορετικούς επισκέπτες, από τοπικούς αξιωματούχους και πολιτικούς μέχρι φορείς της
κοινωνίας των πολιτών όπως και φοιτητές και δασκάλους δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης από
την Κομητεία της Στοκχόλμης.
-
Οι σπουδαστές του Ακαδημαϊκού Προγράμματος παρακολούθησαν το Δεκέμβριο 2012 μια
εθνική έκθεση πρόσληψης προσωπικού που ονομαζόταν "Εργαζόμενοι για την αλλαγή" και
εστίαζε στη διαφορετικότητα και την πρόσληψη διεθνών ειδικών. Οι ειδικευμένοι μετανάστες
συνάντησαν έτσι εργοδότες που χρειάζονταν προσωπικό με υπόβαθρο μετανάστη και/ή
81
διεθνή προσόντα, όπως και διάδρασαν με εκπροσώπους από την Εθνική Υπηρεσία
Απασχόλησης της Σουηδίας, για να τους παρουσιάσουν τις απόψεις και εμπειρίες τους (δηλ.
για να κάνουν ήπιο lobbying).
Μία από τις κυριότερες προκλήσεις που συνάντησαν ήταν η επίτευξη συναίνεσης μεταξύ των
διαφόρων τοπικών και περιφερειακών φορέων. Αυτοί οι διαφορετικοί οργανισμοί εστιάζουν γενικά
στα δικά τους αντίστοιχα θέματα (π.χ. επιχειρηματικότητα, ρατσισμός, τοπική ανάπτυξη κλπ.) και
είναι δύσκολο να διαρθρώσουν ένα μόνο μήνυμα ή μία ιστορία για τα σιλό. Παράλληλα ο ιδιωτικός
τομέας, η δημόσια διοίκηση και οι ΜΚΟ έχουν διαφορετικούς τρόπους εργασίας, πράγμα που
καθιστά το συντονισμό μεταξύ τους πρόκληση. Ενώ παρόμοιες προσπάθειες είναι αξιόλογες, δεν είναι
απαραίτητα εύκολες.
Αποτελέσματα και αξιολόγηση:
Το Πολυπολιτισμικό Κέντρο θα συνεχίσει να προωθεί την ημερήσια διάταξή του μέσω:
- Κατάλληλης ιεράρχησης προτεραιοτήτων των ήδη υπαρχόντων πόρων
-
Συνεργασία με το εθνικό έργο “Εθνική Σύζευξη Προσφοράς και Ζήτησης Εργασίας”που
χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και προσπαθεί να ταιριάξει την
ειδικότητα
ξένων
αποφοίτων
με
τις
ανάγκες
της
αγοράς
εργασίας
(http://www.esf.se/en/Projektbank/Behallare-for-projekt/Stockholm/Nationell-Matchning/). Το έργο συντονίζεται
από τους Φορείς Απασχόλησης της Σουηδίας και θα διαρκέσει μέχρι το 2014.
-
Αναζήτηση περαιτέρω χρηματοδότησης του έργου: οι τοπικοί εμπλεκόμενοι φορείς
αποφάσισαν να υποβάλουν αίτηση για το έργο “Ακαδημαϊκή Ισχύς” για το Ευρωπαϊκό Ταμείο
Ένταξης
(http://ec.europa.eu/dgs/home-affairs/financing/fundings/migration-asylum-borders/integrationfund/index_en.htm ), ως συνέχεια του έργου "Ακαδημαϊκό Πρόγραμμα". Το έργο “Ακαδημαϊκή
ισχύς” εστιάζει στους ατομικούς στόχους των νεοαφικνούμενων εξαιρετικής μόρφωσης στη
Botkyrka. Η λογική του έργου βασίζεται στο ότι κάθε άτομο έχει το δικό του προφίλ σπουδών
και γλωσσική επάρκεια και τα πεδία επαγγελματικής σταδιοδρομίας είναι τόσο ευρεία και
ποικίλλουν τόσο που είναι αδύνατον να παρασχεθεί μια λύση που να λύνει όλα τα ζητήματα
που σχετίζονται με την υπερειδίκευση. Από εδώ προκύπτει και η μέθοδος ενδυνάμωσης,
βάσει της οποίας το άτομο έχει μία φωνή για την κατάστασή του, ικανότητα, ανάγκες και
στόχους. Αν δεν πετύχει ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, η AVUX θα συνεχίσει να παρέχει την
υπηρεσία “Ακαδημαϊκή Ισχύς”, αλλά σε πιο περιορισμένη έκταση.
-
Η περιήγηση και συμβουλευτική στο Ακαδημαϊκό Πρόγραμμα και τη Λειτουργία Καθοδήγησης
θα αναπτυχθεί περαιτέρω το 2013 διευρύνοντας τη συμμετοχή προς μέντορες,
επιχειρηματικές ενώσεις, εργοδότες, ενώσεις και λοιπούς εμπλεκόμενους φορείς.
82
Βελτίωση της πρόσβασης στην ενημέρωση και των
υποστηρικτικών υπηρεσιών και ευαισθητοποίηση των
τοπικών εργοδοτών στη Γάνδη:
Στρατηγική:
Η στρατηγική της ένωσης Kom-Pas Gent συνίσταται στη δημιουργία μιας τοπικής συμβουλευτικής
πλατφόρμας βασικών ενδιαφερόμενων φορέων50 από διαφορετικούς οργανισμούς και ειδικευμένων
μεταναστών, οι οποίοι εργάστηκαν από κοινού για να: (1) βελτιώσουν την αποτελεσματικότητα, το
συντονισμό και την ανταπόκριση των ήδη υφιστάμενων υπηρεσιών και (2) να ευαισθητοποιήσουν
τους εργοδότες για την αξία της πρόσληψης ειδικευμένων μεταναστών.
Στόχοι αυτής της προσέγγισης ήταν:
- Η βελτίωση και ο καλύτερος συντονισμός της γνώσης της τοπικής αγοράς εργασίας για
μετανάστες υψηλής εξειδίκευσης και ως εκ τούτου της ικανότητάς τους και των διαύλων
αναζήτησης εργασίας. Αυτό ήταν δυνατό με τη δημιουργία ενός ιστότοπου και ενός έντυπου
οδηγού που παρέχει στους μετανάστες υψηλής εξειδίκευσης πληροφορίες στον τομέα της
αναζήτησης εργασίας και του επαγγελματικού προσανατολισμού. Απόκτηση εργασιακής
εμπειρίας και προγράμματα πρακτικής άσκησης. Αναγνώριση ξέων διπλωμάτων. Μαθήματα
ολλανδικής γλώσσας. Δια βίου μάθηση. Πληροφορίες νομικής φύσης και σύνδεση αυτών για
την υποστήριξη ήδη διαθέσιμων υπηρεσιών και έργων. Στόχος είναι ο ιστότοπος και ο οδηγός
να καταστούν ένα εργαλείο εργασίας προς υποστήριξη των ίδιων των υπηρεσιών όταν
παρέχουν καθοδήγηση στους εξειδικευμένους μετανάστες κατά την αναζήτηση εργασίας.
-
Η αύξηση των ευκαιριών ειδικευμένων μεταναστών να απασχοληθούν σε επαρκή
επαγγέλματα ενθαρρύνοντας τους εργοδότες να τους προσλαμβάνουν κάνοντας χρήση ενός
υπάρχοντος μέτρου (άρθρο 60§7 της Διεύθυνσης Κοινωνικών Υπηρεσιών51) που προβλέπει την
παροχή επιδοτήσεων και εξαιρέσεων κοινωνικής ασφάλισης σε εργοδότες που
προσλαμβάνουν ανθρώπους που αναζητούν εργασία. Αυτό έγινε διεξάγοντας μια εκστρατεία
ευαισθητοποίησης με σκοπό την ενθάρρυνση των εργοδοτών τρίτων οργανισμών ώστε να
χρησιμοποιήσουν αυτό το χρηματοοικονομικό κίνητρο για την πρόσληψη ειδικευμένων
μεταναστών σε θέσεις που αντιστοιχούν στο επίπεδο εκπαίδευσής και δεξιοτήτων τους, και
για την αύξηση της αξίας και του θέλγητρου πρόσληψης ειδικευμένων μεταναστών.
-
Η βελτίωση της αποτελεσματικότητας των μαθημάτων Κοινωνικού Προσανατολισμού που
παρέχονται από την Kom-Pas Gent στο πλαίσιο του προγράμματος πολιτικής ένταξης για
50
Η πλατφόρµα Kom-Pas Gent των βασικών ενδιαφερόµενων φορέων αποτελείται από: Tη Φλαµανδική Υπηρεσία Απασχόλησης (www.vdab.be),
την Υπηρεσία Ένταξης της Πόλης της Γάνδης (http://www.gent.be/integratiedienst), το έργο Eminenta που χρηµατοδοτείται από το Ευρωπαϊκό
Κοινωνικό Ταµείο και επιδιώκει την υποστήριξη της ανεύρεσης κατάλληλων θέσεων εργασίας για µετανάστες υψηλής εξειδίκευσης
(http://www.gsiw.be/eminenta), το έργο Via Educatie που χρηµατοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο και επιδιώκει την αύξηση της
συµµετοχής
υπηκόων
τρίτων
χωρών
στην
ανώτατη
εκπαίδευση
(http://www.onderwijsvoorvolwassenen.be/nieuws/via%20educatie%20EIF%20project.shtml), το έργο Masereelfonds για την διαπολιτισµικότητα
(http://www.masereelfonds.be/index.php), το Πανεπιστήµιο της Γάνδης
(www.gent.be), Συνδικάτα
(www.acv-online.be; www.aclvb.be;
www.abvv.be), ειδικευµένους υπηκόους τρίτων χωρών.
51
Η απασχόληση ως ορίζει το άρθρο 60 § 7 αποτελεί µορφή κοινωνικής υπηρεσίας σύµφωνα µε την οποία το PSWC (∆ηµόσιο Κέντρο Κοινωνικής
Πρόνοιας) βρίσκει µια θέση εργασίας για κάποιον που αποχώρισε ή εξήλθε από την αγορά εργασίας µε σκοπό να επαναφέρει το συγκεκριµένο άτοµο
στο σύστηµα κοινωνικής ασφάλισης και την απασχόληση http://www.mi-is.be/be-nl/node/63100 .
83
νεοαφιχθέντες μετανάστες διεξάγοντας μια αναθεώρηση του περιεχομένου και της
παράδοσής τους.
-
Η παροχή ενός εργαλείου στις υποστηρικτικές υπηρεσίες όταν παρέχουν καθοδήγηση στο
θέμα της αναζήτησης εργασίας σε ειδικευμένους μετανάστες.
Υλοποίηση:
1.
Ο ιστότοπος και ο οδηγός
Η διεύθυνση του ιστότοπου είναι: http://realise.kompasgent.be/
Ο ιστότοπος και ο οδηγός είναι κατά κάποιον τρόπο ένας χώρος ενιαίας εξυπηρέτησης, όπου
ειδικευμένοι υπήκοοι τρίτων χωρών που κατοικούν στη Γάνδη μπορούν να έχουν πρόσβαση σε όλες
τις σχετικές πληροφορίες και υποστηρικτικές υπηρεσίες για να λάβουν βοήθεια κατά την αναζήτηση
εργασίας. Τα εργαλεία μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν από τις υποστηρικτικές υπηρεσίες για
την παραπομπή των μεταναστών υψηλής εξειδίκευσης στην κατάλληλη υπηρεσία.
Το περιεχόμενο γράφτηκε και οργανώθηκε με προσιτό τρόπο κάνοντας λεπτομερή αναφορά στα
συνήθη βήματα που απαιτούνται για την εύρεση εργασίας. Οι υφιστάμενες υποστηρικτικές υπηρεσίες
χαρτογραφήθηκαν και το περιεχόμενο του ιστότοπου και του οδηγού καταγράφηκαν και
αναθεωρήθηκαν σε μια συνάντηση επανεξέτασης του περιεχομένου με βασικούς τοπικούς
ενδιαφερόμενους φορείς, συμπεριλαμβανομένων των ίδιων των μεταναστών υψηλής εξειδίκευσης.
Το τελικό περιεχόμενο αναθεωρήθηκε από μια υπηρεσία ειδικών για να εξασφαλιστεί ότι μη
αυτόχθονες ολλανδοί ομιλητές θα μπορούσαν να το καταλάβουν χρησιμοποιώντας κυρίως εύκολο
λεξιλόγιο κ.λπ.
Και ο ιστότοπος και ο έντυπος οδηγός διαχύθηκαν στις υπάρχουσες υποστηρικτικές υπηρεσίες, που
έχουν ήδη εδραιώσει δίκτυα και διαύλους επικοινωνίας στην κοινότητα των μεταναστών και
ανάμεσα στους τοπικούς επαγγελματίες.
2.
Η εκστρατεία ευαισθητοποίησης των εργοδοτών του μη κερδοσκοπικού τομέα
Η εκστρατεία συνίστατο στην ενθάρρυνση μη κερδοσκοπικών οργανισμών στη Γάνδη να προσλάβουν
ειδικευμένους μετανάστες επωφελούμενοι ενός υφιστάμενου μέτρου του Βελγικού Υπουργείου
Κοινωνικών Υπηρεσιών που παρέχει κίνητρα στους εργοδότες για να προσλάβουν άτομα που
αναζητούν εργασία. Τα εν λόγω μέτρα δεν στοχεύουν ειδικά στους μετανάστες αλλά μπορούν να
εφαρμοστούν και για αυτούς. Οι αποδέκτες στόχος της εκστρατείας ήταν εργοδότες μη
κερδοσκοπικών οργανισμών βάσει της λογικής ότι είναι περισσότερο διαμορφωτές νέων τάσεων και
πρωτοπόροι ("early adopters") και λιγότερο απρόθυμοι να προσλάβουν μετανάστες.
Η προετοιμασία της πρωτοβουλίας έγινε σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Κοινωνικών Υπηρεσιών
της πόλης. Διεξήχθη μια ενημερωτική συνεδρία – που συγκέντρωσε 27 εργοδότες που εκπροσωπούν
19 τοπικούς μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς – κατά την οποία η Kom-Pas Gent εξήγησε τη λογική
πρόσληψης ειδικευμένων μεταναστών και η Διεύθυνση Κοινωνικών Υπηρεσιών παρείχε εξηγήσεις για
τον τρόπο με τον οποίο το μέτρο λειτουργεί στην πράξη.
Παρουσιάστηκε μια χαρακτηριστική προσωπική εμπειρία – από εργοδότη και προσληφθέντα – ενός
οργανισμού που προσέλαβε μετανάστες υψηλής εξειδίκευσης σε κατάλληλες θέσεις εργασίες
κάνοντας χρήση του μέτρου.
84
Η εκδήλωση οδήγησε σε συζήτηση για το περιεχόμενο του μέτρου και προτάσεις για τη βελτίωσή
του – δηλ. να βοηθήσει περισσότερο στην πρόσληψη μεταναστών υψηλής εξειδίκευσης και μείωση
του κόστους πρόσληψης.
Μετά συντάχθηκε ένα έγγραφο πολιτικής από την Υπηρεσία Ένταξης της πόλης (με πληροφορίες
από την Kom-Pas Gent), το οποίο συζητήθηκε από τους ενδιαφερόμενους φορείς και υποβλήθηκε
στον επικεφαλής της τοπικής Διεύθυνσης Κοινωνικών Υπηρεσιών – που τυχαίνει να είναι και
δημοτικός σύμβουλος για την απασχόληση.
Η πρόταση συζητείται τώρα στο δήμο και είναι αρκετά πιθανόν να ληφθούν μέτρα για τη μείωση του
κόστους πρόσληψης – πρόκειται δηλ. για ένα παράδειγμα άσκησης πίεσης (lobbying) τοπικής
εμβέλειας ως μέρους των δραστηριοτήτων που γεννά το REALISE.
3.
Η αναθεώρηση του σεμιναρίου Κοινωνικού Προσανατολισμού για μετανάστες υψηλής
εξειδίκευσης
Στόχος του σεμιναρίου Κοινωνικού Προσανατολισμού που παρέχει η Kom-Pas Gent στο πλαίσιο του
φλαμανδικού εισαγωγικού προγράμματος είναι να παρέχει πληροφορίες και καθοδήγηση σχετικά με
την απασχόληση σε νεοαφιχθέντες. Το σεμινάριο δεν κάνει διαφοροποίηση μεταξύ των αναγκών
όσων αναζητούν εργασία υψηλής εξειδίκευσης και όσων ψάχνουν εργασία χαμηλής εξειδίκευσης.
Παράλληλα οι εκπαιδευτές του σεμιναρίου δεν είναι έτοιμοι να παρέχουν καθοδήγηση κατάλληλη
για μετανάστες υψηλής εξειδίκευσης. Έτσι το περιεχόμενο και η υπηρεσία καθοδήγησης του
υφιστάμενου σεμιναρίου αναθεωρήθηκαν και τα αποτελέσματα εντάχθηκαν σε προτάσεις
συστάσεων για να καταστήσουν το Σεμινάριο Κοινωνικού Προσανατολισμού καταλληλότερο για τις
ανάγκες των μεταναστών υψηλής εξειδίκευσης. Το εργαλείο του ιστότοπου και ο οδηγός που
περιγράφονται παραπάνω αποτελούν μέρος της συγκεκριμένης αναθεώρησης. Οι σύμβουλοι του
σεμιναρίου κοινωνικού προσανατολισμού θα τα χρησιμοποιήσουν για να παρέχουν καλύτερη
συμβουλευτική σε μετανάστες υψηλής εξειδίκευσης.
Αποτελέσματα και αξιολόγηση:
Σημαντικό θεσμικό κληροδότημα που θα ωφελήσει τους μετανάστες υψηλής εξειδίκευσης,
μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα στη Γάνδη, είναι η συμβουλευτική πλατφόρμα που έχει
εδραιωθεί ως αποτέλεσμα της συνεργασίας που έχει επιτευχεί εδώ και ενάμιση χρόνο μέσω του
REALISE με τοπικούς ενδιαφερόμενους φορείς κλειδιά. Η διαδικασία είχε ως αποτέλεσμα την κοινή
συνειδητοποίηση της ανάγκης συνεχούς συνεργασίας και ανταλλαγής μεταξύ των μελών της
πλατφόρμας μετά το πέρας του έργου REALISE το Μάρτιο 2013. Αν ανανεωθεί η χρηματοδότηση του
έργου ESF EMINENTA για μετανάστες υψηλής εξειδίκευσης (http://www.gsiw.be/eminenta) θα
αναλάβει τη διαχείριση της νέας πλατφόρμας. Διαφορετικά τα μέλη του Πάνελ θα στήσουν την
πλατφόρμα μόνα τους.
Είναι ενθαρρυντικό ότι άλλες περιοχές της Φλαμανδίας κρατούν τα μάτια τους στραμμένα στις
δραστηριότητες του έργου REALISE και EMINENTA, με σκοπό να τις επαναλάβουν και αυτές και να
χρησιμοποιήσουν το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο για αυτό το σκοπό.
85
Αντιμετώπιση "ήπιων ή εγκάρσιων δεξιοτήτων" στο
Λονδίνο
Στρατηγική:
Η στρατηγική του Κέντρου Μεταναστών (Migrant’s Resource Centre - MRC) εστίασε στην τόνωση της
αυτοπεποίθησης, την προαγωγή της αναγνώρισης των προσωπικών δεξιοτήτων που μπορούν να
μεταδοθούν σε άλλους και τη βελτίωση των δεξιοτήτων παρουσίασης και δικτύωσης ειδικευμένων
υπηκόων τρίτων χωρών. Οι εν λόγω παράγοντες έχουν αναγνωριστεί ως καθοριστικοί στη διαδικασία
πρόσληψης.
Η στρατηγική συνίστατο στην οργάνωση μιας σειράς καινοτόμων εργαστηρίων σε συνεργασία με το
Εθνικό Θέατρο, τους Εθελοντές Κοινωνικής Εργασίας CSV, και το Ραδιόφωνο Resonance Radio που
μπορούν να συμβάλουν στην αύξηση της αυτοπεποίθησης των ειδικευμένων μεταναστών, τον
εντοπισμό δεξιοτήτων, ισχυρών σημείων και της εφαρμοσιμότητάς τους σε μια σειρά πεδίων, την
κατανόηση δεξιοτήτων που μπορούν να μεταδοθούν και σε άλλους και την καλύτερη δυνατή
παρουσίαση αυτών στην τοπική αγορά εργασίας.
Σε όλα τα εργαστήρια συμμετείχαν επαγγελματίες. Η γλώσσα και η προσέγγιση που
χρησιμοποιούνταν βασίζονται στην προϋπόθεση ότι οι συμμετέχοντες των εργαστηρίων έχουν να
προσφέρουν πολύτιμες δεξιότητες και εμπειρία – που χρειάζεται απλώς νέα συσκευασία– και όχι στη
χρήση αρνητικής γλώσσας περί ανάγκης και υποστήριξης, που από μόνη της αποδυναμώνει. Όπως
ανέφερε ένας εκ των συμμετεχόντων στην αξιολόγηση του εργαστηρίου “λαμβάνεις τα δικά σου
εργαλεία και από κει χτίζεις αυτοπεποίθηση.” Τα εργαστήρια βασίζονταν σε μια συμμετοχική
προσέγγιση "του πραγματικού κόσμου", που είχε ως στόχο να επιτρέψει στους συμμετέχοντες να
εφαρμόσουν τις υπάρχουσες δεξιότητές τους σε πρακτικό επίπεδο.
Συμπληρωματικά προς τα εργαστήρια, το Κέντρο Μεταναστευτικών Πόρων (Migrants Resource
Centre) προσπάθησε να έρθει σε επαφή με τους εργοδότες διεξάγοντας έρευνα για τις εμπειρίες των
εργοδοτών κατά την πρόσληψη υπηκόων τρίτων χωρών. Η έρευνα είχε ως στόχο την απόκτηση
βαθύτερης κατανόησης των διαφόρων εμποδίων που παρακωλύουν τους εργοδότες να προσλάβουν
ειδικευμένους μετανάστες και πώς αυτά μπορούν να υπερκεραστούν, και την ευαισθητοποίηση των
εργοδοτών σχετικά με τις δυνατότητες που ενέχει για την επιχείρισή τους η πρόσληψη ειδικευμένων
υπηκόων τρίτων χωρών.
Υλοποίηση:
Εργαστήριο "Να είσαι ο ευατός σου/Να παίζεις το Ρόλο" – από το Εθνικό Θέατρο
(http://www.nationaltheatre.org.uk/education):
Το εργαστήριο είχε διάρκεια 2 ημερών και στόχο να εξερευνήσει τις δεξιότητες παρουσίασης και
επικοινωνίας ειδικευμένων μεταναστών, ενισχύοντας τα δυνατά σημεία τους επικοινωνίας και
αυξάνοντας τις επιλογές που έχουν όταν πραγματοποιούν τη μετάβαση στον εργάσιμο βίο του ΗΒ.
Οι δραστηριότητες του σεμιναρίου εστίασαν στον τρόπο προσέγγισης των συναντήσεων, τη
δικτύωση, τις συνεντεύξεις και τις παρουσιάσεις, έτσι ώστε ο συμμετέχων να νιώθει πεπεισμένος ότι
παρουσίαζει την "καλύτερη" εκδοχή του εαυτού του στους άλλους. Όλες οι ασκήσεις εστιάζουν στο
"πώς" και όχι στο "τι", με στόχο την αύξηση της ευελιξίας και της επίγνωσης κατά την επικοινωνία με
86
τους άλλους. Η κατάρτιση βασίζεται σε τεχνικές που χρησιμοποιούνται από ηθοποιούς και
σκηνοθέτες για να ενθαρρύνει δημιουργική επικοινωνία γεμάτη αυτοπεποίθηση. Δεν έχει ως στόχο
τη μεταμόρφωση των συμμετεχόντων σε ηθοποιούς – αλλά το πώς μπορείς να επωφεληθείς από τις
ιδέες και την τεχνογνωσία που προσφέρει το θέατρο.
Χρησιμοποιήθηκαν παιχνίδια "κατάστασης" για να διερευνήσουμε πώς η κατάστασή μας μπορεί να
επηρεάσει τον τρόπο που μας βλέπει ο κόσμος, και πώς μπορούμε να χειριστούμε την κατάστασή μας
για να παραγάγουμε καλύτερα αποτελέσματα. Το σεμινάριο είναι συμμετοχικό και οι ασκήσεις του
συμπεριελάμβαναν εργασία σε μικρές ομάδες, σε ζεύγη και ατομικές δραστηριότητες.
Στο πλαίσιο του εργαστηρίου οι συμμετέχοντες προσκλήθηκαν να παρακολουθήσουν μια δωρεάν
εκδήλωση στο Λονδίνο (τους δόθηκε μια λίστα με δωρεάν εκδηλώσεις που θα διεξάγοντο στο
Λονδίνο) ανάμεσα στις δύο ημέρες κατάρτισης για να εξασκήσουν τις δεξιότητές τους δικτύωσης και
επικοινωνίας. Τη δεύτερη ημέρα του εργαστηρίου οι συμμετέχοντες προχώρησαν σε επισκόπηση των
εμπειριών τους, θέτοντας ερωτήσεις και λαμβάνοντας ανάδρομη πληροφόρηση για τη βελτίωση των
δεξιοτήτων τους δικτύωσης και την απόκτηση νέων δεξιοτήτων.
Το σεμινάριο σχεδιάστηκε και οργανώθηκε από το Εθνικό Θέατρο και χρησιμοποιήθηκαν
επαγγελματίες ηθοποιοί και έμπειροι εκπαιδευτές. Στο τέλος του εργαστηρίου το Εθνικό Θέατρο
παρείχε ποιοτική αξιολόγηση.
"Ανακαλύπτοντας τις δεξιότητές σου που μπορείς να μεταδώσεις στους άλλους" και "ημέρα
εξάσκησης στις συνεντεύξεις" – με τους Εθελοντές Κοινωνικής Εργασίας
(http://www.csv.org.uk/):
Αυτό το μονοήμερο εργαστήριο οργανώθηκε σε συνεργασία με τους Εθελοντές Κοινωνικής Εργασίας
(CSV), το οποίο είναι πρόγραμμα εθελοντισμού υπαλλήλων. Οι CSV εντόπισαν τους εθελοντές, οι
οποίοι ήλθαν από το Cabinet Office (Προεδρία της Κυβερνήσεως)52 για να υλοποιήσουν το
πρόγραμμα και ετοίμασαν το περιεχόμενο του εργαστηρίου σε συνεργασία με το MRC.
Οι εθελοντές της Προεδρίας της Κυβερνήσεως έκαναν καταρχήν μια επισκόπηση των κοινών
προβλημάτων που αντιμετώπιζαν οι ειδικευμένοι μετανάστες στις συνεντεύξεις και πώς η ομάδα θα
μπορούσε να χρησιμοποιήσει τις δεξιότητές τους με τον καλύτερο τρόπο για να τους βοηθήσει. Μετά
την παρουσίαση των εθελοντών και των ιδιοτήτων τους στους συμμετέχοντες ειδικευμένους
μετανάστες, διεξήχθη μια δραστηριότητα μεταβιβάσιμων δεξιοτήτωνκατά την οποία οι εθελοντές
εργάστηκαν ένας προς ένα με τους συμμετέχοντες για να τους βοηθήσουν να προετοιμαστούν για το
χειρισμό κάποιων κοινών ερωτήσεων συνεντεύξεων. Οι εθελοντές βοήθησαν τους συμμετέχοντες να
φέρουν στην επιφάνεια τις προηγούμενες μεταβιβάσιμες δεξιότητές τους και εμπειρία. Στη
συνέχεια ακολούθησαν δοκιμαστικές συνεντεύξεις με τους συμμετέχοντες. Καταρχήν έγινε μια
εισαγωγή για τη δραστηριότητα της δοκιμαστικής συνέντευξης κατά την οποία εξηγήθηκε πώς θα
διεξαγόταν, πού θα εστίαζε και πώς να δινόταν στη συνέχεια ανάδρομη πληροφόρηση. Μετά οι
εθελοντές και οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε μικρές ομάδες για να θέσουν ερωτήσεις κατά τη
δοκιμαστική συνέντευξη, να τις απαντήσουν και να παρέχουν ανάδρομη πληροφόρηση. Τέλος μια
συνεδρία ανάδρομης πληροφόρησης με τη συνολική ομάδα παρείχε τη δυνατότητα να δοθεί ποιοτική
ανάδρομη πληροφόρηση στους συμμετέχοντες – και προσέφερε την ευκαιρία στους συμμετέχοντες
52
Το Cabinet Office (Προεδρία της Κυβερνήσεως) είναι το υπουργείο της κυβέρνησης του ΗΒ που παρέχει υποστήριξη στον Πρωθυπουργό.
87
να έρθουν σε ανεπίσημη επαφή με τους εθελοντές της Προεδρίας της Κυβέρνησης και να θέσουν
όποιες επιπλέον ερωτήσεις είχαν.
Σεμινάριο ραδιοφωνικής μετάδοσης με το Ραδιοφωνικό Σταθμό Resonance Radio (Resonance
104.4 FM):
Το σεμινάριο Ραδιοφωνικής Μετάδοσης αναπτύχθηκε σε συνεργασία με το Ραδιοφωνικό Σταθμό
Resonance Radio53 και κάλυψε όλες τις πτυχές ραδιοφωνικής μετάδοσης και προγραμματισμού, έτσι
ώστε μέχρι το πέρας του σεμιναρίου οι συμμετέχοντες να είναι σε θέση να σχεδιάσουν το
ραδιοφωνικό τους πρόγραμμα, να διεξαγάγουν συνεντεύξεις (ή άλλου είδους προφορικό
ραδιοφωνικό περιεχόμενο), να ηχογραφήσουν και να μεταδώσουν το πρόγραμμα.
Ο στόχος του σεμιναρίου είναι διττός: να εκπαιδεύσει ειδικευμένους μετανάστες να εξασκήσουν τις
επικοινωνιακές δεξιότητές τους στο προφορικό και γραπτό λόγο και ταυτόχρονα να τους δώσει μια
φωνή και να εστιάσει στην αντίληψη που έχει ο κόσμος για τους μετανάστες.
Η σφιγμομέτρηση των εργοδοτών: “Υποαπασχόληση των Μεταναστών: Η Οπτική Γωνία των
Μεταναστών":
Η σφιγμομέτρηση διεξήχθη μέσω συνεντεύξεων με έξι εργοδότες και έναν κρατικό οργανισμό
επαγγελματικού προσανατολισμού. Ολοκληρώθηκε μια σφιγμομέτρηση online από οκτώ εταιρείες
και ελήφθησαν συνεντεύξεις από τρεις ειδικευμένους μετανάστες που αναζητούσαν εργασία και έναν
που ήδη εργαζόταν.
Αποτελέσματα και αξιολόγηση:
Τα καινοτόμα εργαστήρια δοκιμάστηκαν με επιτυχία ως πιλοτικά σε συνολικά 60 ειδικευμένους
μετανάστες. Στο τέλος κάθε εργαστηρίου έγιναν ποιοτικές αξιολογήσεις και οι συμμετέχοντες έδειξαν
μεγάλο βαθμό ικανοποίησης. Ιδιαιτέρως εκτίμησαν το γεγονός ότι αυτά τα εργαστήρια σπάνιζαν
αλλού και ασχολούνταν με πολλά εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι ειδικευμένοι μετανάστες. Τα
εργαστήρια επίσης επέτρεψαν στους επαγγελματίες που συμμετείχαν, όπως π.χ. στους υπαλλήλους
της Προεδρίας της Κυβέρνησης, να κατανοήσουν καλύτερα τα εμπόδια που αντιμετώπιζαν οι
ειδικευμένοι μετανάστες κατά την αναζήτηση απασχόλησης – έτσι επηρέασαν και τις δύο πλευρές.
Το Κέντρο Μεταναστευτικών Πόρων σχεδιάζει να συνεχίσει να προσφέρει αυτά τα εργαστήρια σε
σταθερή βάση, εφόσον το επιτρέπουν οι συνθήκες (διαθεσιμότητα των εθελοντών κ.λπ.). Το
“Ανακαλύπτοντας τις δεξιότητές σου που μπορείς να μεταδώσεις και στους άλλους και η ημέρα
εξάσκησης στις συνεντεύξεις” επαναλήφθηκε ήδη μέσα στο 2013 και θα συνεχίσει να προσφέρεται
και σε συνεργασία με τους Εθελοντές Κοινωνικής Εργασίας και ως μέρος ενός συνεχιζόμενου
προγράμματος στο MRC όπου ένας επαγγελματίας δάσκαλος και ένας ειδικός στις προσλήψεις
παρέχουν προετοιμασία για σεμινάριο συνεντεύξεων που υποστηρίζεται με προσομοιώσεις
συνεντεύξεων.
Το εργαστήριο "Να είσαι ο Εαυτός σου/Να παίζεις το Ρόλο" θα συνεχίσει να προσφέρεται από το
Εθνικό Θέατρο αν το MRC εξασφαλίσει χρηματοδότηση. Παρήχθησαν δεκαπέντε εκπομπές από
ειδικευμένους μετανάστες ως αποτέλεσμα του εργαστηρίου, άρχισαν να μεταδίδονται από την 1η
Φεβρουαρίου 2013 από τον Resonance 104.4 FM και μπορείτε να τις κατεβάσετε από τον ιστότοπο
53
Resonance 104.4 fm είναι ο πρώτος σταθµός "ραδιοφωνικής τέχνης" παγκοσµίως, ιδρύθηκε από την Ένωση Μουσικών του Λονδίνου (London
Musicians’ Collective) το 2002.
88
του resonance. Το σεμινάριο ραδιοφωνικών εκπομπών θα συνεχίσει να προσφέρεται σε
ειδικευμένους μετανάστες από το ραδιοφωνικό σταθμό Resonance.
Τα κύρια ευρήματα της σφυγμομέτρησης των εργοδοτών “Υποαπασχόληση Μεταναστών: Η
Οπτική Γωνία των Εργοδοτών” που αφορούσαν στα εμπόδια που παρακωλύουν την πρόσληψη
υπηκόων τρίτων χωρών από την άποψη των εργοδοτών είναι:
• “Ορισμένοι εργοδότες περίμεναν να προσλάβουν μετανάστες σε βασικές θέσεις εργασίας
κατώτερες του επιπέδου δεξιοτήτων τους και να τους προσφέρουν δυνατότητες
επαγγελματικής εξέλιξης. Για αυτούς, τα προσόντα και η εμπειρία που είχαν αποκτήσει στο
εξωτερικό ήταν λιγότερο σημαντικά από την εργασιακή εμπειρία στο ΗΒ, με οιαδήποτε
ιδιότητα. Έμφαση δίνεται στην εξοικείωση με την εργασιακή κουλτούρα στο ΗΒ: πώς ο
εργαζόμενος συμπεριφέρεται έναντι των συναδέρφων του, των προϊσταμένων και των
πελατών. Αυτές οι εταιρείες είναι απίθανο να ασχοληθούν με διαδικασίες επικύρωσης
προσόντων.
•
Στις περιπτώσεις όπου ένα επαγγελματικό προσόν κρίνεται ως ουσιαστικό, οι εργοδότες
βασίζονται στην αναγνώριση που παρέχουν επαγγελματικοί φορείς του ΗΒ, έτσι ώστε η
διαδικασία επικύρωσης να γίνεται εξ αποστάσεως. Μόλις υπάρχει η αναγνώριση, όμως, οι
μετανάστες είναι πιθανόν να προσληφθούν με βάση το επίπεδο δεξιοτήτων τους.
•
Σημαντικό δυνητικό εμπόδιο στην απασχόληση μεταναστών είναι η διαδικασία πρόσληψης.
Μπορεί να μην είναι εξοικειωμένοι με τις διαδικασίες αίτησης, προεπιλογής υποψηφίων και
συνέντευξης του ΗΒ. Είναι ουσιώδες οι μετανάστες να τις κατανοήσουν και να υιοθετήσουν,
για παράδειγμα, το σωστό ύφος στην προσωπική δήλωση μιας αίτησης για δουλειά. Αυτό
μαθαίνεται. Περισσότερο πολύπλοκη είναι η ψυχομετρική δοκιμασία, που καθορίζεται από
πολιτισμικά κριτήρια και αναπόφευκτα ευνοεί αυτούς που μιλούν την αγγλική ως πρώτη
γλώσσα.
•
Η απαίτηση ορισμένων εργοδοτών οι μετανάστες να έχουν προηγούμενη εμπειρία στο ΗΒ
μπορεί να φανεί σαν αδιέξοδο, αλλά η τοποθέτηση σε μη αμειβόμενη θέση εργασίας είναι
ένας αποτελεσματικός τρόπος για να υπερκεραστεί το συγκεκριμένο εμπόδιο. Ωστόσο, τη
συγκεκριμένη χρονική στιγμή, υπάρχει όλο και μεγαλύτερος ανταγωνισμός ακόμη και για τις
μη αμειβόμενες θέσεις εργασίας, ειδικά από ανέργους αποφοίτους πανεπιστημίων του ΗΒ.
•
Κανείς εργοδότης δεν είπε ότι η αβεβαιότητα σε ό,τι αφορούσε την κατάσταση του
μετανάστη τον απέτρεπε από το να προσλάβει μετανάστες. Εκφράστηκε απογοήτευση
σχετικά με την πολυπλοκότητα και τους αργούς ρυθμούς του συστήματος απόκτησης
θεωρήσεων (βίζα) ή αδειών εργασίας, τόση που τουλάχιστον ένας εργοδότης δήλωσε ότι είναι
πρόθυμος να το κάνει αν δεν υπάρχει κάποια ευκολότερη επιλογή. Μια άλλη εταιρεία (όπως
και εξωτερικοί σχολιαστές) έκριναν ότι η κατάργηση του προγράμματος εργασίας μετά τις
σπουδές αποτελεί απώλεια μιας εξαιρετικής πηγής εργασίας.
Τα αποτελέσματα της σφυγμομέτρησης παρουσιάστηκαν σε διαφορετικές εκδηλώσεις και θα
χρησιμοποιηθούν κατά την προσέγγιση εργοδοτών για την τοποθέτηση ειδικευμένων μεταναστών
επωφελουμένων του MRC σε θέσεις εργασίας.
Η έκθεση της σφυγμομέτρησης εργοδοτών διατίθεται στο ιστολόγιο REALISE και μπορείτε να την
κατεβάσετε δωρεάν: http://realise2020.wordpress.com/results/
89
V) Συμπεράσματα και Συστάσεις
Οι Εκθέσεις Τοπικής Διάγνωσης των εταίρων και τα τελικά έγγραφα μακροπρόθεσμης στρατηγικής
αριθμούν μια σειρά συγκεκριμένων συστάσεων και συμπερασμάτων, που όλα μαζί είναι αρκετά
αναλυτικά και μιλούν από μόνα τους. Τα συμπεράσματα αυτής της έκθεσης δεν είναι πλήρης
επανάληψη όλων αυτών των αποτελεσμάτων – λόγω περιορισμένου χώρου – αλλά μια σειρά από τα
αξιόλογα σημεία, που προκύπτουν από τη συνολική εμπειρία REALISE και με γνώμονα ό,τι αναμένεται
για το μέλλον.
Ευαισθητοποίηση
Το πρόβλημα των υπερειδικευμένων υπηκόων τρίτων χωρών τυγχάνει περιορισμένης προσοχής από
την κοινή γνώμη. Η επίγνωση και κατανόηση του θέματος είναι πολύ μικρή σε όλη την Ευρώπη.
Ενώ η επίγνωση πρέπει να βελτιωθεί σε όλη την κοινωνία, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να ασχοληθούμε
με:
• τους Εργοδότες, που επανέλαβαν σταθερά παρόμοια πράγματα, ότι δηλ. δεν καταλαβαίνουν
τι σημαίνει η πρόσληψη ενός μετανάστη (προϋποθέσεις και άδειες, κανόνες και
γραφειοκρατία κ.λπ.) και πώς να αξιολογήσουν τα προσόντα τους και αν είναι κατάλληλοι για
μια συγκεκριμένη θέση εργασίας (ξένα διπλώματα και εργασιακή εμπειρία, κ.λπ.) – αυτό
ξεχώρισε ως βασικό εμπόδιο στην ειδικευμένη απασχόληση και πρέπει να το τονιστεί.
•
το Προσωπικό των υπηρεσιών απασχόλησης. Για παράδειγμα, οι ίδιοι οι σύμβουλοι
εργασίας έχουν συχνά εσφαλμένες αντιλήψεις για τους μετανάστες και δεν εκτιμούν ότι
πολλοί είναι πράγματι ειδικευμένοι ή δεν αναγνωρίζουν την ανάγκη υιοθέτησης διαφορετικής
προσέγγισης
στην περίπτωση μεταναστών χαμηλής και υψηλής εξειδίκευσης (δηλ.
διαφορετικές προσεγγίσεις εκμάθησης, διαφορετικές στρατηγικές αναζήτησης εργασίας
κ.λπ.).
Αύξηση της υποστήριξης
Οι εμπειρίες των διαφορετικών εταίρων του REALISE παρήγαγαν μεταξύ άλλων γνώσεις που είχαν να
κάνουν περισσότερο με την τακτική – π.χ. να λάβουν υποστήριξη για την ένταξη των μεταναστών
στην αγορά εργασίας, πράγμα που δεν είναι ποτέ εύκολο και μάλιστα στην παρούσα κατάσταση είναι
αρκετά δύσκολο. Μια γενική αρχή που αναδύθηκε για να υπερκεραστεί αυτή η αντίσταση ήταν η
δημιουργία "υποστηρικτών". Η αρχή είναι γενική και συνεπώς αόριστη, αλλά ρίχνοντας μια ματιά
στις διαφορετικές προσεγγίσεις σε όλο το δίκτυο μάς έδωσε πολλές ιδέες για το πώς μπορούμε να το
κάνουμε αυτό, π.χ.:
• Να εκφράσουμε την ανάγκη για δράση ή την προτεινόμενη δράση με ευρύτερη έννοια και όχι
απλώς να "βοηθήσουμε τους μετανάστες" – π.χ. για να συμβάλουμε στην υπερκέραση γενικών
προβλημάτων που αφορούν όλους, ή τουλάχιστον που αφορούν επιπρόσθετες ομάδες
(συμπεριλαμβανομένων επιχειρηματιών), να ξεπεράσουμε τις προκλήσεις τοπικής ανάπτυξης
κ.λπ..
•
Να δημιουργήσουμε εργαλεία και πρωτοβουλίες που μπορούν να χρησιμεύσουν και από τις
οποίες μπορούν να επωφεληθούν άλλες ομάδες και όχι ειδικευμένοι υπήκοοι τρίτων χωρών –
90
π.χ. ένα εργαλείο επικύρωσης δεξιοτήτων που μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για άλλους
αναζητούντες εργασία.
Επιχειρηματικά και οικονομικά επιχειρήματα
Αυτό είναι ίσως μια πιο συγκεκριμένη πτυχή της ευαισθητοποίησης. Κατά τη διεξαγωγή των
δραστηριοτήτων του δικτύου REALISE κατέστη σαφές ότι τα οικονομικά και επιχειρηματικά
επιχειρήματα (π.χ. "υπάρχει ανάγκη μεγαλύτερης οικονομικής ανταγωνιστικότητας, και άρα
βελτιστοποιημένης χρήσης των ανθρωπίνων πόρων" "άνθρωποι με διεθνές υπόβαθρο μπορούν να
συμβάλουν αποφασιστικά στη διεθνοποίηση των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων") σε βάρος της
αποδοχής της υπερειδίκευσης μεταναστών – που στηρίζουν και όλη τη λογική του συγκεκριμένου
έργου – αποτελούν κάτι το καινούργιο για πολλούς Ευρωπαίους.
Το κοινό πρέπει να αποκτήσει επίγνωση της σχέσης που υπάρχει μεταξύ της τοποθέτησης
ειδικευμένων μεταναστών σε θέσεις εργασίας και της αντιμετώπισης θεμάτων όπως των δεικτών
εξάρτησης (δηλ. της πληρωμής των συντάξεων κ.λπ.).
Οι επιχειρήσεις πρέπει να κατανοήσουν καλύτερα πώς μπορούν και γιατί πρέπει να προσλάβουν
ειδικευμένους μετανάστες σε κατάλληλες θέσεις εργασίας. Θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί πιο ισχυρή
και σαφής επιχειρηματολογία υπέρ της εξωστρέφειας και της διαφορετικότητας ως θετικών
στοιχείων και πλεονεκτημάτων για την επιτυχή διαχείριση μιας επιχείρησης.
Επιχειρηματικότητα
Υπήρχε μεγάλη απόκλιση σε όλο το δίκτυο REALISE όσον αφορά στην επιχειρηματικότητα και την
αυτοαπασχόληση. Σε ορισμένες περιοχές ήταν πολύ πιθανότερο οι μετανάστες να ανοίξουν δική
τους επιχείρηση από ό,τι οι γηγενείς ενώ σε άλλες περιοχές ήταν πολύ λιγότερο πιθανόν. Δεδομένης
της σημασίας που έχει η επιχειρηματικότητα και η αυτοαπασχόληση στις ευρωπαϊκές και εθνικές
πολιτικές και στόχους, τη δημιουργία απασχόλησης, την οικονομική ανάπτυξη κ.λπ. – πρέπει να
κατανοήσουμε σε βάθος αυτή την έλλειψη ομοιογένειας.
Είναι πιθανό οι εξηγήσεις να μας διαφωτίσουν όχι μόνο σε σχέση με την απασχόληση των υπηκόων
τρίτων χωρών αλλά και για γενικότερα θέματα διακυβέρνησης, στρατηγικής και οικονομικής
δυναμικής.
Τοπική προσέγγιση
Η απασχόληση και η ένταξη ενός ατόμου πραγματοποιείται εκεί όπου βρίσκεται το συγκεκριμένο
άτομο, διαφορετικά δεν πραγματοποιείται καθόλου.
Οι συγκεκριμένες αγορές εργασίας είναι πάντοτε τοπικές. ΟΙ αριθμοί και οι περιγραφές που αφορούν
στο εθνικό επίπεδο είναι συγκεντρωτικά αποτελέσματα (και κυρίως ευρωπαϊκά), που δεν
ενδείκνυνται συχνά – επειδή είναι τόσο γενικά – για συγκεκριμένη δράση και καθοδήγηση που
παρέχεται σε μια συγκεκριμένη περιοχή και εστιάζει σε συγκεκριμένα άτομα.
Γι' αυτό υπάρχει σαφής ανάγκη κατανόησης των τοπικών αναγκών, επιλογών και περιστάσεων όταν
υλοποιούνται δράσεις και πολιτικές. Οι διοικήσεις, φορείς και εμπλεκόμενοι σε τοπικό και
περιφερειακό επίπεδο πρέπει να κινητοποιηθούν και να συμμετέχουν ουσιαστικά στο σχεδιασμό, την
91
υλοποίηση και αξιολόγηση οιωνδήποτε πρωτοβουλιών στοχεύουν σοβαρά στη βελτίωση της
απασχόλησης στην Ευρώπη.
Εμπλεκόμενοι φορείς
Παρότι έχει γίνει κοινός τόπος το να λέμε ότι το σωστό είναι η διαβούλευση και συνεργασία με τους
εμπλεκόμενους φορείς, η εμπειρία του REALISE έχει ενισχύσει σε πρακτικό επίπεδο την αλήθεια που
ενέχει η συγκεκριμένη ρήση. Οι πιο καινοτόμες και αποτελεσματικές δράσεις συμπεριελάμβαναν μια
ανανεωτική σειρά συντελεστών: εθελοντές ηθοποιούς και σκηνοθέτες και υψηλόβαθμους δημοσίους
υπαλλήλους, δημοσιογράφους της τηλεόρασης, ηγετικές φυσιογνωμίες της κοινότητας και
ανθρώπους υποδείγματα, τακτικούς χρήστες των υπηρεσιών και αναζητούντες εργασία,
επιχειρηματίες και επαγγελματίες του ιδιωτικού τομέα… και η λίστα συνεχίζεται.
Αυτοί οι άνθρωποι είχαν διαφορετικούς ρόλους και συμμετείχαν με διαφορετικούς τρόπους και σε
διαφορετικές φάσεις του κύκλου του έργου.
Κατέστη σαφές από αυτήν την εμπειρία ότι το βασικό προσόν ενός εταίρου του έργου στο κέντρο
αυτής της σειράς τοπικών εμπλεκομένων φορέων ήταν η ικανότητά του να διαχειρίζεται και να
συντονίζει αυτές τις συμμετοχές και συνεισφορές. Το/α άτομο/α που ασχολήθηκε/αν με το
συντονισμό έπρεπε να είναι σε θέση να ελκύσουν και να διατηρήσουν το ενδιαφέρον, να καταλάβουν
τα κίνητρα και να ενσωματώσουν συγκεκριμένες συνεισφορές και δράσεις σε ένα συνεκτικό σύνολο.
Οιοσδήποτε άλλος φορέας ή διοίκηση σκέφτονται να υλοποιήσουν παρόμοια έργα πρέπει να
κατανοήσουν ευθύς εξ αρχής την ανάγκη να τοποθετηθεί κάποιος με αυτό το είδος συνόλου
(γενικών;) δεξιοτήτων στην αντίστοιχη θέση.
Γένος
Προχωρώντας, ο μελλοντικός σχεδιασμός πολιτικών και παρεμβάσεων πρέπει να λάβει υπόψη τη
διάσταση του γένους στην υπερειδίκευση των μεταναστών.
Το γένος αναδείχτηκε σταθερά ως βασικό θέμα και παράγων συσχετισμού όσον αφορά στην
υπερειδίκευση μεταναστών. Στην πραγματικότητα το φαινόμενο της υπερειδίκευσης αφορά
συχνότερα τις γυναίκες σε όλη την Ευρώπη. Παράλληλα το γένος εμπίπτει σε διαφορετικές
προϋποθέσεις εκ μέρους των υποστηρικτικών υπηρεσιών κ.λπ.
Αναγνώριση προσόντων
Το πρόβλημα της έγκαιρης, σωστής και με ανεκτό κόστος αναγνώρισης των τυπικών προσόντων
(διπλωμάτων κλπ) είναι ολοφάνερο. Μεταξύ των εταίρων η δυνατότητα του μετανάστη να κάνει κάτι
τέτοιο έμοιαζε από δύσκολη έως αδύνατη.
Επίσης υπάρχει το θέμα της αναγνώρισης της εργασιακής πείρας και δεξιοτήτων που έχουν
αποκτηθεί ανεπίσημα και ένας μετανάστης μπορεί να απέκτησε στο παρελθόν στο εξωτερικό.
Αυτό είναι πολύ σοβαρό και πρέπει να βελτιωθεί. Αποτελεί πρόβλημα όχι μόνο για τους εργοδότες και
για να καταφέρεις να επιλεγείς, αλλά και στα κέντρα αναζήτησης εργασίας και τις επίσημες
92
στατιστικές της αγοράς εργασίας, αφού σε πολλές περιπτώσεις αν ένας μετανάστης δεν μπορεί να
επικυρώσει τα προσόντα του εισάγεται στη βάση δεδομένων ή στο αρχείο ως ανειδίκευτος.
Κατόπιν τούτου η μελλοντική πολιτική και οι παρεμβάσεις πρέπει να εστιάσουν στη βελτίωση των
επίσημων διαδικασιών επικύρωσης, όπως και να παρέχουν περισσότερο μη επίσημη μάθηση για
μετανάστες σχετικά με το πώς να παρουσιάσουν και να εξηγήσουν αποτελεσματικά τις δεξιότητες και
ικανότητές τους (δηλ. πώς να "πουλήσουν τον εαυτό τους" στο τοπικό περιβάλλον).
Μετανάστες υπήκοοι τρίτων χωρών / μη τρίτων χωρών
Ενώ το REALISE σχεδιάστηκε συγκεκριμένα για τους μετανάστες που προέρχονταν από χώρες εκτός
ΕΕ, εγέρθηκαν συνεχώς ερωτήματα για το πόσο διαφορετικές είναι οι ανάγκες και οι περιστάσεις των
μεταναστών υπηκόων κρατών μελών της ΕΕ από αυτές των υπηκόων τρίτων χωρών, ή σε ποιο βαθμό
οι εν λόγω ανάγκες αλλάζουν πραγματικά όταν ένας υπήκοος τρίτης χώρας γίνεται ευρωπαίος
πολίτης. Οι υπήκοοι κρατών της ΕΕ έχουν σαφώς μια εντελώς διαφορετική κατάσταση σε ό,τι αφορά
νομικά ζητήματα, άδειες και προϋποθέσεις διαμονής – που δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητη
διαφορά. Ωστόσο, σε ό,τι αφορά τις παρεχόμενες υποστηρικτικές υπηρεσίες και την ανάγκη
έμπρακτης υποστήριξης, η διάκριση μεταξύ των δύο ομάδων έμοιαζε συχνά αφηρημένη.
Για παράδειγμα, αποδεχόμενοι ότι όλα τα άλλα πράγματα είναι ίδια, ένας μετανάστης από τη
Βουλγαρία και ένας από την Ουκρανία, ή τα παιδιά τους, είναι πιθανόν να αντιμετωπίσουν παρόμοιες
προκλήσεις κατά την εκμάθηση για παράδειγμα της γαλλικής ή της ολλανδικής γλώσσας. Παρόλα
αυτά, σε όλη την Ευρώπη βρίσκουμε υπηρεσίες που προσφέρονται σε μια ομάδα και είναι
διαφορετικές από αυτές που προσφέρονται σε μια άλλη ομάδα. Μερικές φορές δεν προσφέρεται
καμία ισοδύναμη υπηρεσία. Περιέργως, σε ορισμένες περιπτώσεις, το να είσαι υπήκοος της ΕΕ
αποτελεί εμπόδιο για να έχεις πρόσβαση σε αυτές τις υπηρεσίες και υποστήριξη.
Ενώ είναι αποδεκτό ότι υπάρχουν πράγματι σημαντικές διαφορές όσον αφορά στην κατάσταση και
τις ευκαιρίες που δημιουργούνται ανάλογα με το αν κάποιος είναι ή όχι από την ΕΕ, η πρακτική
ανάγκη διαφοροποίησης πρέπει να τεθεί σε εποικοδομητική αμφισβήτηση και οι προβληματισμοί
περί πραγματικής σκοπιμότητας πρέπει πάντοτε να προηγούνται οιασδήποτε τεχνητής
κατηγοριοποίησης.
Αν μια διοίκηση δεν μπορεί να το κάνει αυτό, τότε έχει πρόβλημα διακυβέρνησης που πρέπει να
επιλυθεί.
Πώς γίνεται αντιληπτή η μετανάστευση
Τέλος, όταν μελετούμε τη βιβλιογραφία και τα δημόσια έγγραφα που αφορούν στο θέμα των
υπερειδικευμένων μεταναστών, προκαλεί ανησυχία το γεγονός ότι συναντάμε συνέχεια τη χρήση του
όρου "host" ("φιλοξενών") – "host society" (φιλοξενούσα κοινωνία), "host economy" (φιλοξενούσα
οικονομία) κ.λπ. – και όχι ας πούμε "receiving" ("υποδοχής").
Αυτή η ανησυχία δεν οφείλεται στη σχολαστική εμμονή μας για τα παιχνίδια λέξεων. Αν μιλούμε για
"hosts" (φιλοξενούντες), κατ'επέκταση αναφερόμαστε στους μετανάστες ως "guests"
(φιλοξενούμενους), όρος και αντίληψη που συνδέονται με εσφαλμένες μεταναστευτικές πολιτικές
και αποτυχημένες πολιτικές ένταξης του παρελθόντος, τα απογοητευτικα αποτελέσματα των οποίων
93
τα βιώνουμε ακόμη και σήμερα δεκαετίες μετά. Το να επαναλαμβάνουμε με τη θέλησή μας τα
καταφανή λάθη του παρελθόντος φαίνεται γελοίο παρότι όμως συχνά συμβαίνει.
Τώρα, για μια σειρά λόγων που πραγματευόμαστε σε αυτό το έγγραφο (και για άλλους λόγους που
δεν αναφέρονται), στο άμεσο μέλλον, η μετανάστευση προς την Ευρώπη θα επικρατήσει.
Αν θέλουμε να τη διαχειριστούμε με επιτυχία, η μετανάστευση πρέπει να αναγνωριστεί ως αυτό
ακριβώς που είναι. Νέοι άνθρωποι που έρχονται στη χώρα. Φυσικά, ορισμένοι θα γυρίσουν πίσω ή
θα μετακομίσουν αλλού, αλλά πολλοί θα μείνουν. Όσοι αμφιβάλλουν φτάνει να κάνουν ένα σύντομο
περίπατο στους δρόμους των πόλεων, μικρών και μεγάλων, της Δυτικής Ευρώπης για να
διαπιστώσουν ότι πολλοί από τους πρώην "φιλοξενούμενους" πράγματι έμειναν και μάλιστα έκαναν
και παιδιά.
Αν σκοπεύουμε να αντιμετωπίσουμε το θέμα της μετανάστευσης καλύτερα, ίσως θα ήταν χρήσιμο να
ανακάλυπτε η Ευρώπη την έννοια των "νέων Ευρωπαίων" – δηλ. "νέων Γερμανών", "νέων Ισπανών"
κ.λπ.
Και να δρούσε ανάλογα.
94
Στοιχεία επικοινωνίας
ProjectWorks asbl
Ian Goldring, Διευθυντής, iangoldring@gmail.com
Yamina Guidoum, guidoum@gmail.com
+32 (0) 499 48 14 22
http://projectworks.wordpress.com/
Kom-Pas Gent vzw
Stephan Henau, Συντονιστής δικτύου, Stephan.henau@kompasgent.be
0032 9 265 71 51
www.kompasgent.be
Μπιλμπάο
Claudia Emmanuel Laredo.
Δημοτικό Συμβούλιο του Μπιλμπάο, Διεύθυνση Ισότητας, Συνεργασίας και Ιθαγένειας
claudia.emmanuel@ayto.bilbao.net ή inmigracion@ayto.bilbao.net
+34944203145
www.bilbao.net
Πολυπολιτισμικό Κέντρο Botkyrka
Mikael Morberg, Διαχειριστής Γνώσης, mikael.morberg@mkc.botkyrka.se
Anna Tulin Brett, Βοηθός Έργου, anna.tulin.brett@mkc.botkyrka.se
+46 (0) 812025916, +46 (0) 812025906
http://mkc.botkyrka.se/
Cesena
Emilio Maraldi, c.stranieri@comune.cesena.fc.it
+39-0547356586
Luca Faggi, faggi.luca@gmail.com
Αναπτυξιακή Ηρακλείου
Δήμητρα Καμπέλη, dkamp@anher.gr
+30 2810 753314
http://anher.gr/
Ουγγρική Ένωση Μεταναστών Menedék
menedek@menedek.hu
+36 1 322 1502
www.menedek.hu
Κέντρο Μεταναστευτικών Πόρων
Sara Wickert, saraW@migrants.org.uk
+44 (0) 20 7834 2505 ext: 106
www.migrantsresourcecentre.org.uk
Ίδρυμα Sevilla Acoge
Angela Paschoeto Gonzalez, direccion@sevillaacoge.org
+34 954 908138
http://www.sevillaacoge.org/
95

WP6 Development of the European Family Set

ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΡΓΑΝ ΣΗ ΠΟΛΥΤΕΚΝ Ν (Π.Ο.Π.)

Ο κινηματογράφος στη Λάρισα - Εκπαιδευτήρια Ν. Μπακογιάννη

Εγχειρίδιο για mentors

ΘΕΜΑ: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΥΠΟΨΗΦΙΟΤΗΤΩΝ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΟΥ

3. foucault.μ1. 3ο κεφ.pm

Εργατική Φωνή 26/02/2014

Κατά - Νέα Υγεία

Οι δρόμοι της ανάκαμψης: τρία σενάρια για τις - Cedefop

Η νέα πρόταση Οδηγίας….

Στην τελική ευθεία το Επιχειρηματικό Πάρκο Στην τελική ευθεία το Επιχ

Αναντιστοιχία δεξιοτήτων: τα φαινόμενα απατούν - Cedefop

CIN Nom Prénom CLE

Τεύχος 1 (Ιούνιος 2011) - Σύλλογος Μηχανολόγων

Τεκμηρίωση PDF - τμημα εικαστικων και εφαρμοσμενων τεχνων

Μια φορά κι έναν καιρό

σε pdf - Rebelnet

ευριπιδη ελενη επεισοδιο β

null