N YGEIA 76:Layout 1 6/29/12 9:20 AM Π Page 1 Ο επαναπροσδιορισµός του ρόλου των υπηρεσιών υγείας, όπως διαφαίνεται κυρίως ροαγωγή και Αγωγή Υγείας στις Υπηρεσίες Υγείας µέσα από τον χάρτη της Οττάβα, ενσωµατώνοντας τις αρχές της προαγωγής υγείας και διευρύνοντας τα όρια του πέραν αυτών που υπαγορεύονται από την ευθύνη για την παροχή κλινικών και θεραπευτικών υπηρεσιών, θα ήταν µία σηµαντική κατάκτηση. Στην ουσία εµπερικλείει µία σειρά αλλαγών τόσο σε ερευνητικό επίπεδο, όσο και σε επίπεδο εκπαίδευσης και κατάρτισης των επαγγελµατιών στο χώρο της υγείας, οι οποίες συνεπάγονται ριζικές αλλαγές όχι µόνο σε οργανωτικό επίπεδο, αλλά και ως προς τις στάσεις, τις νοοτροπίες, την συµπεριφορά. Τέτοιου είδους αλλαγές, όπως βέβαια και κάθε αλλαγή, µπορεί να φέρουν στο προΠEPIEXOMENA 4 Η ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΗ ∆ΙΝΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ Γ. ΚΥΡΙΟΠΟΥΛΟΣ 5 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΣΗΣ ΓΟΝΕΩΝ ΓΙΑ ΠΑΙ∆ΙΑ ΜΕ ∆ΙΑΤΑΡΑΧΗ ∆ΙΑΓΩΓΗΣ Α. ΒΟΥΡ∆ΑΣ & Γ. ΚΟΛΑΪΤΗΣ 6 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΜΕ ΨΥΧΙΚΗ ∆ΙΑΤΑΡΑΧΗ Γ. ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ 7 ΣΧΕΣΕΙΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΣΘΕΝΩΝ. ΟΙ ∆ΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ «ΕΝ∆ΥΝΑΜΩΣΗΣ» ΚΑΙ ΤΗΣ «ΣΥΝΗΓΟΡΙΑΣ» ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Σ. ΚΥΡΙΑΖΗΣ 8 ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΚΟΠΩΣΗ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ ΣΕ ΙΑΤΡΙΚΟ ∆ΥΝΑΜΙΚΟ ∆ΗΜΟΣΙΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ Σ. ΤΣΙΚΡΙΚΑ, Χ. ΚΑΡΑΪΣΚΟΣ & Β. ΠΟΛΥΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΣ 9 Ε∆∆ΥΠΠΥ: ΤΟ ΝΕΟ ΕΝΙΑΙΟ ∆ΙΚΤΥΟ ΤΩΝ ∆ΗΜΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑ∆ΑΣ Σ. ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ 10 ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΑΙ∆ΙΚΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ Γ. ΜΑΝΙΟΣ 11 ΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Β. ΒΑΦΑΚΟΥ 12 Η ΦΥΣΙΚΗ ∆ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΩΣ ΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΣΗ ΣΕ ΘΕΜΑΤΑ ΣΥΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ Ι. ΚΑΤΣΙΧΤΗΣ, Α. ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ & Φ. ΓΙΑΓΚΟΥ∆ΑΚΗ σκήνιο µια σειρά αντιπαραθέσεων λόγω διαφορετικών θέσεων, αντιλήψεων, συναισθηµάτων ή και ανατροπής κεκτηµένων όλων των συνεργαζόµενων φορέων. Για παράδειγµα κάποιοι απορρίπτουν την αλλαγή είτε γιατί θεωρούν ότι το υπάρχον σύστηµα είναι αναγκαίο είτε γιατί θεωρούν την προσέγγιση της προαγωγής υγείας ως εξιδανικευµένη, µη ρεαλιστική ή ακατάλληλη για να ανταποκριθεί στις πραγµατικές ανάγκες των πολιτών. Από την άλλη κάποιοι µπορεί να επιδεικνύουν υπερβολικό ενθουσιασµό για την αλλαγή, αλλά να αποτυγχάνουν τελικά να θέσουν ρεαλιστικούς στόχους για την εφαρµογή υλοποιήσιµων προγραµµάτων σχετικών µε την υγεία, θεωρώντας πρόσφορο χώρο για καινοτοµίες τα σχολεία, τις κοινότητες ή τις πόλεις. Μήπως ο νευραλγικός χώρος της υγείας, που περιλαµβάνει τόσο αυτούς που παρέχουν, όσο και αυτούς που δέχονται την φροντίδα υγείας και αυτούς που προσδοκούν το µέγιστο αποτέλεσµα της άµεσης εφαρµογής των βέλτιστων πρακτικών και στην ουσία «διψά» περισσότερο, γιατί οι ανάγκες τόσο των ασθενών όσο και των λειτουργών είναι αδήριτες, κινδυνεύει να παραµείνει προσκολληµένος σε αναχρονιστικές αντιλήψεις και πρακτικές, που τελικά όχι µόνο δεν επιφέρουν θετικό αποτέλεσµα, αλλά ούτε καν την ολοκληρωµένη παροχή φροντίδας υγείας, εξουθενώνοντας τελικά το ανθρώπινο δυναµικό στο σύνολό του; Ίσως θα άξιζε τον κόπο να καταβληθεί µεγαλύτερη προσπάθεια, ώστε η διερεύνηση των επιστηµονικών δεδοµένων και των επιτυχηµένων στρατηγικών που έχουν εφαρµοστεί σε πολλές χώρες του κόσµου να βοηθήσουν στην ανάπτυξη µίας ρεαλιστικής προσέγγισης επαναπροσδιορισµού των υπηρεσιών υγείας προς την κατεύθυνση προαγωγής υγείας, όχι µόνο για λόγους ηθικής, αλλά ουσιαστικής αποτελεσµατικότητας και εξοικονόµησης πόρων. Eλίζα Ε. Φερεκύδου ∆ρ Βιολόγος Κέντρο Μελετών Υπηρεσιών Υγείας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστηµίου Αθηνών 13-14 ΑΝΟΙΧΤΗ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΥΠΟΒΟΛΗ ΑΙΤΗΣΕΩΝ ΣΤΟ ΠΡOΓΡΑΜΜΑ: ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Π.Φ.Υ. ΣΤΗΝ ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗ ΥΓΕΙΑΣ 15 ΝΕΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α 16 ΝΕΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ 17 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 18 ΝΕΕΣ ΕΚ∆ΟΣΕΙΣ 19 ΠΡΟΣΕΧΗ ΣΥΝΕ∆ΡΙΑ NEA YΓEIA Τριµηνιαίο Ενηµερωτικό Περιοδικό Αλεξανδρουπόλεως 25, 115 27 Αθήνα • τηλ.: 210 - 7482015, fax: 210 - 7485872, e-mail: chsr@med.uoa.gr, website: www.neahygeia.gr Γραµµατεία Σύνταξης: Χ. ∆ηµητρακάκη, Η. Σχορετσανίτη, Χ. Βλαχοπούλου, Φ. Φιλιππίδης, Κ. Γιαννοπούλου Εκδότης: Χριστίνα ∆ηµητρακάκη, • Ιδιοκτήτης: Χριστίνα ∆ηµητρακάκη, Παραγωγή - Εκτύπωση: Άρτιον Γραφικές Τέχνες ΑΒΕΕΕ N YGEIA 76:Layout 1 6/29/12 9:20 AM Page 2 Επιπτώσεις στην οικονοµική και κοινωνική ζωή Η Η Υγεία και οι Υπηρεσίες Υγείας στη ∆ίνη της Οικονοµικής Κρίσης χρηµατοπιστωτική κρίση, η οποία εκδηλώθηκε το 2009, έχει ήδη µεταφερθεί µε σφοδρότητα στην πραγµατική οικονοµία µε αποτέλεσµα την ύφεση και την πτώση της απασχόλησης σε παγκόσµια κλίµακα. Η παγκόσµια οικονοµική κρίση πλήττει δυσανάλογα τις χώρες χαµηλής και µέσης ανάπτυξης, καθώς επίσης και στο εσωτερικό των χωρών τα εργατικά κοινωνικά στρώµατα. Η εξέλιξη αυτή προκαλεί σοβαρές επιπτώσεις στην κοινωνική ζωή µε σοβαρές απώλειες στην ευηµερία και ωθεί µεγάλα τµήµατα του πληθυσµού στη φτώχεια. Σύµφωνα µε ευρήµατα µελετών από τις κυκλικές οι- κονοµικές κρίσεις στη διάρκεια του επιχειρηµατικού κύκλου στην πρόσφατη περίοδο –µε αναλογίες στην παρούσα κρίση- κυρίως η ανεργία, η ευπρόσβλητη εργασία και η ανασφάλεια (και δευτερευόντως το εισόδηµα) έχουν σηµαντική αρνητική επίδραση στην υγεία. Η απώλεια της εργασίας συνοδεύεται, επίσης, από ψυχικές διαταραχές, προβλήµατα εθισµού και εξάρτησης, αυξηµένη κατανάλωση καπνού και οινοπνεύµατος, κατάθλιψη και χαµηλή αυτοεκτίµηση, συµπτώµατα τα οποία πλήττουν κυρίως τους εργάτες, τους χρονίως πάσχοντες, τους µετανάστες και τους φτωχούς, σύµφωνα µε στοιχεία του Παγκόσµιου Οργανισµού Υγείας. νήλθε σε 16,0% έναντι 11,6% τον Ιούνιο του 2010 και 18,4% τον Αύγουστο του 2011, ενώ αντίστοιχα η ανεργία στους νέους αυξήθηκε από 18,6% σε 40,1%. Αυτή η κατάσταση οδηγεί σε οικονοµικές και κοινωνικές πιέσεις και επίσης ασκεί δυσµενείς επιδράσεις στο σύστηµα υγείας και στην κατάσταση της υγείας του πληθυσµού. Η αύξηση των ψυχικών διαταραχών, των προβληµάτων εθισµού και εξάρτησης από ουσίες, των αυτοκτονιών και της θνησιµότητας από ισχαιµική καρδιοπάθεια είναι οι πιο εµφανείς επιπτώσεις της κρίσης στην υγεία του πληθυσµού, οι οποίες επηρεάζουν κυρίως τις χαµηλότερα κοινωνικές τάξεις. Η οικονοµική κρίση δηµιουργεί, επίσης, προβλήµατα στη χρηµατοδότηση των συστηµάτων υγείας, απειλεί τη βιωσιµότητα των ιδιωτικών ασφαλιστικών εταιρειών και επιβαρύνει τη λειτουργία των δηµόσιων µονάδων παροχής υπηρεσιών υγείας, λόγω αυξηµένης ζήτησης. Παράλληλα, η οικονοµική κρίση συνοδεύεται από µείωση των επισκέψεων σε γιατρούς και οδοντιάτρους, µολονότι υπάρχει ανάγκη, σε µία προσπάθεια εξοικονόµησης πόρων από τους οικογενειακούς προϋπολογισµούς. Στη χώρα µας, η ζήτηση και η χρήση των υπηρεσιών υγείας στρέφεται προς το δηµόσιο και ασφαλιστικό τοµέα µε αύξηση των εισαγωγών κατά 24% στα δηµόσια νοσοκοµεία, αλλά µείωση της ζήτησης στα εξωτερικά ιατρεία και τα εργαστήρια, κατά 9% και 11% αντιστοίχως. Παρατηρείται, επίσης, µια µείωση από 18% έως 25% περίπου στη χρήση των ιδιωτικών ι διαπιστώσεις αυτές αναδεικνύουν την υψηλή υπηρεσιών υγείας και κυρίως στα ιδιωτικά µαιευτήσηµασία των κοινωνικών προσδιοριστών της υγείας ρια, την οδοντιατρική περίθαλψη και τις χειρουργικές (εκπαίδευση, εισόδηµα, απασχόληση, συνθήκες διαεπεµβάσεις στα ιδιωτικά νοσοκοµεία. βίωσης) και των πολιτικών υποστήριξης της οικογένειας, στο πλαίσιο της οποίας παράγεται η υγεία. α ελλείµµατα των δηµόσιων νοσοκοµείων και των Υπό το πρίσµα αυτό, η αντιµετώπιση των κοινωνικών ασφαλιστικών οργανισµών υγείας (4,5 δις €) αυξάκαι οικονοµικών ανισοτήτων στην υγεία καθίσταται νονται και υπάρχουν δυσχέρειες στην εξυπηρέτηση κορυφαία προτεραιότητα της εθνικής υγειονοµικής τους, ενώ ο ιδιωτικός τοµέας θα αντιµετωπίσει, επίπολιτικής. σης, προβλήµατα ρευστότητας. Η επιδίωξη της κενιδικότερα, σε συνθήκες οικονοµικής κρίσης, προτε- τρικής διοίκησης για περιστολή της δηµόσιας δαραιότητα τίθεται και η κάλυψη των νοικοκυριών, τα πάνης κατά 3,4 δις € (φαρµακευτική περίθαλψη και οποία υφίστανται καταστροφικές δαπάνες για την προµήθειες), δηλαδή 15% περίπου της δηµόσιας υγεία (πλέον του 40% του οικογενειακού εισοδήµα- δαπάνης, είναι αφενός εξαιρετικά δυσχερής και ατος), εξ αιτίας ενός αιφνίδιου συµβάντος ή ενός δα- φετέρου θα προκαλέσει δραµατική µείωση της προσφοράς. πανηρού χρόνιου προβλήµατος υγείας. Ο Τ Γιάννης Κυριόπουλος Καθηγητής Οικονοµικών της Υγείας, Κοσµήτωρ Εθνικής Σχολής ∆ηµόσιας Υγείας Ε Οι επιπτώσεις της οικονοµικής κρίσης στην Ελλάδα Τ Η κατάσταση αυτή θα δηµιουργήσει ακόµα µεγαλύ- τερες πιέσεις στην αποτελεσµατικότητα και στην αποδοτικότητα του συστήµατος υγείας, καθώς οι κοινωνικοοικονοµικές ανισότητες στη χρήση των υπηρεσιών υγείας και στα αποτελέσµατά τους, δηλαδή στο επίπεδο υγείας, θα ενταθούν. Ακόµη, σύµφωνα µε προσωρινές εκτιµήσεις, ο αριθµός των αυτοκτονιών αυξάνεται το 2010 έναντι του 2009 µε πλέον ευάλωτη οµάδα τους άντρες, ηλικίας 35-55 ετών. ον Μάϊο του 2010 η Ελλάδα τέθηκε υπό επιτήρηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την Ευρωπαϊκή Τράπεζα και το ∆ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο εξαιτίας των δηµόσιων ελλειµµάτων, του δηµόσιου χρέους και της κρίσης δανεισµού. Το δηµόσιο χρέος της χώρας αυξήθηκε µεταξύ 2007 και 2010 από 105,4% σε 162,8% του ΑΕΠ, διαµορφώνοντας το ελληνικό χρέος σε ρόσφατη έρευνα σε 26 χώρες της Ευρωπαϊκής €328,6 δισεκατοµµύρια, ενώ η βιοµηχανική παραγωγή Ένωσης, έδειξε ότι η αύξηση της ανεργίας κατά 1% παρουσίασε πτώση 8%. συνδέεται µε παράλληλη αύξηση των αυτοκτονιών την Ελλάδα, η οικονοµική ύφεση είχε ως αποτέ- κατά 0,79%. Αντιθέτως, η ίδια έρευνα έδειξε µείωση λεσµα την απώλεια θέσεων εργασίας και την αύ- της θνησιµότητας από τροχαία ατυχήµατα κατά ξηση του δείκτη ανεργίας κατά 10 ποσοστιαίες µο- 1,39% και µη στατιστικά σηµαντική σχέση µε τη θνηνάδες σε χρονικό διάστηµα µόλις τριών ετών (2008- σιµότητα από καρδιαγγειακά νοσήµατα και τη θνη2011). Το ποσοστό ανεργίας τον Ιούνιο του 2011 α- σιµότητα από όλες τις αιτίες. Π Σ 4 N YGEIA 76:Layout 1 6/29/12 9:20 AM Page 3 για τον οποίο επιδιώκεται η βελτίωση της συµπεριγια πρώτη φορά στον ελληνικό χώρο µιας δοµηµέ- φοράς του παιδιού διαµέσου της θεραπευτικής πανης θεραπευτικής παρέµβασης για οικογένειες, οι ρέµβασης προς τους γονείς του. οποίες έχουν ένα ή περισσότερα παιδιά που παρουσιάζουν σοβαρά προβλήµατα διαγωγής. χει προταθεί ότι προγράµµατα εκπαίδευσης γο- Το παρόν πρόγραµµα αποσκοπεί στη δηµιουργία Έ νέων θα πρέπει να είναι διαθέσιµα σε κάθε χώρα, αλλά θα πρέπει να λαµβάνονται υπόψιν οι ιδιαίτερες λόγος παραποµπής ενός περιστατικού σε παιδοψυ- απόψεις και πρακτικές γύρω από τη διαπαιδαγώγηχιατρικές υπηρεσίες, παρουσιάζουν σηµαντική αύ- ση των παιδιών που ισχύουν στη χώρα αυτή (Gorξηση στις χώρες του δυτικού κόσµου και πολλα- man et al 1997). πλασιάζονται σε βαρύτητα και συχνότητα σε περιόδους οικονοµικής και κοινωνικής κρίσης. Το παρόν την Ελλάδα, δεν υπάρχουν ούτε εφαρµόζονται τέπρόγραµµα φιλοδοξεί να καλύψει ένα σηµαντικό θετοια θεραπευτικά προγράµµατα και αυτό ακριβώς ραπευτικό κενό στη χώρα µας. το κενό φιλοδοξεί να καλύψει το συγκεκριµένο πρόγραµµα. διαταραχή εναντιωµατικής συµπεριφοράς και η διαταραχή διαγωγής, αποτελούν τις συχνότερες αιο πρόγραµµα της Παιδοψυχιατρικής Πανεπιστητίες παραποµπής ενός παιδιού σε παιδοψυχιατρικές µιακής Κλινικής θα είναι µία δοµηµένη θεραπευτική υπηρεσίες και αγγίζει το 5% του πληθυσµού ιδίως σε παρέµβαση, η οποία θα διεξαχθεί οµαδικά σε 14 συοικογένειες µε κοινωνικο-οικονοµικά προβλήµατα νεδρίες µε βάση συγκεκριµένο εγχειρίδιο, το οποίο (Rutter et al 1975). θα συνταχθεί από την ερευνητική οµάδα. Τα προβλήµατα διαγωγής είναι ο σηµαντικότερος Σ Η Τ Η διάγνωση αυτή αφορά σε παιδιά τα οποία δείχνουν Π ρόγραµµα Εκπαίδευσης Γονέων για Παιδιά µε ∆ιαταραχή ∆ιαγωγής Η θεραπεία θα συντονίζεται από δύο διευκολυντές. σοβαρή και επίµονη ανυπακοή, δε σέβονται τα δικαιώµατα των άλλων και επιδεικνύουν συµπεριφορές Ο γονέας θα λαµβάνει ενεργητικά µέρος στην εκπαίδευσή του, µέσω της παρακολούθησης περισταόπως κλοπές, ψέµατα, σωµατική ή λεκτική βία. τικών σε βίντεο, της εξάσκησης µε παιχνίδι ρόλων, της συµπλήρωσης εργασιών και της ενεργούς συζήα παραπάνω προβλήµατα βρίσκονται σε αύξηση τησης µε άλλα µέλη της οµάδας. στον δυτικό κόσµο και στην Ελλάδα και επιδεινώνονται σε περιόδους κοινωνικής και οικονοµικής κρίσης (Βούρδας και Γιαννοπούλου 2010), όπως αυτή τόχος της θεραπείας είναι όχι απλά η εκµάθηση που διανύει η χώρα µας σήµερα. νέων στρατηγικών και τεχνικών πειθαρχίας του παι- Τ Σ διού, αλλά και η καλλιέργεια της «θετικής» γονεϊκότητας, µέσω της βελτίωσης του ποιοτικού χρόνου και των οικογενειών τους έχει αποδειχτεί σε σειρά στη σχέση γονέα-παιδιού, της βελτίωσης της συερευνών. Τα προβλήµατα αυτά αν δεν αντιµετωπι- ναισθηµατικής διάδρασης, της καθιέρωσης µιας παστούν έγκαιρα τείνουν να διαιωνιστούν και να πα- ραγωγικής ατµόσφαιρας επαίνων και ανταµοιβών. γιωθούν σε µεγάλο βαθµό και στην ενήλικη ζωή και τα παιδιά αυτά κινδυνεύουν να αναπτύξουν κατάελικός στόχος είναι το παιδί να νιώσει ξανά συνεθλιψη και να εξαρτηθούν από ναρκωτικά. κτικό µέρος του συστήµατος της οικογένειας, το οποίο θα οδηγήσει στη συνολική βελτίωση της συµπίσης ένα µεγάλο µέρος αυτών των παιδιών µπο- περιφοράς και στη µείωση της εναντιωµατικότητας. ρεί να αποτελέσουν αργότερα τους ανήλικους παραβάτες και να εξελιχθούν σε αντικοινωνικές προεπιλογή των συµµετεχόντων, θα γίνει από παρασωπικότητες (Burke, et al 2002). ποµπές µέσω της Παιδοψυχιατρικής Πανεπιστηµιακής Κλινικής του Νοσοκοµείου «η Αγία Σοφία» και εν αποτελεί έκπληξη εποµένως ότι µαζί µε το τε- άλλων δηµόσιων παιδοψυχιατρικών υπηρεσιών. Οι ράστιο κόστος στην υγεία των παιδιών αυτών, υπάρ- παραποµπές θα αφορούν σε οικογένειες, οι οποίες χει και ένα µακροχρόνιο οικονοµικό κόστος που συ- έχουν παιδιά ηλικίας 3-8 χρόνων. νοδεύει ένα παιδί µε διαταραχή διαγωγής, το οποίο είναι περίπου 10 φορές περισσότερο σε σχέση µε ένα «φυσιολογικό» παιδί, το µεγαλύτερο µέρος του οτην παρούσα περίοδο, ολοκληρώνεται η σύνταξη ποίου το επωµίζεται η οικογένεια (Romeo et al 2006). του θεραπευτικού εγχειριδίου. Η χορήγηση του θεραπευτικού προγράµµατος αναµένεται να ξεκινήσει ρόλος της οικογένειας τόσο στην έναρξη όσο την άνοιξη του 2012 και θα διαρκέσει για δύο περίκαι στη διατήρηση αυτών των προβληµατικών συµ- που χρόνια, οπότε θα παρουσιαστούν και τα αποτεπεριφορών είναι κεντρικός, έχει αναγνωριστεί και λέσµατα της θεραπευτικής παρέµβασης. Το τεράστιο κόστος στην ψυχική υγεία των παιδιών Τ Ε Η ∆ ∆ρ. Απόστολος Βούρδας MRC Psych, CCST, Παιδοψυχίατρος, Επ. Συνεργάτης ∆ρ. Γεράσιµος Κολαΐτης Επ. Καθηγητής Παιδοψυχιατρικής, ∆/ντής Παν/µιακή Παιδοψυχιατρική Κλινική Νοσ/µείο Παίδων «Η Αγία Σοφία» Σ Ο καταγραφεί (κακή σχέση γονέα – παιδιού, έλλειψη ενδοοικογενειακής επικοινωνίας, έλλειψη ποιοτικού χρόνου, έκθεση σε βία, ελλιπή επίβλεψη). Α ναµένεται να παρατηρηθεί: α) µείωση της συνολικότερης ψυχοπαθολογίας των παιδιών, β) ειδική µείωση των προβληµάτων συµπεριφοράς και γ) βελποµένως, γίνεται αυτόµατα κατανοητός ο λόγος τίωση της ποιοτικής διάδρασης γονέα - παιδιού. Ε 5 N YGEIA 76:Layout 1 6/29/12 9:20 AM Page 4 να καταστήσει τη συζήτηση γύρω από τα παιδιά και ενηλίκων που χρησιµοποιούν υπηρεσίες ψυχικής τα ζητήµατα της γονικής ιδιότητας φυσικό τµήµα υγείας είναι γονείς µε ανήλικα παιδιά, πολύ συχνά οι της θεραπευτικής διαδικασίας. υπηρεσίες δε λαµβάνουν υπόψη την επίδραση της πό ιδανικές συνθήκες, µετά τις αρχικές συνεδρίκατάστασης της ψυχικής υγείας του γονέα στην υες, οι γονείς και οι ειδικοί µπορούν να συζητήσουν γεία και την ανάπτυξη του παιδιού του. γύρω από ζητήµατα που αφορούν στα παιδιά και υτές οι οικογένειες καθίστανται από τις πλέον στη γονική ιδιότητα, επιθυµώντας να µοιραστούν ευάλωτες και αποκλεισµένες κοινωνικά και οικονο- σκέψεις, είτε γύρω από τη θετική ανάπτυξη των παιδιών τους, είτε γύρω από τα πιθανά προβλήµατα. µικά στην κοινωνία µας. Παρόλο που εκτιµάται ότι ποσοστό 30-50% των Π ρόγραµµα Προαγωγής Υγείας Οικογενειών Γονέων µε Ψυχική ∆ιαταραχή Υ Α Η κατανόηση της επίδρασης των προβληµάτων ψυχικής υγείας στη γονική λειτουργία και στα παιδιά, καθώς και η γνώση των διαθέσιµων µεθόδων που διευκολύνουν τους γονείς να υποστηρίξουν την ανάπτυξη των παιδιών τους αποτελούν τον πυρήνα προγράµµατος της Παιδοψυχιατρικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Νοσοκοµείο Παίδων «Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ». Ο ι ειδικοί στόχοι του τριετούς προγράµµατος περιλαµβάνουν: Ο ι µέθοδοι του προγράµµατος σχεδιάζονται και εφαρµόζονται για να υποστηρίξουν τους γονείς στο καθήκον τους να υποστηρίξουν την υγιή ανάπτυξη των παιδιών τους.Εποµένως, αυτές οι µέθοδοι δεν περιλαµβάνουν οποιουδήποτε είδους θεραπεία. H υψηλή προτεραιότητα είναι πάντοτε να οργανώσουν την προσωπική φροντίδα των γονέων. Ο άλλος γονέας θα πρέπει επίσης να αξιολογείται και εφόσον το χρειάζεται, να του προσφέρεται κατάλληλη φροντίδα. Η επίλυση των ζητηµάτων που αφορούν στα παιδιά 1. Εκπαίδευση επαγγελµατιών ψυχικής υγείας στη µπορεί µερικές φορές να είναι θεραπευτική για τους βραχεία προληπτική παρέµβαση Let’s Talk about γονείς, υπό την έννοια ότι αισθάνονται ανακουφιChildren (Solantaus et al., 2010). σµένοι και χαρούµενοι γιατί µπορούν να βοηθήσουν 2. Υλοποίηση και µελέτη βραχείας (Let’s Talk about τα παιδιά τους. Ωστόσο, ποτέ αυτό δεν µπορεί να Children) και εκτενέστερης παρέµβασης (Family αντικαταστήσει την θεραπεία καθαυτή. Talk Intervention (Beardslee et al., 1996) σε αυτές τις οικογένειες. Όταν αντιµετωπίζονται προβλήµατα, συζητούνται µε τους γονείς και τίθενται υπό σκέψη πιθανές α3. Ενσωµάτωση της βραχείας παρέµβασης ως τµήπαντήσεις για το πώς και πότε θα µπορούσαν να µα της συνήθους κλινικής πρακτικής. επιλυθούν αυτά τα ζητήµατα. Ο ειδικός δεν εισέρχεται στην οικογένεια αναζητώντας προβλήµατα. Ο ι ειδικές δράσεις έχουν ως ακολούθως: ειδικός που ακολουθεί το δρόµο της προαγωγής 1.1: Εκπαίδευση στη φιλοσοφία, σχεδιασµό, υλο- υγείας και της πρόληψης, που υποστηρίζουν την αποίηση και αξιολόγηση της βραχείας παρέµβασης νάπτυξη του παιδιού, ρωτάει τους γονείς αν θα ήθεσε ερευνητικό κέντρο της Φινλανδίας, µε σκοπό την λαν να συζητήσουν για τα θέµατα που αφορούν στα παιδιά τους µε έναν ειδικό και αν θα ήθελαν να προεισαγωγή της καινοτοµίας στη χώρα µας. σπαθήσουν να βρουν υποστηρικτικές λύσεις µαζί µε 1.2: Προσαρµογή στα Ελληνικά και ψηφιοποίηση τον ειδικό. του εγχειριδίου υλοποίησης και του βιβλιαρίου πιστότητας της παρέµβασης. ι ειδικοί λένε στους γονείς ότι πολλές οικογένειες 1.3: Εκπαίδευση 100 επαγγελµατιών ψυχικής υγείας µε προβλήµατα ψυχικής υγείας των γονέων είναι στην παρέµβαση και στην προαγωγή της ψυχικής µπερδεµένες και ανησυχούν για τις επιδράσεις των υγείας παιδιών µε γονείς που πάσχουν από συναι- προβληµάτων ψυχικής υγείας στα παιδιά. Αν τα παισθηµατικές διαταραχές. διά έχουν ήδη αναπτύξει προβλήµατα, υπάρχουν 2.1: Εκπαίδευση στην εκτενέστερη προληπτική πα- τρόποι να βοηθηθούν. Ο Γεώργιος Γιαννακόπουλος Παιδοψυχίατρος, ∆ιδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Παν/µίου Αθηνών, Παιδοψυχιατρική Κλινική Παν/µίου Αθηνών, Νοσοκοµείο Παίδων «Η Αγία Σοφία» Ο ρέµβαση από ερευνητικό κέντρο της Φινλανδίας. Ε πίσης, τα παιδιά και οι γονείς καθοδηγούνται σε 2.2: Προσαρµογή στα Ελληνικά και παραγωγή ένπρόσθετες υπηρεσίες σε συνεργασία µε τους γοτυπου οδηγού για γονείς µε συναισθηµατικές διανείς. Ο ειδικός θα συµπαρασταθεί στους γονείς σε ταραχές. αυτήν τη νέα άγνωστη κατάσταση –αυτό δεν απο2.3: Τυχαιοποιηµένη κλινική µελέτη αποτελεσµατι- τελεί παρέµβαση µέσα στην οικογένεια. κότητας των παρεµβάσεων σε 60 οικογένειες γονέων που πάσχουν από συναισθηµατικές διαταεπίτευξη των παραπάνω στόχων αποτελεί ουραχές. σιαστική προϋπόθεση για τη βελτίωση των παρεχο- Η 3.1: ∆ηµιουργία δικτύου µε τους εκπαιδευµένους επαγγελµατίες ψυχικής υγείας για την ενίσχυση και παρακολούθηση της υλοποίησης της προληπτικής παρέµβασης, µε αναµενόµενο συνολικό αριθµό 1.000 ωφελούµενων οικογενειών µε γονείς που πάσχουν από συναισθηµατικές διαταραχές. Ένας από τους στόχους του προγράµµατος είναι 6 µένων υπηρεσιών στις οικογένειες των γονέων µε ψυχικές διαταραχές στη χώρα µας και για την ενίσχυση της κοινωνικής και συναισθηµατικής ευεξίας των παιδιών, των οικογενειών αλλά και της ευρύτερης κοινότητας. Τ ο πρόγραµµα πραγµατοποιείται µε δωρεά από το Ίδρυµα Σταύρος Νιάρχος (www.SNF.org). N YGEIA 76:Layout 1 6/29/12 9:20 AM Page 5 Στην εποχή µας επιβεβαιώνεται πολλαπλά και µε δραµατικό τρόπο, το γεγονός ότι οι ανθρώπινες σχέσεις διέρχονται κρίση. Η σχέση ανάµεσα στους επαγγελµατίες υγείας και στους ασθενείς µεταβάλλεται ραγδαία στις σύγχρονες κοινωνίες. Η θέση των ασθενών αναβαθµίζεται συνεχώς, από ένα ρόλο που τους περιόριζε στην παθητικότητα και στην εξάρτηση, σε εκείνο του «συνεργάτη», µέσα από µια εγγενώς δυναµική διαδικασία, που απαιτεί την «ανοικτή» συνεργασία των δύο πλευρών. Η κυριαρχία της ολιστικής προσέγγισης -έναντι της βιοϊατρικής- κατά τα τελευταία χρόνια, επεσήµανε την αναγκαιότητα µιας θεραπείας, η οποία προκειµένου να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες απαιτήσεις θα πρέπει να απευθύνεται και στις τρεις διαστάσεις (βιολογική, ψυχολογική, κοινωνική). Παράλληλα, η µετάβαση από το ιατροκεντρικό µοντέλο σε εκείνο που εστιάζει πρωταρχικά στην εξατοµικευµένη προσέγγιση του ασθενούς, µεταθέτει αυτονόητα το βάρος στην ανάπτυξη δεξιοτήτων επικοινωνίας, µε στόχο την καθιέρωση σχέσεων εµπιστοσύνης. τηγικέςελέγχου,κυρίωςόσοναφορά στηναµοιβαία ανταλλαγή πληροφόρησης. Η εγκατάσταση διαπροσωπικής σχέσης -που διευ- κολύνει την ανταλλαγή πληροφόρησης- και η ουσιαστική εµπλοκή του ασθενούς στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, στο πλαίσιο µιας «νέας θεραπευτικής συµµαχίας», αποτελούν προκλήσεις για τη σύγχρονη πραγµατικότητα στην υγειονοµική φροντίδα. Ο ρόλος της προαγωγής υγείας είναι εξόχως ση- µαντικός, ιδιαίτερα εάν ληφθεί υπ’ όψιν ότι: α) η προαγωγή υγείας αποτελεί διαδικασία µέσα από την οποία, τα άτοµα γίνονται ικανά να αναπτύξουν τον έλεγχο πάνω σε ζητήµατα της υγείας τους και να τη βελτιώσουν, β) η θετική υγεία ταυτίζεται µε τη δυνατότητα ατόµου ή οµάδας, να µπορεί να πραγµατοποιεί τις επιθυµίες και να ικανοποιεί τις ανάγκες του και παράλληλα να µεταβάλλει το περιβάλλον ή να προσαρµόζεται σε αυτό, γ) η έννοια της θετικής υγείας αντανακλά στον πυρήνα της έννοιας της «ενδυνάµωσης». Η διάσταση της επικοινωνίας: α) επηρεάζει το βαθµό Οι σύγχρονες τάσεις και προτεραιότητες της προικανοποίησης περισσότερο από τη θεραπευτική αντι- αγωγής υγείας, προωθούν ζητήµατα όπως: α) εδραίµετώπιση, β) επιδρά στη διαφοροδιάγνωση, τη συωση/διεύρυνση συνεργασιών, µε στόχο την προστανεργασία και στο βαθµό συµµόρφωσης, γ) έχει επισία κοινωνικής ευεξίας και υγείας, β) αύξηση δυναπτώσεις στη λειτουργία των υπηρεσιών. µικού κοινότητας και ενδυνάµωση του ατόµου, µε στόχο τη βελτίωση δεξιοτήτων και ικανοτήτων ατότους βασικούς επικοινωνιακούς στόχους κάθε εµων και κοινωνιών προκειµένου να αναλάβουν δράπαγγελµατία υγείας, κατά τη διαδικασία αλληλεπίση, γ) προώθηση κοινωνικής ευθύνης, µέσα από τη δρασής του µε τον ασθενή, θα πρέπει να συµπερισυνηγορία και τη διαµεσολάβηση, µε σκοπό τη διαλαµβάνονται: α ) η σφυρηλάτηση µιας καλής διαπροσφάλιση των κινδύνων για την υγεία. σωπικής σχέσης, β ) η διευκόλυνση της ανταλλαγής πληροφόρησης και γ ) η διευκόλυνση της συµµετοι σχέσεις επαγγελµατιών υγείας και ασθενών, αποχής του ασθενούς κατά τη λήψη των αποφάσεων. τελούν κρίσιµη παράµετρο για την επιτυχηµένη παι προαναφερόµενοι στόχοι, χαρακτηρίζουν ένα ροχή υπηρεσιών φροντίδας υγείας. Οι τρεις βασικές σύνολο επιθυµητής επικοινωνιακής συµπεριφοράς, διαστάσεις της ποιότητας υγειονοµικής φροντίδας α) β) γ) η οποία προωθεί την κατανόηση/ενσυναίσθηση, την και συγκεκριµένα: η ιατρική, η τεχνική και η ψυχοκοινωνική, σχετίζονται άµεσα µε τη διαχείριση αλληλοκατανόηση και τη συναίνεση στη λήψη αποτης σχέσης επαγγελµατία υγείας/ασθενούς, ενώ ταυφάσεων. τίζονται απόλυτα µε ποιοτικές πτυχές της συµβουδιερεύνηση της πραγµατικής φύσεως του προ- λευτικής καθοδήγησης των επαγγελµατιών υγείας, α) βλήµατος υγείας, η µετάφρασή του σε διαγνωστική όπως: η παραδοσιακή τεχνική (δεξιότητες, επιστηµονική γνώση κ.ά.), β) η µη παραδοσιακή τεχνική (ψυκατηγορία και η κοινοποίησή του σε κατανοητή χοκοινωνικές όψεις φροντίδας) και γ) η διάσταση της γλώσσα, ικανοποιούν τις προϋποθέσεις καλής επικοινωνίας, συµβάλλοντας στην αµοιβαιότητα κατά «τέχνης» (διαπροσωπική συµπεριφορά, γνωρίσµατα τη λήψη θεραπευτικών αποφάσεων και στην τήρηση προσωπικότητας, χαρακτήρας φροντίδας). Σ Σ χέσεις Επαγγελµατιών Υγείας και Ασθενών. Οι ∆ιαστάσεις της «Ενδυνάµωσης» και της «Συνηγορίας» στη Σύγχρονη Ο Πραγµατικότητα Α Σταύρος Κυριαζής MS.c. ∆ιοίκηση Μονάδων Υγείας, Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισµός», Μέλος Εκτελεστικής Επιτροπής Ε.∆.Ν.Υ.Π.Υ. Ο Η των όρων ασφαλούς και αποτελεσµατικής θεραπευτικής παρέµβασης. Οι στάσεις του ασθενούς απέναντι στη νόσο και στον επαγγελµατία υγείας και αντίστοιχα οι στάσεις των επαγγελµατιών υγείας απέναντι στη νόσο και στον ασθενή, έχουν εξαιρετική σηµασία για την επιτυχή αντιµετώπιση των προβληµάτων υγείας και την ποιότητα των παρεχοµένων υπηρεσιών. πό µια άλλη σκοπιά, η δυσαρέσκεια του ασθενούς, πέραν του ότι προκαλεί σοβαρότατες θεραπευτικές ανεπάρκειες, µπορεί να οδηγήσει σε πληθώρα παράπλευρων αρνητικών επιπτώσεων και για τα δύο µέρη της σχέσης. Απαραίτητα στοιχεία για την τήρηση των προϋποθέσεων καλής πρακτικής, είναι η εκπαίδευση και η πληροφόρηση των επαγγελµατιών υγείας, ειδικά σε ζητήµατα ψυχολογίας του ασθενούς. Παράγοντες, όπως η παραχώρηση της δυνατότητας Τέλος, η καθηµερινά αυξανόµενη αβεβαιότητα υποστον ασθενή για επιλογή του επαγγελµατία υγείας, οι δεξιότητες και η εµπειρία των επαγγελµατιών, η κατανόηση, η διάρκεια της σχέσης και η απουσία σύγκρουσης συµφερόντων, αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις «ενδυνάµωσης» της ουσιαστικής σχέσης. Έµφαση δίνεται, επίσης, στις ακολουθούµενες στρα- σκάπτει σταδιακά τη σχέση µεταξύ των µερών που την απαρτίζουν, πράγµα που επιβάλλει την ανάγκη εφαρµογής ενός προτύπου «αµοιβαίας συναίνεσης», µε στόχο την αποτελεσµατική διαχείριση των πολύπλοκων ζητηµάτων του ευρύτερου περιβάλλοντος στο χώρο της υγείας. 7 N YGEIA 76:Layout 1 6/29/12 9:20 AM Page 6 του συνδρόµου επαγγελµατικής εξουθένωσης σε 41 “Burn–Out Syndrome” εµφανίζεται το 1982 από την ιατρούς (20 άνδρες και 21 γυναίκες) µε µέση ηλικία Christine Maslach ως το σύνδροµο σωµατικής και τα 34.1 ± 9 έτη. ψυχικής εξάντλησης σε επαγγελµατίες η δουλειά των οποίων σχετίζεται µε τη φροντίδα του ατόµου, ατά γενική πλειοψηφία είναι έγγαµοι µε παιδιά, όπως οι ιατροί, οι νοσηλευτές, οι κοινωνικοί λεικάτοχοι ή υποψήφιοι κάτοχοι µεταπτυχιακών τίτλου τουργοί κ.λ.π. σπουδών και εργάζονται κατά µέσο όρο στο συγκεκριµένο νοσοκοµείο περί τα 9.8±9.9 έτη. Το «Σύνδροµο της Επαγγελµατικής Κόπωσης» ή Ε ργασιακή Κόπωση και Επαγγελµατική Εξουθένωση σε Ιατρικό ∆υναµικό Σ. Τσικρικά Ειδ. Πνευνολογίας Γ’ Πνευµονολογικής Κλινικής, Υγιεινολόγος Χ. Καραΐσκος Ειδ. Ιατρικής Εργασίας, Υγιεινολόγος Β. Πολυχρονόπουλος ∆ιευθυντής Γ’ Πνευµονολογικής Κλινικής, Ιατρός Εργασίας Σισµανόγλειο Νοσοκοµείο Αθηνών Κ Η επαγγελµατική αυτή παθολογία χαρακτηρίζεται από γρήγορη κατανάλωση των ενεργειακών αποθεετά από τη συµπλήρωση ερωτηµατολογίου προµάτων και µείωση των επαγγελµατικών επιδόσεων, έκυψε ότι σε ποσοστό 42.3% φαίνεται να πάσχουν ενώ οι µελέτες δείχνουν να οφείλεται σε συνδυασµό από επαγγελµατική εξουθένωση, ενώ το ένα τρίτο σωµατικών, ψυχολογικών, συµπεριφοριστικών και κοιτων ερωτηθέντων διακατέχονται από αίσθηµα έλλεινωνικών παραγόντων. ψης προσωπικών επιτευγµάτων. Σχεδόν οι µισοί θεωρούν ότι οι αµοιβές είναι πολύ κατώτερες των πάρχουν τρεις παράγοντες που διακρίνουν την παρεχόµενων υπηρεσιών και των ακαδηµαϊκών σπουδών τους. επαγγελµατική εξουθένωση. Αυτοί είναι: Μ Υ o Η συναισθηµατική εξάντληση, που εκδηλώνεται µε µια αίσθηση ψυχικής κόπωσης του επαγγελµατία. o Η αποπροσωποποίηση ή o κυνισµός που εκδηλώνεται µε την αποµάκρυνση του επαγγελµατία από αυτούς που έχουν την ανάγκη των υπηρεσιών του και η ανάπτυξη απρόσωπων σχέσεων µαζί τους. Αποτελεί έκφραση της αρνητικής στάσης του πάσχοντος προς τους άλλους, αλλά και προς την εργασία του. Ό σον αφορά στη µελλοντική επαγγελµατική εξέλιξή τους, δύο στους τρείς είναι έντονα απογοητευµένοι (61,4%), ενώ οι δυνατότητες συµµετοχής σε κλινικές µελέτες ή ανακοινώσεις εργασιών σε επιστηµονικά συνέδρια, όπως και η παρακολούθηση σεµιναρίων/ συνεδρίων σε ετήσια βάση δεν αποτελούν καθηµερινή πρακτική για τους περισσότερους συµµετέχοντες. Ε νθαρρυντικά είναι τα δεδοµένα σε σχέση µε τη συo Η έλλειψη προσωπικών επιτευγµάτων ή η αναποτενεργασία τους µε το νοσηλευτικό προσωπικό (57,8%), λεσµατικότητα που εκδηλώνεται µε τη µείωση της όπως επίσης από την πρακτική υποστήριξη που υπάραπόδοσης και την προσπάθεια αποτελεσµατικού χειχει ανάµεσα στους συναδέλφους (47,4%). ρισµού των προβληµάτων. o Η εξουθένωση δεν εµφανίζεται ξαφνικά, αλλά σε τέσσερα διαδοχικά στάδια µε αρχικό εκείνο του ενθουσιασµού. Έπειτα ακολουθούν τα εξής στάδια: το στάδιο της αµφιβολίας, το στάδιο της απογοήτευσης και της µαταίωσης και το στάδιο της απάθειας. Σ τατιστικά σηµαντικά αποτελέσµατα προέκυψαν σε ότι αφορά στην µεγαλύτερη συναισθηµατική εξάντληση για τις γυναίκες πνευµονολόγους (p=0.003), ενώ οι ειδικευόµενοι ιατροί βιώνουν σε αυξηµένο βαθµό συναισθηµατικό άγχος και αίσθηµα λιγότερων προσωπικών επιτευγµάτων (p=0.000). o Τα συµπτώµατα της επαγγελµατικής εξουθένωσης γίνονται πιο φανερά στα τελευταία δύο στάδια και εκδηλώνονται σε οργανικό, ψυχικό και κοινωνικό επαγγελµατική κόπωση αποτελεί έναν υπαρκτό επίπεδο. σοβαρό παράγοντα µείωσης της αποδοτικότητας των ιατρών και κατά συνέπεια και της ποιότητας παροχής o Η βιβλιογραφία ανθεί στη µελέτη πληθυσµών όπως υπηρεσιών στον ασθενή. το ιατρικό και το νοσηλευτικό προσωπικό αλλά λίγα δεδοµένα υπάρχουν σε εξειδικευµένο ιατρικό προίναι επιτακτική ανάγκη η δηµιουργία µετρήσιµων ερσωπικό και ακόµη ειδικότερα στον τοµέα της πνευγαλείων ποιότητας της εργασίας, µε στόχο την αναµονολογίας σε δηµόσιο νοσοκοµείο. ζήτηση κινήτρων, την αναγνώριση των προβληµάτων όπως και την τήρηση της νοµοθεσίας, βάσει του ερo Η εξειδικευµένη µελέτη του κάθε ιατρικού προσω- γατικού δικαίου. πικού ξεχωριστά και η εύρεση λύσεων από την εκάστοτε διοικητική αρχή ενός δηµόσιου οργανισµού, ο αράλληλα, η διαχείριση δύσκολων καταστάσεων οποίος στο δυναµισµό του δύναται να απασχολεί µόνιµα εκατοντάδες επαγγελµατίες υγείας, θα αποτε- από εµπειρογνώµονες σε θέµατα διοίκησης, η χορήλούσε σηµαντικό βήµα βελτίωσης των συνθηκών ερ- γηση επιπλέον οικονοµικών κινήτρων, όπως επίσης γασίας και αύξησης της αποδοτικότητας των ιατρών. και η ψυχική-πνευµατική ανακούφιση των εργαζόµενων, βελτιώνοντας τις συνθήκες συµβίωσης του εργασιακού περιβάλλοντος, θα αποτελέσουν το σηµατo πλαίσιο του συγκεκριµένου σκεπτικού και µε δυ- ντικότερο όπλο κατά της επαγγελµατικής εξουθένωνατότητα επέκτασης της µελέτης και σε άλλες ειδι- σης σε νευραλγικούς χώρους παροχής υπηρεσιών κότητες, πραγµατοποιήθηκε εργασία καταγραφής ενός τόσο πολύτιµου αγαθού όπως η δηµόσια υγεία. Η Ε Π Σ 8 N YGEIA 76:Layout 1 6/29/12 9:20 AM Page 7 Τ ο Εθνικό ∆ιαδηµοτικό ∆ίκτυο Υγιών Πόλεων - Προαγωγής Υγείας αποτελεί τη συνένωση 3 ∆ικτύων: του ∆ιαδηµοτικού ∆ικτύου Υγείας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης Ο.Τ.Α. που ιδρύθηκε το 2005, του Εθνικού ∆ικτύου ∆ήµων Προαγωγής Υγείας που ιδρύθηκε το 2007 και του Εθνικού ∆ικτύου Υγιών Πόλεων που ιδρύθηκε το 1994. Σηµαντική αναγνώριση για την πολυετή προσφορά του αποτελεί η πιστοποίησή του, τον Ιούνιο 2010, από τον Παγκόσµιο Οργανισµό Υγείας ως ένα Εθνικής εµβέλειας ∆ίκτυο Πόλεων που ακολουθεί τα πρότυπα του Π.Ο.Υ. Τ ο ∆ίκτυο έχει ως αποκλειστικό του σκοπό την Πρόληψη των Νοσηµάτων, την Προαγωγή της Υγείας, τον Προσυµπτωµατικό Έλεγχο των πληθυσµιακών οµάδων υψηλού κινδύνου και γενικότερα την προώθηση ολοκληρωµένων Πολιτικών και ∆ράσεων στο πεδίο της ∆ηµόσιας Υγείας. Στο πλαίσιο αυτό, το Ε∆∆ΥΠΠΥ αναλαµβάνει πρω- τοβουλίες σε πανελλαδικό επίπεδο, διοργανώνοντας Επιστηµονικές Ηµερίδες, Συνέδρια και Εκστρατείες Ενηµέρωσης καθώς και προγράµµατα προσυµπτωµατικού ελέγχου, περιβαλλοντικά κ.λ.π. Επίσης παρέχει συµβουλευτική υποστήριξη στους ∆ήµους-µέλη, ως προς την διαµόρφωση των τοπικών πολιτικών υγείας µε επίκεντρο την ∆ηµόσια Υγεία καθώς και την υϊοθέτηση των αρχών του Π.Ο.Υ. µέσα από τη δηµιουργία των «προφίλ υγείας» των πόλεων. Σ ήµερα παρέχονται, µέσα από το ∆ίκτυο, προγράµµατα προς τους ∆ήµους-µέλη που ενδιαφέρονται να τα υλοποιήσουν και να τα υποστηρίξουν ενεργοποιώντας τη δικτύωση των τοπικών τους κοινωνιών. Το πρόγραµµα τηλεϊατρικής συνεχίζεται για 5η χρονιά και υλοποιείται ήδη σε 35 ∆ήµους της χώρας, Παραδίδονται ειδικά φορητά ιατρικά µηχανήµατα στους ∆ήµους,τα οποία δίνουν τη δυνατότητα στους πολίτες µε χρόνια νοσήµατα να υποβληθούν σε διαγνωστικές εξετάσεις που δεν διατίθενται στο τόπο κατοικίας τους. ∆ύο µεγάλες πανελλήνιες εκστρατείες ενηµέρωσης του γενικού πληθυσµού της χώρας έχουν οργανωθεί από το ∆ίκτυο µας. Η 1 για την ενηµέρωση για την Ηπατίτιδα Β και τους η τρόπους πρόληψης ολοκληρώθηκε πριν από ένα χρόνο. Κ ατά τη πολύµηνη αυτή εκστρατεία µοιράστηκαν περίπου 1 εκατοµµύριο φυλλάδια (τα 300.000 στην αλβανική, ρώσικη και ρουµανική γλώσσα). Ειδικά διαµορφωµένο βαν επισκέφτηκε την περιφέρεια της Θράκης, τη ∆υτική Ελλάδα αλλά και τη ∆υτική Αττική, προβλήθηκαν ραδιοτηλεοπτικά σπότ και έγιναν προληπτικές εξετάσεις σε µετανάστες, σε συνεργασία µε την Αλβανική Πρεσβεία. Η2 αφορά στην ενηµέρωση και στην πρόληψη της Καλοήθους Υπερπλασίας του Προστάτη, η οποία έχει ήδη αρχίσει να υλοποιείται σε όλη τη χωρα. η Στους δηµότες µας προσφέρεται επίσης η δηµιουρ- γία Ηλεκτρονικού Φακέλου Υγείας µε ασφαλή πρόσβαση και διακίνηση των δεδοµένων τους στον γιατρό της επιλογής τους, σε συνεργασία µε πιστοποιηµένους φορείς. ∆ιοργανώνονται επίσης Επιστηµονικές Ηµερίδες Ενηµέρωσης για διάφορα ζητήµατα που απασχολούν τους ∆ήµους. Επιπλέον, κάθε χρόνο διοργανώνονται προγράµµατα περιβαλλοντικών καθαρισµών σε συνεργασία µε εθελοντές από τους ∆ήµους µέλη και µε την υποστήριξη ορισµένων ΜΚΟ. Όλες µας οι δράσεις και τα προγράµµατα στηρίζον- ται σε µια ισχυρή συµµαχία τεσσάρων διαφορετικών πυλώνων, ώστε να µπορούν να υλοποιηθούν. Ο1 πυλώνας είναι το ∆ίκτυό µας που είναι αφοσιωµένο στο σκοπό του και που αναλαµβάνει κάθε φορά τη πρωτοβουλία αλλά και τον συντονισµό των ενεργειών. ος Ε ∆∆ΥΠΠΥ: Το Νέο Ενιαίο ∆ίκτυο των ∆ήµων της Ελλάδας για την Υγεία και τις Πολιτικές Υγείας, µε την Πιστοποίηση του Παγκόσµιου Οργανισµού Υγείας Ο2 πυλώνας είναι οι ενδιαφερόµενοι ∆ήµοι, που θα κάνουν ότι απαιτείται κάθε φορά για την επιτυχία ο πρόγραµµα πρόληψης της οστεοπόρωσης έχει του προγράµµατος (κινητοποίηση του τοπικού πληήδη πραγµατοποιηθεί σε δεκάδες ∆ήµους της χώρας θυσµού, προβολή στα τοπικά ΜΜΕ κ.λ.π.). τα τελευταία 5 έτη. Με έναν απλό φορητό υπερηχογράφο πτέρνας ελέγχονται οι πολίτες που αντιµετω3ος πυλώνας είναι η επιστηµονική εγκυρότητα. Για πίζουν κίνδυνο αυτόµατου κατάγµατος, λόγω οστεοτον λόγο αυτό υπάρχει, µε καταστατική πρόβλε- ψη, πόρωσης και εντοπίζονται αυτοί που διατρέχουν τον το Επιστηµονικό Συµβούλιο που απαρτίζεται από αναµεγαλύτερο κίνδυνο. Επίσης, διεξάγονται ετησίως γνωρισµένους επιστήµονες της ιατρικής και της δηπρογράµµατα πρόληψης του καρκίνου του παχέος µόσιας υγείας και το οποίο έχει λόγο και ρόλο σε εντέρου και του προστάτη (ανίχνευση αιµοσφαιρίνης κάθε ενέργεια. Επιπλέον, κάθε δράση µας υποστηρίστα κόπρανα & PSA). ζεται πάντοτε από έναν αξιόπιστο επιστηµονικό φορέα είτε αυτός είναι Πανεπιστήµιο, είτε Επιστηµονική αράλληλα, το ∆ίκτυο διοργανώνει και ενηµερωτικά Εταιρεία. ή εκπαιδευτικά προγράµµατα. Τα τελευταία τρία χρόνια, σε συνεργασία µε τις ΜΚΟ, έχουν γίνει δεκάδες έλος ο 4ος πυλώνας είναι αυτός της χρηµατοδόπρογράµµατα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης σε σχο- τησης, χωρίς την οποία σχεδόν καµία δράση δεν θα λεία όλης της χώρας µε θέµα το νερό και την κλιµα- µπορούσε να αναληφθεί. Οι ∆ήµοι - µέλη συµµετέτική αλλαγή αλλά και εκπαίδευσης για τους κινδύνους χουν στο ∆ίκτυο οικονοµικά, µόνον µέσω της ετήτου ∆ιαδικτύου στα παιδιά. σιας συνδροµής τους ύψους συνήθως 500 έως 1.500 ευρώ, ανάλογα µε τον πληθυσµό τους.Τα προπιπλέον, σήµερα οργανώνονται µε τη συνδροµή του γράµµατά µας όµως για να στηριχθούν απαιτούν ευ∆ικτύου, σεµινάρια για την Προαγωγή της Υγείας από ρύτερη χρηµατοδότηση ή υποστήριξη, την οποία, το Ινστιτούτο Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής σχεδόν αποκλειστικά προσφέρει ο ευαισθητοποι(ΙΚΠΙ) που απευθύνονται σε νοσηλευτές και άλλους ηµένος ιδιωτικός τοµέας στο πλαίσιο της Εταιρικής Κοινωνικής Υπευθυνότητας. επαγγελµατίες υγείας των ∆ήµων - µελών µας. ος Τ Ο Π Τ Ε Σωτήρης Παπασπυρόπουλος Ιατρός -Υγιεινολόγος, Ψυχίατρος, ∆ιευθυντής Ε∆∆ΥΠΠΥ 9 N YGEIA 76:Layout 1 6/29/12 9:20 AM Page 8 Η αύξηση των επιπέδων της παιδικής παχυσαρκίας Π ρόληψη και Αντιµετώπιση Παιδικής Παχυσαρκίας: Θέτοντας Προτεραιότητες στα Σχολικά Προγράµµατα ∆ιατροφής, Άσκησης και Προαγωγής της Υγείας τις τελευταίες δεκαετίες έχει λάβει τόσο ανησυχητικές διαστάσεις, ώστε στις µέρες µας να χαρακτηρίζεται ως «παγκόσµια επιδηµία». Καθώς η αιτιολογία της παχυσαρκίας είναι πολυπαραγοντική, η διαχείρισή της τόσο σε επίπεδο πρόληψης όσο και θεραπευτικής αντιµετώπισης θα πρέπει να είναι εξίσου πολυδιάστατη. Η πρόληψη της παιδικής παχυσαρκίας µπορεί να ξεκινά από πολύ πρώιµα στάδια της ζωής, καθώς επιδηµιολογικές µελέτες έχουν αναδείξει περιγεννητικούς παράγοντες που φαίνεται να έχουν είτε επιβαρυντικό είτε προστατευτικό ρόλο. Τόσο το χαµηλό όσο και το αυξηµένο βάρος γέννησης, ο αυξηµένος ρυθµός ανάπτυξης των βρεφών και η αυξηµένη κατανάλωση τροφίµων µε υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη, κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής, έχουν συσχετιστεί µε την εκδήλωση παιδικής παχυσαρκίας, ενώ από την άλλη έχει αναγνωριστεί η ευεργετική επίδραση του θηλασµού. Σ τη µετέπειτα παιδική και εφηβική ηλικία, στους παράγοντες που µπορούν να αποτελέσουν στόχο προγραµµάτων παρέµβασης για πρόληψη και αντιµετώπιση της παχυσαρκίας συµπεριλαµβάνονται οι γνώσεις και οι αντιλήψεις του πληθυσµού, συγκεκριµένες συµπεριφορές αναφορικά µε θέµατα διατροφής και σωµατικής άσκησης, καθώς και το ίδιο φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον. Το σχολικό περιβάλλον αποτελεί µία από τις σηµαντικότερες περιβαλλοντικές δοµές εφαρµογής αποτελεσµατικών προγραµµάτων παρέµβασης. Π ιο συγκεκριµένα, το σχολείο αποτελεί µια δοµή όπου µπορούν να εφαρµοστούν παρεµβάσεις σε µεγάλο και συγκεντρωµένο παιδικό πληθυσµό, παρέχοντας στα παιδιά τη δυνατότητα για αυξηµένο χρόνο έκθεσης στην παρέµβαση. Επιπλέον, διαθέτει τις κατάλληλες υποδοµές (π.χ. γήπεδα, αθλητικός εξοπλισµός κ.α.) για την αύξηση της σωµατικής δραστηριότητας των παιδιών, καθώς και το ανθρώπινο δυναµικό (π.χ. δάσκαλοι, γυµναστές), το οποίο µε κατάλληλη εκπαίδευση µπορεί να συµβάλει ενεργά στην επιτυχή εφαρµογή της παρέµβασης. Μια συστηµατική ανασκόπηση της βιβλιογραφίας Γιάννης Μανιός Επίκουρος Καθηγητής Τµήµατος Επιστήµης, ∆ιαιτολογίας και ∆ιατροφής, Χαροκόπειο Πανεπιστήµιο 10 που αξιολόγησε προγράµµατα αγωγής και προαγωγής της υγείας που εφαρµόστηκαν σε σχολεία, σύµφωνα µε το µεθοδολογικό τους σχεδιασµό, έδειξε ότι η πλειοψηφία των διαθέσιµων παρεµβάσεων για την πρόληψη και αντιµετώπιση της παχυσαρκίας χαρακτηρίζονται από χαµηλή έως µέτρια ποιότητα. Αξίζει όµως να προσέξουµε ότι ανάµεσα στις 21 µελέτες που βρέθηκε να είναι υψηλής µεθοδολογικής ποιότητας, οι 11 µελέτησαν τις µεταβολές που επήλθαν από την εφαρµογή της παρέµβασης µόνο σε δείκτες µάζας και σύστασης σώµατος (π.χ. σωµατικό βάρος, ∆ΜΣ, ποσοστό ολικού λίπους σώµατος κ.τ.λ.), ενώ µόλις 10 µελέτες συµπεριέλαβαν στο σχεδιασµό τους και µεταβολές σε παραµέτρους, όπως γνώσεις, αντιλήψεις, στάσεις, συµπεριφορές κ.τ.λ. Οι παραπάνω µελέτες έδειξαν ότι η χρήση στο σχεδιασµό ενός προγράµµατος παρέµβασης στρατηγικών όπως: α ) η βελτίωση των στάσεων, των αντιλήψεων, της αυτό-αποτελεσµατικό- τητας, της αποφασιστικότητας και του αυτό-ελέγχου, β ) η στοχοθεσία, γ ) η επίλυση προβληµάτων ή δ ) η ενθάρρυνση των παιδιών για την επίτευξη βραχυπρόθεσµων στόχων µπορεί να οδηγήσει σε βαθύτερες και µονιµότερες αλλαγές πεποιθήσεων, στάσεων και συµπεριφορών υγείας µε αποτέλεσµα τη σηµαντική αύξηση της πιθανότητας διατήρησης ενός φυσιολογικού σωµατικού βάρους. Χαρακτηριστικό παράδειγµα αποτελεί η µελέτη Cretan Health and Nutrition Education Program. Επιπρόσθετα, σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα µίας πρόσφατης µετα-ανάλυσης ερευνητικών δεδοµένων, η αποτελεσµατικότητα προγραµµάτων πρόληψης της παιδικής παχυσαρκίας που έχουν εφαρµοστεί σε σχολεία, εξαρτάται από διάφορες παραµέτρους όπως η ηλικία των συµµετεχόντων, ο βαθµός συµµετοχής των γονέων και της οικογένειας στην παρέµβαση, η διάρκεια της παρέµβασης κ.τ.λ. Πιο συγκεκριµένα, προγράµµατα παρέµβασης µε χρονική διάρκεια >6 µηνών, έδειξαν µια σηµαντική µείωση των µέσων επιπέδων του ∆ΜΣ σε σύγκριση µε προγράµµατα παρέµβασης που είχαν χρονική διάρκεια εφαρµογής <6 µηνών. Ε πιπλέον, παρεµβάσεις οι οποίες στο µεθοδολογικό τους σχεδιασµό συνδύαζαν αύξηση του χρόνου και των επιπέδων φυσικής δραστηριότητας των παιδιών, επεκτείνοντας το πρόγραµµα παρέµβασης και στο µάθηµα της φυσικής αγωγής, αυξάνοντας έτσι το συνολικό χρόνο παρέµβασης, διαπιστώθηκε πως είναι πιο αποτελεσµατικές σε σύγκριση µε παρεµβάσεις που στόχευαν µόνο σε µεµονωµένες αλλαγές στη διατροφή ή στη σωµατική άσκηση των παιδιών. Αξίζει να σηµειωθεί ότι όλα τα επιτυχηµένα προγράµµατα παρέµβασης που εφαρµόστηκαν σε σχολεία και που είχαν ως στόχο, µεταξύ άλλων, να πετύχουν και αύξηση των επιπέδων φυσικής δραστηριότητας των παιδιών, επικεντρώθηκαν στην προώθηση µη-ανταγωνιστικών δραστηριοτήτων (π.χ. χορός, σχοινάκι, µήλα κ.τ.λ.), στις οποίες µπορούσαν να συµµετέχουν όλα τα παιδιά ανεξαρτήτως ικανοτήτων ή σωµατικών χαρακτηριστικών. Αν και είναι δυνατό να υπάρχει µια γενική κοινή προσέγγιση, κυρίως µέσω της χρήσης ενός συγκεκριµένου συµπεριφοριστικού µοντέλου, την αξιοποίηση των δοµών του φυσικού περιβάλλοντος, την κινητοποίηση των εκπαιδευτικών και τη συµµετοχή της οικογένειας, εντούτοις κάθε πρόγραµµα πρόληψης της παχυσαρκίας θα πρέπει να είναι προσαρµοσµένο στις ανάγκες και στα χαρακτηριστικά του πληθυσµού-στόχου και να διαφοροποιείται αναλόγως, λαµβάνοντας υπόψη τις συµπεριφορές των παιδιών (π.χ. τις διατροφικές συνήθειες, τα επίπεδα σωµατικής άσκησης και καθιστικών δραστηριοτήτων), αλλά και το ρόλο των προσδιοριστικών και τροποποιητικών παραγόντων. Στους προσδιοριστικούς παράγοντες συµπεριλαµβάνονται τα προσωπικά χαρακτηριστικά (π.χ. γνώσεις, αποτελεσµατικότητα) καθώς και το κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον, ενώ στους τροποποιητικούς παράγοντες συµπεριλαµβάνεται το κοινωνικο-οικονοµικό επίπεδο, τα δηµογραφικά χαρακτηριστικά, το φύλλο, η εθνικότητα του πληθυσµού-στόχου κ.τ.λ. N YGEIA 76:Layout 1 6/29/12 9:20 AM Page 9 & Παπαγεωργίου, 2002). Και επειδή η σεεπίσης περίπτωση αποµάκρυνσης των ΑΜΕΑ από Είναι κοινός τόπος ότι η εκπαίδευση συµβάλλει Τα σεξουαλικώς στην τοράκης µεταδιδόµενα νοσήµατα (σύφιλη, ξουαλική σχέση, χωρίς κανόνες, µπορεί νατους αποτελέυπαλλήλους, στους οποίους καταφεύγουν για κατάκτηση της «αυτονοµίας», στη διαµόρφωση βλεννόρροια, «νέ- AIDS, κ.ά.) αποτελούσαν µάστιγες, µε σει αιτίασε προβληµάτων υγείας και ασφάλειας για τον να καταγγείλουν το βιασµό τους, κυρίως λόγω της ων τρόπων ζωής» και στην εξασφάλιση «ποιότητας εκατόµβες θυµάτων όλο τον κόσµο. Σε πολλούς (σεξουαλικά µεταδιδόµενα (Σ. των υπαλλήλων να κατανοήσουν τα άτοµα αδυναµίας ζωής», σε «προσωπικό» όσο και σε «συλλογικό» λαούς κυριάρχησε επί- άνθρωπο η αντίληψη της «κάθαρσης» τουνοσήµατα Μ.Ν), ανεπιθύµητη εγκυµοσύνη,επαφής HIV/AIDS),µε είναι προ- Σε πολλές χώρες µάλιστα δεν τους δίαναπηρία. πεδο, φορτιζόµενη, έτσι, µε πολλαπλές επενδύσεις: νοσούντα ανθρώπου µέσω της σεξουαλικής φανής ο λόγος που οι νέοι άνθρωποι οφείλουν να να υποβάλουν αναφορά ή καταγγελία νεται η άδεια πολιτικές, πολιτιστικές και κοινωνικές (Αγραφιώτης, του µε το «καθαρό σώµα». ενηµερώνονται για αυτά, αφού η νεανική ηλικία αποστην αστυνοµία ή να ορκισθούν ή να δώσουν κατά1988). τελεί µια πολύ σηµαντική περίοδο ανάπτυξης σε-δικαστήριο, λόγω αυτής της σωµατικής θεση στο κάθαρση αυτή είχε ως αποτέλεσµα το βιασµό τους µειονεξίας. τον παραπάνω στόχο υπεισέρχεται και ο ρόλος της ξουαλικής συµπεριφοράς. παρθένων κοριτσιών από τον ασθενή, µε στόχο την Αγωγής Υγείας, µέρος της οποίας αποτελεί και η Σεαποµάκρυνση του µολυσµατικού αιτίου και τη θε- δεδοµένα ύµφωνα µε τα τελευταία επιδηµιολογικά ξουαλική ∆ιαπαιδαγώγηση. Το σχολείο αποτελεί ιδα5. Την κατάσταση επιδεινώνει συχνά η έλλειψη ειδιραπεία του αρρώστου. τουπροσωπικού (π.χ. διερµηνέων την νοηµανικό χώρο για την εφαρµογή προγραµµάτων Αγωγής του Κέντρου Ελέγχου & Πρόληψης Νοσηµάτων κευµένου (ΚΕ Υγείας, διότι τα παιδιά περνούν σε αυτό ένα πολύ µε- Υπουργείου Υγείας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης τικής γλώσσας για τα άτοµα µε προβλήµατα ακοής) ΕΛΠΝΟ), σε ότισε αφορά στηνευρωπαϊκά HIV λοίµωξη,στα στην Ελδη τους από τον 16ο αιώνα αρκετά γάλο και βασικό για την ολόπλευρη ανάπτυξή αστυνοµικά τµήµατα ή στα δικαστήρια. Επίσης η κατάσταση έχει ως εξής (από επιδη- πρόσβασης στους δηµόσιους χώρους κράτη γινότανλάδα, σεξουαλική συνεύρεση ασθενών από αρχή τµήµα της ζωής τους, που αναµφισβήτητα τα καθοη δυσκολία µίας έωςµε31/10/2011): σύφιλη ή γονόρροια παρθένες γυναίκες, µε στό- (π.χ. λόγω ανυπαρξίας ειδικής ράµπας για την κίνηση ρίζει (Κρεατσάς, 2003). χο την απαλλαγή του ασθενή από τη νόσο. ατόµων µε προβλήµατα κινητικότητας) αποτελεί ανασεξουαλικότητα του ατόµου αναπτύσσεται αµέ- N Συνολικός αριθµός HIV+: 11.340 σταλτικό παράγοντα για την υποβολή µήνυσης ή σως µετά τη γέννησή του αποτελώντας πτυχή της περιστατικών βιασµού από τις παθούσες. N Συνολικός αριθµός διαγνώσεων AIDS: 3.235 ι αντιλήψεις αυτές διαπιστώθηκαν τα τελευταία αναφοράς προσωπικότητάς του,η οποία ολοκληρώνεται µέσασε α- κατοίκους περιοχών της υποσαχάριας χρόνια Συνολικός αριθµός θανάτων: 2.152 πό τη διανοητική, κοινωνική, συναισθηµατική και πνε-της N Αφρικής, Ασίας, της Ευρώπης και της Αµερικής. Συµπεράσµατα υµατική ανάπτυξή του (Κρεατσάς, 2003). ΗΜάλιστα περίοδος N HIV+ ασθενείς υπό θεραπεία: 5.500 τα αποτελέσµατα µελετών, που έγιναν σε ο πρόβληµα της σεξουαλικής κακοποίησης των των πρώτων 5 ετών της ηλικίας του παιδιού είναι ηέδειξαν ότι στις 14 από αυτές κατεγράφη21 χώρες, ατόµων µε σωµατική αδυναµία ή στέρηση ή αναπηπιο καθοριστική για την ψυχοσεξουαλική του σανισορροβιασµοί παρθένων ατόµων από φορείς του AIDS. υµπερασµατικά παρατηρείται: ρία, καθώς και των παρθένων κοριτσιών ως µέσο πία και ευτυχία και χρήζει ιδιαίτερης µελέτης, γνώγια την κάθαρση από σοβαρές και µοιραίες ασθέσης και φροντίδας. Το οικείο περιβάλλον του έχει τε- Σταθερή αύξηση στον αριθµό των περιστατικών ι πεποιθήσεις οδηγούν συχνά σε στοετήσια βιασµό τα οποία δηλώνονται βάσηνειες, κατάόπως την είναι το AIDS, υφίσταται και αποτελεί ράστια ευθύνη για την περαιτέρω αναπτυξιακή του HIV,αυτές νηπίων κοριτσιών από ανθρώπους που έ- σύγχρονο πρόβληµα, κυρίως σε χώρες της υποσατελευταία δεκαετία. πορεία, ώσπου να καταλήξει στην οργάνωση του ή«ε-µικρών -γώ» και του φύλου του (Τζούλης, 1996). χουν µολυνθεί από τον ιό HIV ή νοσούν ήδη από χάριας Αφρικής, της νότιας και νοτιο–ανατολικής Η επιδηµία HIV εξακολουθεί AIDS. Μεγαλύτερο κίνδυνο του βιασµού διατρέχουν να ταεπικεντρώνεΑσί- ας, της βόρειας Αµερικής, ακόµα και της Ευται στους άνδρες που έχουν σεξουαλικές επαφές µε άτοµα που έχουν κάποια αναπηρία, διότι τους καθιρώπης. σεξουαλική διαπαιδαγώγηση αρχίζει από την ώρα άνδρες. αδύναµους για οποιαδήποτε σθεναρή και επιπου γεννιέται το παιδί και συνεχίζεται µε στά τη διαµόρτυχή αντίσταση κατά τον βιασµό τους (π.χ.των άτοµα φωση και την ανάπτυξη δεξιοτήτων (∆ετοράκης & Μεγάλη αύξηση (>1.000%) περιστατικών HIV αυτή απαιτεί αφενός την εξέταση του νοοτροπία τυφλά, κωφά,τοµε2011 νοητική στέρηση, ά.). Παπαγεωργίου, 2002). Αυτή είναι µια ατέρµων διαδιστους χρήστεςκ.ενδοφλέβιων ναρκωτικών. µεγέθους του προβλήµατος, καθώς και των νοµικασία, η οποία συντελείται και κορυφώνεται στην κών, ιατρικών και κοινωνικών παρεµβάσεων, που θα εφηβεία, το βασικότερο τµήµα της ανθρώπινης ύιπροσέγγιση αριθµοί είναικαιαδυσώπητοι υπόψη ευκολότερη ο βιασµός λαµβάνοντας των γυ- πρέπει να εφαρµοσθούν από τα κράτη, µε στόχο παρξης. Η εφηβεία είναι περίοδος σηµαντικών ότι ταανάγκες νέα κρούσµατα AIDS στην Ελλάδα ναικών σωµε ειδικές αποδίδεται, σύµφωνα µε τηνπαρατηπροφύλαξη της υγείας και της αξιοπρέπειας µατικών και ψυχολογικών µεταβολών. ρούνται ανθρώπους ηλικίας 25-44 ετών. Μεγαλύτους ερευνητές, στα σε εξής αίτια: των ευπαθών αυτών πληθυσµιακών οµάδων. τερο ποσοστό παρατηρείται στους άνδρες 30-34 ι νέοι άνθρωποι αρχίζουν να χειραφετούνται και ετών και στις γυναίκες 25-29 ετών. 1. Λόγω της αναπηρίας τους τα άτοµα µε ειδικές διαίτερη ενηµέρωση και ευαισθητοποίηση θα πρένα παίρνουν ώριµες αποφάσεις, λαµβάνοντας υπόψη είναι πιθανότερο να είναι σεξουαλικά ανε- που ανάγκες πει να υπάρχει από τους προµηθευτές υπηρεσιών τις συνέπειες τόσο για τους ίδιους όσο και για τους ια τους παραπάνω λόγους, κάθε οδηγία µπορεί νεργά και να έχουν διατηρήσει την αγνότητά τους, υγείας (ιατρούς, νοσηλευτικό προσωπικό, κ.ά.)από άλλους. Οι γρήγορες κοινωνικές µεταβολές –αστικο- να προάγει και να διασφαλίζει τις «ασφαλείς σεξουΧριστίνα αφού µεγαλύτερες δυσκολίες επιλογών για την αστυνοµία, καθώς και από τους λειτουργούς ποίηση, εκβιοµηχανισµός, ταξίδια, αποδοχή µηέχουν πα- αλικές σχέσεις», µπορεί να αποτελέσει φραγµό στην τις προσωπικές τους σχέσεις και γενικά για την ιδιωδικαιοσύνης, προκειµένου να επιτευχθεί η µεί∆ηµητρακάκη, ραδοσιακών αξιών, ως απόρροια της επιρροής που εξάπλωση του AIDS. Για το λόγο αυτό είναιτης αναγκαίο τική τους ωση του προβλήµατος και η σωστή και ισότιµη ανασκούν τα ΜΜΕ- σε συνδυασµό µε τη µείωση τηςζωή. να επιτευχθεί αποτελεσµατικότερα η συνολική ενηΨυχολόγος Έρευνας, τιµετώπιση επιρροής από την µη παραδοσιακή οικογένεια επι- µέρωση του γενικού πληθυσµού και ιδιαίτερα των των θυµάτων, πολλά από τα οποία είναι Επιστηµονική άτοµα µε ανάγκες. τρέπουν σε πολλούς εφήβους τη διαµόρφωση συµ- ατόµων της εφηβικής µετεφηβικής κα-ειδικές 2. Η ύπαρξη της αναπηρίας τους τακαι καθιστά εύκο- ηλικίας, περιφορών µέσα από πληθώρα επιλογών, µερικές Συνεργάτης ΚΜΥΥ θώς επίσης και η συνολική οργάνωση της κοινωνίας, λους στόχους για τους επίδοξους βιαστές. Μάλιστα από τις οποίες ενδέχεται να είναι επικίνδυνες. πανικό, ότι χωρίς επιστήµονες αλλά έχουνχωρίς διαπιστώσει τα παραβίαση άτοµα αυτάτων ανθρώπιπιπλέον, ενηµέρωση για τις εσφαλµένες προκακαι ΙΚΠΙ νων δικαιωµάτων ή κοινωνικές διακρίσεις και απο-θα πρέπει να παρέχεται στα άτοµα µε ειδιατρέχουν συχνά τριπλάσιο κίνδυνο βιασµού σε ταλήψεις ι νέοι πρέπει να ενηµερώνονται για τιςσχέση δυνητικές κλεισµούςχωρίς (Πασχαλίδης, 1994). µε ανθρώπους αναπηρία. δικές ανάγκες, καθώς και στις οικογένειές τους, µε συνέπειες των συµπεριφορών αυτών και να αποστόχο την µεγαλύτερη προστασία τους από τυχόν κτούν γνώσεις και δεξιότητες για να τις αποφύγουν πλέον ενδεδειγµένος χώρος για την βιασµό. απόκτηση Βασιλική Βαφάκου 3. Ταχαραάτοµα που εξαρτώνται από άλλους, λόγω της (ΠΟΥ, 1992). Η περίοδος της εφηβείας είναι αυτού του είδους της ενηµέρωσης είναι, µετά την οικάποιας αναπηρίας, είναι ψυχολογικά πεύπαρξης Εκπαιδευτικός, Νικολέττα Θάνου, κτηριστική, γιατί συχνά κατά την εξέλιξή της, οι νέοι κογένεια, ο χώρος του σχολείου, δύο εξαιρετικά σηρισσότερο τρωτά και έτσι καθίστανται εύκολος στόαρχίζουν τη σεξουαλική τους δραστηριότητα. µαντικά πλαίσια µέσα στα οποία το παιδί-έφηβος Υπεύθυνη Κέντρου Οδοντίατρος χος για πιθανή σεξουαλική τους κακοποίηση. ενδείκνυται να διαµορφώσει τη σωστή αντίληψη για Συµβουλευτικής -Υγιεινολόγος, σεξουαλική ζωή του ατόµου, όµως, συνδέεται ά- τη ζωή του και τη µετέπειτα «στάση ζωής» του, ως Προσανατολισµού και µεσα µε όλες τις πτυχές της υγείας του και η οµαλό4. Σε πολλές ενήλικος. Ειδ. στην Κοινωνική περιπτώσεις διαπιστώνεται άγνοια χειτητά της, σε µεγάλο ποσοστό, καθορίζειρισµού τη φυσιοτων ατόµων µε ειδικές ανάγκες από τους διΠεριφερειακής -Προληπτική λογική εξέλιξή του. Όπως, λοιπόν, σε όλες τις µορ- την αστυνοµία, ο κράτος θα όφειλε να εντάξει στο βασικό του εκκηγόρους, τους δικαστικούς λειτουρΕνότητας Λακωνίας Οδοντιατρική φές της υγείας, η έρευνα, η γνώση και ηγούς, πρόληψη παιδευτικό προϋπολογισµόκ.ά. τηνΤο ενηµέρωση των νέων τους συµβούλους–ψυχολόγους, γεγοσυνιστούν όρους προαγωγής της, έτσι και στη σεκαι τητους Σεξουαλική τουςαδύναµους ∆ιαπαιδαγώγηση, νός αυτό καθιστά λειτουργούς στην η οποία θα ξουαλική συµπεριφορά η γνώση και η πρόληψη προ- και τους προετοιµάσει µετέπειτα ώριµη και ασφαυπεράσπιση στην προστασία για τωντηατόµων µε ειδιάγουν και διασφαλίζουν την υγεία των ατόµων (∆ε- λή διαφυλική συµπεριφορά. κές ανάγκες, ύστερα από τους το βιασµό τους. Υπάρχει Π ροκαταλήψεις Σ Η ο Πρόβληµα γωγή Η και Αύξηση της Συχνότητας Τ Α τωνκαι Ανισοτήτων Προαγωγή Σ στην της Υγεία Σεξουαλικής Ή στην Ευρώπη Υγείας Ασθενών από το AIDS Ο στο Σχολείο Τ Σ Ο Η Η Η Ο Ο Γ Ι Ε Ο Ο Η Τ 10 119 N YGEIA 76:Layout 1 6/29/12 9:20 AM Page 10 Η Φυσική ∆ραστηριότητα (Φ.∆.) µε τη µορφή αγω- Όµως, ποια ενδιαφέροντα και ανάγκες των ατόµων Η Φυσική ∆ραστηριότητα ως Αγωγή και Εκπαίδευση σε Θέµατα Συσχετιζόµενα µε την Υγεία γής, δηλαδή της Φυσικής Αγωγής (Φ.Α.), µπορεί και οφείλει να ενηµερώσει-κατευθύνει τα άτοµα στην υιοθέτηση θετικών αρχών, κανόνων, προτύπων και σε θέµατα υγείας και κατ’ επέκταση ποιότητας ζωής, µέσω της άσκησης/άθλησης. Είναι γνωστό πως η καλή φυσική κατάσταση-υγεία, µπορούν να λειτουργήσουν ως σηµείο αναφοράς για αυτό-καλλιέργεια και αυτό-ανάπτυξη; Έχουν όλα τα ενδιαφέροντα, οι επιθυµίες και οι ανάγκες µορφωτική αξία; Ένας από τους κύριους σκοπούς των εκπαιδευτικών είναι η δηµιουργία αξιόλογων ενδιαφερόντων, επιθυµιών, ικανοτήτων στα άτοµα. απόρροια της συχνής συµµετοχής σε προγράµµατα οια είναι όµως τα κριτήρια για να αναγνωρίσουµε άσκησης, συµβάλλει στην καλή λειτουργία ολόκλη- και να καθορίσουµε τα «αξιόλογα» ενδιαφέροντα; ρου του οργανισµού (π.χ. αναπνευστικό, καρδιαγγειακό, σκελετικό σύστηµα κ.α.) και ταυτόχρονα βελαπάντηση στην ερώτηση δεν µπορεί να δοθεί µε τιώνει την ψυχική διάθεση του ατόµου. ακρίβεια. Οφείλουµε να έχουµε µία ξεκάθαρη ιδέα της φύσης της παιδείας και να γνωρίζουµε ότι τα έσω της Φ.Α. (παιχνίδι, άσκηση, άθληση, πρωτακριτήρια αναπροσαρµόζονται και επαναπροσδιορίθλητισµός) δίνεται η δυνατότητα στο άτοµο να αναζονται σύµφωνα µε τις αλλαγές στις δοµές της κοιπτύξει-ενισχύσει αισθήµατα αυτοσεβασµού και νωνίας και εξαρτώνται από τα εκάστοτε χαρακτηαυτοεκτίµησης, διαµορφώνοντας έτσι µία θετικήριστικά της. υγιή εικόνα εαυτού (αυτοαντίληψη). Π Η Μ Ε πίσης η Φ.Α. προάγει την ανάπτυξη κοινωνικών σχέσεων (διαντίδρασης-αλληλεπίδρασης), την κοινωνική ένταξη, την κοινωνική ενσωµάτωση, δηλαδή την ενεργό συµµετοχή στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Ο άνθρωπος είναι από τη φύση του κοινωνικό ων. Η συµµετοχή και δράση του στο κοινωνικό σύνολο, δηλαδή η πολιτισµική προσαρµογή (Dwyer, 2005) αποτελεί ένδειξη υγείας. Ι διαίτερα σήµερα, στη δυτικού τύπου κοινωνία, όπου ο καθιστικός τρόπος ζωής, η έλλειψη Φ.∆. και οι ανθυγιεινές διατροφικές συνήθειες αποτελούν κανόνα, κρίνεται αναγκαία η παρέµβαση (πρόληψηενηµέρωση) του σχολείου και των εκπαιδευτικών για τη διαµόρφωση και την ακολουθία ενός υγιεινού µοντέλου ζωής των ατόµων. Ως αντίβαρο του παραπάνω προβληµατισµού, για Ο Φ.∆., στο πλαίσιο Αγωγής και κατ’ επέκταση εκ- τον καθορισµό και το είδος των κριτηρίων που µας παίδευσης-παιδείας, έχει σκοπό να προσφέρει στο άτοµο όλα εκείνα τα κινητικά και γνωστικά πρότυπα συµπληρώνοντας έτσι, το θεωρητικό και πρακτικό υπόβαθρο που του λείπει, για εκούσια ενασχόληση µε τα σπορ. Οφείλει να παρέχει στο άτοµο όλες εκείνες τις απαραίτητες προϋποθέσεις (αυτονοµία, επάρκεια ικανοτήτων-δυνατοτήτων, αυτάρκεια, αίσθηµα σιγουριάς) για να προάγει-ενισχύσει τη δια βίου άσκηση. Ιωάννης Κατσίχτης Πτυχιούχος Τ.Ε.Φ.Α.Α. Α.Π.Θ. Αικατερίνη Παπανικολάου Νοσηλεύτρια Τ.Ε. Απόφοιτη Σ.Ε.Υ.Π.Α.Τ.Ε.Ι.Θ. βοηθούν να παροτρύνουµε τα άτοµα στην υιοθέτηση αξιόλογων ενδιαφερόντων-προτύπων και σε θέµατα υγείας, διαβίωσης, ευ ζην, γνωρίζουµε ότι, τα παιδιά, που είναι άνθρωποι, αλλά όχι πεπειραµένοι άνθρωποι (Maslow 1954) µαθαίνουν καλύτερα από ενήλικους που είναι δηµιουργικοί, αυθόρµητοι, υποστηρικτικοί, που µεταδίδουν νοήµατα και όχι απλώς γεγονότα. Ως εκπαιδευτικοί, για να ανακαλύψουµε τι χρει- Προτιµώνται εκπαιδευτικοί που ενισχύουν τον πλου- άζεται το άτοµο σε θέµατα υγείας, µέσω της άσκησης, είναι απαραίτητο να δηµιουργήσουµε τις κατάλληλες συνθήκες που ενθαρρύνουν την έκφραση αναγκών, ικανοτήτων, επιθυµιών, απαιτήσεων µέσα από ένα ευρύ φάσµα επιλογών. Η ελεύθερη επιλογή ενισχύει την πρωτοβουλία, αυτενέργεια, αυτονοµία, αυτόµατη δράση (Γιαγκουδάκη 1990, 1997, 2009) των ατόµων σε θέµατα συσχετιζόµενα µε την υγείαποιότητα ζωής που ανάγονται στο γνωστικό αντικείµενο της Φ.Α.. Ο H.Kohl (1969) ανέπτυξε ένα περιβάλλον τάξης ραλισµό στη σκέψη, στην έκφραση, στον τρόπο ζωής, που αποφεύγουν και απορρίπτουν συνειδητά τον δογµατικό διαποτισµό, που προωθούν τις προϋποθέσεις της παιδείας (δηλαδή που είναι ικανοί να καταστήσουν τα άτοµα ικανά να σκέφτονται, να αποκτούν γνώσεις, να ελέγχουν, να αµφισβητούν, να διαλέγουν, να αποδεικνύουν, να αναζητούν την αλήθεια). Ε ίναι φανερό πως οι αντιλήψεις, σκέψεις, νοοτροπίες, στάσεις, συµπεριφορές των καθηγητών Φυσικής Αγωγής και γενικά όλων των εκπαιδευτικών κατέχουν εξέχοντα ρόλο στη διαµόρφωση µίας θετικής ή όχι στάσης των µαθητών σε θέµατα υγείας και επιπέδου διαβίωσης, µέσω των προγραµµάτων δια βίου άσκησης/άθλησης. στο οποίο ο δάσκαλος καταργεί τον αυταρχικό του ρόλο, µιλάει στους µαθητές του ως προς ίσους και οδηγείται από τα ενδιαφέροντά και τις ανάγκες τους. Οφείλουµε να οξύνουµε την παρατηρητικότητά µας και να εκλαµβάνουµε το ερέθισµα που το ίδιο το αταληκτικά η φυσική δραστηριότητα ως αγωγή, άτοµο µας δίνει (Γιαγκουδάκη 1990, 1997, 2009) κάδηλαδή η Φυσική Αγωγή, αντιπροσωπεύει, ή αυτό τι το οποίο αποτελεί βασική ηθική, διδακτική και παιθα έπρεπε, µία τάση προς την υγεία-ποιότητα ζωής, δαγωγική αρχή. µία τάση αποµάκρυνσης από την ψυχοπαθολογία. Φανή Γιαγκουδάκη Πτυχιούχος Ανώτατης Σχολής Φυσικής Κ Αγωγής Ρώµης, ∆ιδάκτορας ΤΕΦΑΑ/ΑΠΘ Έτσι δείχνουµε ότι σεβόµαστε την ατοµικότητα- «Ό λη η ζωή είναι εκπαίδευση (µαθησιακό ταξίδι). Ο προσωπικότητα των µαθητών µας και το έργο µας έχει περισσότερες πιθανότητες να τείνει προς την καθένας είναι δάσκαλος και ο καθένας είναι για πάντα µαθητής» (Maslow, στο έργο του Lowry 1979). επιτυχία. 12 N YGEIA 76:Layout 1 6/29/12 9:20 AM Page 11 O ι στόχοι του προγράµµατος που υλοποιεί το ΙΚΠΙ: Το πρόγραµµα εκπαίδευσης των επαγγελµατιών Πρωτοβάθµιας Φροντίδας Υγείας έχει δύο βασικούς στόχους. Ο πρώτος είναι να εφοδιάσει τους επαγγελµατίες υγείας, που δραστηριοποιούνται στην πρωτοβάθµια φροντίδα, µε επιστηµονικά τεκµηριωµένες δεξιότητες και εφαρµοσµένες επιτυχηµένες πρακτικές ανεπτυγµένων χωρών για την προαγωγή της υγείας των ατόµων που εξυπηρετούν στις υπηρεσίες τους, είτε αυτό έχει να κάνει µε την υποστήριξη κάθε ατόµου που επισκέπτεται την υπηρεσία τους για αλλαγή συµπεριφορών που προάγουν την υγεία (π.χ. διακοπή καπνίσµατος, αύξηση φυσικής δραστηριότητας, βελτίωση της διατροφής και προαγωγή του προσυµπτωµατικού ελέγχου για καρκίνο και καρδιαγγειακά), είτε για την υποστήριξη της αυτοδιαχείρισης στα άτοµα µε χρόνιες ασθένειες. Ο δεύτερος στόχος είναι να εφοδιάσει τους επαγγελµατίες υγείας µε τα εργαλεία για την προαγωγή της υγείας της κοινότητάς τους, µια σηµαντική διάσταση του ρόλου των υπηρεσιών πρωτοβάθµιας φροντίδας. Τα εργαλεία αυτά θα επιτρέψουν στους επαγγελµατίες υγείας να αναγνωρίσουν και να παρέµβουν στους κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς καθοριστικούς παράγοντες της υγείας, µέσω αποτελεσµατικότερων δράσεων και των συµµαχιών στο επίπεδο της κοινότητάς τους. Οι στρατηγικές της ενδυνάµωσης της κοινότητας µπορούν να αυξήσουν την κοινωνική ευαισθητοποίηση, να ενισχύσουν την ενηµέρωση στα σηµαντικά θέµατα της υγείας και να κινητοποιήσουν όλους για δράσεις για την υγεία. Για να µιλήσουµε πιο συγκεκριµένα, ένας από τους επιµέρους στόχους της επιµόρφωσης είναι η αναγνώριση των βέλτιστων πρακτικών για όσους επαγγελµατίες υγείας σχεδιάζουν παρεµβάσεις προαγωγής υγείας στην κοινότητά τους. Η έρευνα µάς δείχνει ποιές παρεµβάσεις είναι αποτελεσµατικές και ποιές όχι. Έτσι λοιπόν, δε χρειάζεται να ξοδεύεται χρόνος σε αναποτελεσµατικές παρεµβάσεις. Ένα απλό παράδειγµα είναι η προαγωγή της φυσικής δραστηριότητας στα παιδιά του σχολείου. Η έρευνα µας δείχνει ότι οι επισκέψεις των επαγγελµατιών υγείας σε σχολεία, για την ενηµέρωση των µαθητών σχετικά µε τα οφέλη της φυσικής δραστηριότητας και τους κινδύνους που επιφέρει η καθιστική ζωή, δεν αλλάζει τη συµπεριφορά των µαθητών. Αντίθετα, η οργάνωση καλών και ευχάριστων προγραµµάτων φυσικής δραστηριότητας, κατά την ώρα της γυµναστικής στο σχολείο, αυξάνει τη φυσική δραστηριότητα και βελτιώνει τη στάση των παιδιών απέναντί της. Με αυτό το σκεπτικό, είναι προτιµότερο οι επαγγελµατίες υγείας να ευαισθητοποιούν και να ενηµερώνουν τους διευθυντές και τους καθηγητές φυσικής αγωγής για να οργανώνουν αποτελεσµατικά τις δραστηριότητες στην ώρα της γυµναστικής από το να κάνουν διαλέξεις αγωγής υγείας στους µαθητές. Γιατί πρέπει να εστιάσουµε στις υπηρεσίες πρωτοβάθµιας φροντίδας Όλες οι έρευνες από τις δυτικές χώρες δείχνουν ότι τα συστήµατα υγειονοµικής περίθαλψης που οργανώνονται γύρω από το επίπεδο µιας ποιοτικής πρωτοβάθµιας περίθαλψης έχουν καλύτερα αποτελέσµατα για την υγεία. Υπάρχει µια άµεση σύνδεση µεταξύ των ειδικών χαρακτηριστικών της πρωτοβάθµιας φροντίδας (π.χ. προληπτική φροντίδα και προαγωγή υγείας) και της βελτίωσης της υγείας στα άτοµα που λαµβάνουν αυτές τις υπηρεσίες. Η υγειονοµική περίθαλψη µπορεί να κάνει πολλά περισσότερα από τη θεραπεία των ασθενειών, όταν αυτό συµβεί. Ένα σηµαντικό ποσοστό της παγκόσµιας επιβάρυνσης των µεταδοτικών και µη µεταδοτικών ασθενειών θα µπορούσαν να µειωθούν, µέσω της βελτίωσης της προληπτικής δράσης. Όλες οι παραπάνω διαδικασίες αποτελούν τα βασικά συστατικά του ανθρωποκεντρικού µοντέλου, το οποίο στοχεύει στην ενδυνάµωση του ατόµου, τη διαδικασία, δηλαδή, µέσω της οποίας το άτοµο αποκτά µεγαλύτερο έλεγχο πάνω στις αποφάσεις και στις δράσεις που επηρεάζουν την υγεία του. Η ανθρωποκεντρική φροντίδα στην υγεία Η απάντηση σε ένα πρόβληµα υγείας είναι πιο πιθανό να είναι αποτελεσµατική εάν αντιλαµβανόµαστε τις πολλαπλές διαστάσεις του. Ας µην ξεχνάµε ότι σύµφωνα µε τον ορισµό του Παγκόσµιου Οργανισµού Υγείας, «Υγεία είναι η κατάσταση σωµατικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι µόνο η απουσία της ασθένειας ή της αναπηρίας». Είναι σηµαντικό οι ασθενείς να ερωτώνται και να λαµβάνεται σοβαρά υπόψη η γνώµη τους σχετικά µε το πώς νιώθουν για την ασθένειά τους και πώς αυτή επηρεάζει τις ζωές τους, αντί η επικέντρωση να είναι µόνο στην ασθένεια. Με τον τρόπο αυτό αυξάνεται η εµπιστοσύνη του ασθενή στο σύστηµα, αυξάνεται η επιτυχία της θεραπευτικής αντιµετώπισης και διευκολύνεται η ενσωµάτωση της πρόληψης και προαγωγής της υγείας στη θεραπευτική διαδικασία. ∆υστυχώς, πολλοί επαγγελµατίες υγείας παραµελούν αυτή την πτυχή της θεραπευτικής σχέσης, ιδιαίτερα όταν έχουν να κάνουν µε µη προνοµιούχες οµάδες του πληθυσµού. Σε πολλές υπηρεσίες υγείας, η ανθρωποκεντρική προσέγγιση αντιµετωπίζεται ως είδος πολυτελείας και προσφέρεται µόνο σε λίγους και επιλεγµένους. Κατά συνέπεια, η σηµαντικότατη δυνατότητα των ατόµων να συµβάλουν για την υγεία τους, µέσω της βελτίωσης του τρόπου ζωής τους και της αυτοδιαχείρισης, σχεδόν χάνεται. Υπάρχουν πολυάριθµες, αν και συχνά χαµένες, ευκαιρίες για την ενδυνάµωση των ατόµων να συµµετέχουν σε αποφάσεις που επηρεάζουν τη δική τους υγεία και την υγεία των οικογενειών τους. Έµφαση στην πρωτοβάθµια φροντίδα υγείας Το Πρόγραµµα Επαγγελµατικής Επιµόρφωσης του Ινστιτούτου Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής (ΙΚΠΙ) διάρκειας 20 ωρών απευθύνεται σε επαγγελµατίες υγείας της Πρωτοβάθµιας Φροντίδας Υγείας. Στην Ελλάδα, ο τοµέας της υγείας χαρακτηρίζεται διαχρονικά από την έλλειψη της πρωτοβάθµιας υγείας αλλά και από τις αγκυλώσεις και δυσλειτουργίες της δευτεροβάθµιας και της τριτοβάθµιας φροντίδας υγείας. Στην παρούσα κρίσιµη συγκυρία, η πρόκληση για την επιτυχή αντιµετώπισή τους εµφανίζεται περισσότερο επίκαιρη από ποτέ. Η αναγκαία αναµόρφωση του συστήµατος υγείας που επιδιώκει η χώρα µας, µε επικέντρωση στην πρωτοβάθµια φροντίδα υγείας, θα καθορίσει όχι µόνο το µέλλον του ίδιου του συστήµατος αλλά και των αποδεκτών των υπηρεσιών του και των επαγγελµατιών υγείας που λειτουργούν µέσα σε αυτό. N YGEIA 76:Layout 1 6/29/12 9:21 AM Page 12 Η ταυτότητα του προγράµµατος Το πρόγραµµα επιµόρφωσης περιλαµβάνει, συγκεκριµένα, τις εξής ενότητες: 1. Πρωτοβάθµια φροντίδα και προαγωγή υγείας, 2. Σχεδιασµός Προγραµµάτων Προαγωγής Υγείας στην κοινότητα, 3. Παρεµβάσεις για αλλαγή συµπεριφοράς των ασθενών που αφορούν τη διακοπή καπνίσµατος, την αύξηση της φυσικής δραστηριότητας, τη βελτίωση της διατροφής, τον προληπτικό έλεγχο του καρκίνου και των καρδιαγγειακών νοσηµάτων, την υποστήριξη της αυτό-διαχείρισης στις χρόνιες ασθένειες. Κάθε κύκλος επιµόρφωσης θα έχει 20 συµµετέχοντες. ∆ικαίωµα συµµετοχής θα έχουν κατά προτεραιότητα οι νοσηλευτές που υπηρετούν σε Μονάδες Πρωτοβάθµιας Φροντίδας (κέντρα υγείας, δηµοτικά ιατρεία, τακτικά εξωτερικά ιατρεία κ.ά.) της γεωγραφικής περιφέρειας στην οποία πραγµατοποιείται το εκάστοτε σεµινάριο. Συµµετοχή θα µπορούν να δηλώσουν επίσης επισκέπτες υγείας, κοινωνικοί λειτουργοί, µαιευτείς και διαιτολόγοι που υπηρετούν σε Μονάδες Πρωτοβάθµιας Φροντίδας Υγείας της ίδιας γεωγραφικής περιφέρειας. Κάθε κύκλος επιµόρφωσης θα διαρκεί 20 ώρες και θα πραγµατοποιείται Παρασκευή (17:00-21:00), Σάββατο (10:00-18:00) και Κυριακή (09:00-17:00). Τις ηµεροµηνίες και τους τόπους διεξαγωγής των εκπαιδευτικών σεµιναρίων, ανάλογα µε την περιφέρεια που εργάζονται οι ενδιαφερόµενοι, θα βρίσκουν στην ιστοσελίδα: http://www.neahygeia.gr/pfy. Για όλους τους συµµετέχοντες θα λαµβάνονται υπόψη τα εξής κριτήρια: 7 Η προηγούµενη εκπαίδευση (προτεραιότητα θα έχουν οι νοσηλευτές και οι έχοντες πτυχίο ανώτατης εκπαίδευσης). 7 Ο χώρος εργασίας και η επιστηµονική και επαγγελµατική επάρκεια, όπως αυτή αντανακλάται από το βιογραφικό του επαγγελµατία υγείας. 7 Η καλή γνώση της αγγλικής γλώσσας και η καλή χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή και διαδικτύου. Μετά την αρχική αξιολόγηση των τίτλων σπουδών και των βιογραφικών τους, οι υποψήφιοι που θα επιλεγούν θα καλούνται σε σύντοµη τηλεφωνική επικοινωνία, µε τη µορφή συνέντευξης, ώστε να οριστικοποιηθεί η επιλογή τους. Πληροφορίες για αιτήσεις στην ιστοσελίδα: http://www.neahygeia.gr/ Το πρόγραµµα του ΙΚΠΙ υλοποιείται στο πλαίσιο των εξής Έργων: Α. «Επιµόρφωση Επαγγελµατιών Υγείας Πρωτοβάθµιας Φροντίδας Υγείας στην Προαγωγή και Αγωγή Υγείας στις οκτώ Περιφέρειες Σύγκλισης». Β. «Επιµόρφωση Επαγγελµατιών Υγείας Πρωτοβάθµιας Φροντίδας Υγείας στην Προαγωγή και Αγωγή Υγείας στις τρεις Περιφέρειες Σταδιακής Εξόδου». Γ. «Επιµόρφωση Επαγγελµατιών Υγείας Πρωτοβάθµιας Φροντίδας Υγείας στην Προαγωγή και Αγωγή Υγείας στις δύο Περιφέρειες Σταδιακής Εισόδου». Χρηµατοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο στο πλαίσιο των Αξόνων Προτεραιότητας: 13 – Εδραίωση της µεταρρύθµισης στον Τοµέα Ψυχικής Υγείας, Ανάπτυξη της Α’ βάθµιας Φροντίδας Υγείας και προάσπιση της ∆ηµόσιας 4 – Εδραίωση της µεταρρύθµισης στον Τοµέα Ψυχικής Υγείας, Ανάπτυξη της Α’ βάθΥγείας του πληθυσµού στις 8 περιφέρειες σύγκλισης 14 µιας Φροντίδας Υγείας και προάσπιση της ∆ηµόσιας Υγείας του πληθυσµού στις 3 Περιφέρειες Σταδιακής Εξόδου και 15 – Εδραίωση της µεταρρύθµισης στον Τοµέα Ψυχικής Υγείας, Ανάπτυξη της Α’ θµιας Φροντίδας Υγείας και προάσπιση της ∆ηµόσιας Υγείας του πληθυσµού στις 2 Περιφέρειες Σταδιακής Εισόδου του Ε.Π. «Ανάπτυξη Ανθρώπινου ∆υναµικού». Τι είναι το ΙΚΠΙ Το Ινστιτούτο Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής (ΙΚΠΙ) ιδρύθηκε το 1989 και είναι µία επιστηµονική, µη κερδοσκοπική εταιρεία. Σκοπός του είναι η έρευνα, ανάπτυξη και προώθηση της κοινωνικής και προληπτικής ιατρικής στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Στις δραστηριότητες της εταιρείας περιλαµβάνονται: η διεξαγωγή ερευνητικών και εφαρµοσµένων προγραµµάτων, οι εκδοτικές δραστηριότητες (περιοδικό, ενηµερωτικά φυλλάδια, βιβλία, κ.λ.π.), η διεξαγωγή επιµορφωτικών προγραµµάτων, η διενέργεια επιστηµονικών εκδηλώσεων (συνέδρια, συµπόσια, διαλέξεις κ.λ.π.). Από την ίδρυσή του µέχρι σήµερα, το ΙΚΠΙ έχει εκτελέσει περισσότερες από 100 µελέτες και προγράµµατα, το µεγαλύτερο µέρος των οποίων αφορά προγράµµατα προαγωγής και αγωγής υγείας, επιδηµιολογικές µελέτες, µελέτες σχεδιασµού και βιωσιµότητας νοσοκοµειακών και πρωτοβάθµιων υπηρεσιών υγείας, υπηρεσίες ιατρικής πληροφορικής και τηλεϊατρικής καθώς και συστήµατα περίθαλψης για οµάδες ασφαλισµένων. Χριστίνα ∆ηµητρακάκη ∆ιευθύντρια Ινστιτούτου Κοινωνικής & Προληπτικής Ιατρικής N YGEIA 76:Layout 1 6/29/12 9:21 AM Page 13 15Η ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΗΜΕΡΙ∆Α Ε.∆.Ν.Υ.Π.Υ Με µεγάλη επιτυχία, πραγµατοποιήθηκε την Τρίτη ριο πραγµατοποιείται εντός 8ωρών και µέχρι στιγµής έχουν εκπαιδευτεί 90 επαγγελµατίες υγείας από τα ακόλουθα νοσοκοµεία: ΓΝΑ Ευαγγελισµός, ΓΝ Ασκληπιείο Βούλας, ΓΝΑ Ιπποκράτειο, Αττικόν Νοσοκοµείο. Περισσότερες πληροφορίες για τα σεµινάρια κατάρτισης του Ε∆ΝΥΠΥ µπορείτε να αντλήσετε από την ιστοσελίδα: http://www.neahygeia.gr/page.asp?p=854. Μ Κ Σ Η Κ ΕΛΛΑ∆Α Σ ΝΕΑ ΑΠΟ ΤΗΝ 24 Απριλίου 2012, στο δώµα του Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισµός», η 15η Επιστηµονική Ηµερίδα του Εθνικού ∆ικτύου Νοσοκοµείων & Υπηρεσιών Προαγωγής Υγείας (Ε.∆.Ν.Υ.Π.Υ.), µε θέµα το «Νοσοκοµειακό Φάρµακο». Σκοπός της ηµερίδας, ήταν η ενηµέρωση των στελεχών σχετικά µε την επέκταση των γενο- ΝΕΑ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ σήµων στην ελληνική αγορά, τις κατευθυντήριες «ΕΡΓΑΣΙΑ γραµµές συνταγογράφησης, µε βάση τη δραστική ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ουσία, την εφαρµογή της ηλεκτρονικής συνταγο- ΓΙΑ ΟΛΟΥΣγράφησης, τα αναγκαία µέτρα για µείωση του κό- Η ΕΥΡΩΠΗ στους, τις αλλαγές στον τρόπο προµηθειών µέσω ΣΕ ΚΙΝΗΣΗ» ηλεκτρονικής δηµοπρασίας και άλλα ζητήµατα σχεία χρόνια ασθένεια µπορεί να οδηγήσει σε πετικά µε την αποτελεσµατική διαχείριση του νοσοκοµειακού φαρµάκου. Στην ηµερίδα συµµετείχαν πλέ- ριορισµό της λειτουργικότητας και κάποια µορφή ον των 170 στελεχών, από τα νοσοκοµεία-µέλη του αναπηρίας, µε συνέπεια, τα άτοµα να πλήττονται από φαινόµενα αποκλεισµού από την αγορά εργαΕθνικού ∆ικτύου. σίας και ανεργία. Σε πολλές περιπτώσεις, απουσιάατά την έναρξη της ηµερίδας απηύθυναν χαιρετι- ζουν οι κατάλληλες προϋποθέσεις που θα λειτουρσµό ο κ. Γ. Τούντας, Καθηγητής Κοινωνικής Ιατρι- γήσουν υποστηρικτικά. Εξαιτίας αυτού, είναι, επίκής και Πρόεδρος Ε.Ο.Φ., ο κ. Μ. Θεοδώρου, ∆ιοικη- σης, υψηλό το ποσοστό των ατόµων, οι οποίοι αφού τής ∆ιασυνδεοµένων Νοσοκοµείων Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγ- απουσιάσουν από την εργασία τους για να λάβουν γελισµός»-Οφθαλµιατρείο-ΓΝΑ «Πολυκλινική»-πρώ- θεραπεία, δεν επιστρέφουν ποτέ και καταλήγουν ην 3ο Νοσοκοµείο ΙΚΑ (παρ. Πολυκλινικής), ο κ. ∆η- στην πρόωρη σύνταξη ή στη σύνταξη αναπηρίας. µόπουλος, Γενικός Γραµµατέας ∆ηµόσιας Υγείας, Αλλά και στις περιπτώσεις που επιστρέφουν στην και ο κος Ι. Πολύζος, τέως Γεν. Γραµµατέας ΥΥΚΑ. εργασία τους, οι συνθήκες που βρίσκουν δεν είναι Μέσα από την παρουσίαση των εφαρµοζόµενων µέ- πάντα ευνοϊκές, αντιµετωπίζοντας διακρίσεις σε τρων, των ενδεχοµένων δυσχερειών και ωφεληµά- πολλαπλά επίπεδα. των, έγινε κατανοητή η ανάγκη για ριζικές αλλαγές το πλαίσιο που δηµιουργούν τα παραπάνω δεδοµέστη διαχείριση του νοσοκοµειακού φαρµάκου, µε να, η 9η κατά σειρά πρωτοβουλία του Ευρωπαϊκού ∆ιστόχο την επίτευξη της µείωσης των δαπανών, χωρίς κτύου Προαγωγής Υγείας στους Χώρους Εργασίας να υποβαθµίζεται η ποιότητα των σκευασµάτων. (ENWHP-www.enwhp.org) είναι αφιερωµένη στην παρουσίαση της ηµερίδας, την οποία επιµελήθηκε προαγωγή ενός υγιούς εργασιακού περιβάλλοντος ο κ. Σταύρος Κυριαζής, συντονιστής της 3µελούς εκ- για τους ανθρώπους µε χρόνιες ασθένειες και έχει προσώπησης του Γ.Ν.Α. "Ευαγγελισµός" στο Ε.∆.Ν. τον τίτλο «Εργασία κατάλληλη για όλους-Η Ευρώπη Υ.Π.Υ., βρίσκεται στην ακόλουθη ιστοσελίδα: http:// σε Κίνηση». Η πρωτοβουλία αυτή θα λάβει τη µορφή www.evaggelismos-hosp.gr/0010000703/συνεδριο. ευρωπαϊκής εκστρατείας, µε τη συµµετοχή 17 ευρωπαϊκών χωρών. Στόχος της θα είναι η προαγωγή αποhtml. τελεσµατικών στρατηγικών και παρεµβάσεων στους χώρους εργασίας που θα συµβάλλουν στη στήριξη ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ Ε.∆.Ν.Υ.Π.Υ.: των ατόµων µε χρόνιες ασθένειες, ώστε να παραµένουν στην εργασία τους ή να επανεντάσσονται οµα«ΤΕΧΝΙΚΕΣ & ∆ΕΞΙΟΤΗΤΕΣ λά σε αυτήν µετά από άδεια ασθενείας. Φορέας υλοΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ» ποίησης της εκστρατείας στη χώρα µας είναι το το πλαίσιο των δραστηριοτήτων του Ε∆ΝΥΠΥ υλο- Εθνικό ∆ίκτυο Προαγωγής Υγείας στους Χώρους Ερποιήθηκε Σεµινάριο Κατάρτισης µε θέµα «Τεχνικές γασίας (Ε∆ΠΥΧΕ-w www.edpyxe.gr). & ∆εξιότητες Επικοινωνίας». Το σεµινάριο παρουατά τη διάρκεια της εκστρατείας θα δηµιουργησίασαν η κα. Ηρώ Σχορετσανίτη, Ψυχολόγος, MS.c. Προαγωγής & Αγωγής Υγείας, Υπ. ∆ιδάκτωρ Ιατρι- θούν κατευθυντήριες οδηγίες για τις επιχειρήσεις/ κής Σχολής ΕΚΠΑ, Ειδίκευση στη Γνωσιακή Συµπε- οργανισµούς που θα αφορούν στους τρόπους µε ριφοριστική Θεραπεία και η κα. Ιωάννα Πετρούλια, τους οποίους οι άνθρωποι µε χρόνιες ασθένειες µποΨυχολόγος, MS.c. Κλινική Νευροψυχολογία, Συν- ρούν να παραµείνουν ή να επιστρέψουν στην εργατονίστρια Ε.∆.Ν.Υ.Π.Υ. Σκοπός του συγκεκριµένου σία τους, προσφέροντας ένα εύρος πρακτικών λύσεµιναρίου είναι η συνειδητοποίηση των διαύλων σεων ανάλογα µε το µέγεθος της επιχείρησης και τον επικοινωνίας, του τρόπου παρακώλησης αυτών, αλ- τοµέα δραστηριοποίησής της. Κύριος στόχος είναι λά και των τεχνικών και δεξιοτήτων που διευκολύ- να διαδοθούν αυτές οι κατευθυντήριες οδηγίες στις νουν και προασπίζουν την εποικοδοµητική επικοι- επιχειρήσεις/οργανισµούς των ευρωπαϊκών χωρών νωνία εν γένει. Οι συµµετέχοντες αποκτούν µια πλη- που συµµετέχουν και να πεισθούν να τις εντάξουν ρέστερη εικόνα της διαδικασίας της επικοινωνίας στις υπάρχουσες πρακτικές τους.Παράλληλα, θα συλκαι µέσα από βιωµατικές ασκήσεις ανακαλύπτουν λεχθούν Μοντέλα Καλής Πρακτικής από παραδείγµατις δυσκολίες και τα «λάθη» που τυχόν πράττουν, τα επιχειρήσεων/οργανισµών που ήδη εφαρµόζουν καθώς επίσης εκπαιδεύονται στην εξάσκηση δεξιο- επιτυχώς αντίστοιχες στρατηγικές. Περισσότερες τήτων για τον καλύτερο χειρισµό αυτών. Το σεµινά- πληροφορίες: www.neahygeia.gr & www.enwhp.org. 15 N YGEIA 76:Layout 1 6/29/12 9:21 AM Page 14 Η ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΑΛΚΟΟΛ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ: ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ, ΒΛΑΒΕΡΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ Τ ο Πρόβληµα των Ανισοτήτων NΕΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ στην Υγεία στην Ευρώπη Χριστίνα ∆ηµητρακάκη, Ψυχολόγος Έρευνας, Επιστηµονική Συνεργάτης ΚΜΥΥ και ΙΚΠΙ Το αλκοόλ αποτελεί παγκοσµίως έναν από τους τρεις τοµείς προτεραιτοτήτων στη δηµόσια υγεία. Στην Ευρώπη, το αλκοόλ αποτελεί τον 3ο σηµαντικότερο παράγοντα κινδύνου νοσηρότητας και θνησιµότητας µετά το κάπνισµα και την υψηλή αρτηριακή πίεση. Οι άνθρωποι στην Ευρώπη καταναλώνουν περισσότερο αλκοόλ -12,5 λίτρα κατά µέσο όρο καθαρής αλκοόλης, ισοδύναµο ανά έτος-σε σχέση µε οποιοδήποτε άλλο µέρος στον κόσµο. Η έκθεση αναφοράς που δηµοσιεύτηκε ως αναπόσπαστο κοµµάτι του προγράµµατος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Παγκόσµιου Οργανισµού Υγείας χρησιµοποιεί τα στοιχεία που συλλέχθησαν το 2011, προκειµένου να επικαιροποιηθούν οι βασικοί δείκτες κατανάλωσης αλκοόλ, τα αποτελέσµατα για την υγεία και οι προβλεπόµενες δράσεις για την µείωση των επιβλαβών συνεπειών της κατανάλωσης αλκοόλ στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Συντασσόµενη από τους Peter Anderson, Lars Moller και gauden Galea η έκθεση αναφοράς επικαιροποιεί τη βάση αποδείξεων για µερικούς σηµαντικούς τοµείς πολιτικής για το αλκοόλ και συµβάλει στους φορείς χάραξης πολιτικής και στα υπόλοιπα ενδιαφερόµενα µέρη, προκειµένου να µειωθούν οι επιβλαβείς για την υγεία και για την κοινωνία συνέπειες από την κατανάλωση αλκοόλ, παρέχοντας χρήσιµες πληροφορίες για τον προσανατολισµό των µελλοντικών δράσεων. Στην έκθεση αναφοράς προσδιορίζεται ένας σηµαντικός αριθµός αποδοτικών πολιτικών που αποδεικνύνουν πως η αυξηµένη φορολογία, η µειωµένη διαθεσιµότητα και ο περιορισµός κυκλοφορίας στην αγορά είναι αποτελεσµατικά µέσα για τη µείωση της επιβλαβούς κατανάλωσης του αλκοόλ. Για περισσότερες πληροφορίες: http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0003/ 160680/Alcohol-in-the-European-Union-2012.pdf ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΓΙΑ ΤΑΧΥΤΕΡΗ ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΣΤΑ ΦΑΡΜΑΚΑ Τ βάνονται µέσα σε διάστηµα 120 ηµερών για τα καινοτόµα φάρµακα και µέσα σε διάστηµα 30 ηµερών αντί για διάστηµα 180 ηµερών, που ισχύει έως σήµερα, για τα γενόσηµα φάρµακα. Η Επιτροπή πρότεινε επίσης ισχυρά µέτρα επιβολής εάν οι αποφάσεις δεν λαµβάνονται µέσα σε αυτά τα χρονικά περιθώρια, καθώς τα κράτη-µέλη συχνά τα υπερβαίνουν. Αντιπροσωπεύει ένα µέτρο πολύ σηµαντικής απλοποίησης το οποίο θα καταργήσει και θα απλοποιήσει τη Οδηγία για ∆ιαφάνεια του 1989, η οποία δεν αντανακλά πια την αυξηµένη πολυπλοκότητα των διαδιακασιών τιµολόγησης και χρηµατοδοτικής απόδοσης πληρωµών των φαρµάκων στα κράτη-µέλη. Η αναθεώρηση αποτελεί συνέχεια της αναφοράς της Επιτροπής σε ότι αφορά στον φαρµακευτικό τοµέα το 2009, η οποία αποκάλυψε µεγάλη και δυσκίνητη διαδικασία τιµολόγησης και χρηµατοδοτικής απόδοσης πληρωµών των φαρµάκων. Οι µελέτες έδειξαν πως η καθυστέρηση στις αποφάσεις που αφορούν στις διαδικασίες τιµολόγησης και χρηµατοδοτικής απόδοσης πληρωµών των φαρµάκων µπορεί να λαµβάνονται σε χρονικό διάστηµα 700 ηµερών για τα καινοτόµα φάρµακα και 250 ηµερών για τα γενόσηµα φάρµακα. Για περισσότερες πληροφορίες: http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/healthcare/co mpetitiveness/pricing-reimbursement/transparency/ index_en.htm Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΥΓΙΗ ΩΡΙΜΑΝΣΗ: ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ∆ΕΣΜΕΥΣΗ Η εφαρµογή του στρατηγικού σχεδίου υλοποίησης περιγράφει ένα κοινό όραµα και ένα σύνολο δράσεων επιχειρησιακης προτεραιότητας για την αντιµετώπιση της πρόκλησης της γήρανσης µέσω καινοτόµων δράσεων. Το πρώτο σύνολο συγκεκριµένων δράσεων θα προωθηθεί κατά τη διάρκεια του Ευρωπαϊκού Έτους 2012 για την Ενεργητική Ωρίµανση και Αλληλεγγύη µεταξύ των Γενεών. Θα περιλαµβάνει καινοτόµους τρόπους για τη διασφάλιση της φαρµακευτικής και θεραπευτικής συµµόρφωσης των ασθενών -µια συντονισµένη δράση σε τουλάχιστον 30 ευρωπαϊκές περιφέρειες-, καινοτόµες λύσεις για την πρόληψη των πεσιµάτων και την υποστήριξη της πρώιµης διάγνωσης των ηλικιωµένων και συνεργασία για την πρόληψη της λειτουργικής έκπτωσης και της αδυναµίας, θέτοντας στο επίκεντρο την κακή θρέψη και την προαγωγή των επιτυχηµένων καινοτόµων ολοκληρωµένων µοτέλων περίθαλψης για τις χρόνιες ασθένειες, µεταξύ των ηλικιωµένων, όπως είναι η αποµακρυσµένη παρακολούθηση. Θα ληφθεί επίσης δράση για τη βελτίωση της παροχής διαλειτουργικών πληροφοριών και της τεχνολογίας της πληροφορίας, σε ότι αφορά στις λύσεις ανεξάρτητης διαβίωσης, µέσω των παγκόσµιων προτύπων, για την παροχή βοήθειας στους ηλικιωµένους, προκειµένου να µείνουν ανεξάρτητοι, ευκίνητοι και δραστήριοι για µεγαλύτερο χρονικό διάστηµα. α φάρµακα θα έπρεπε να εισχωρούν στην αγορά µε ταχύτερο ρυθµό. Με την πρόθεση αυτή, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, πρότεινε νέα οδηγία για τον εξορθολογισµό και τη µείωση της διάρκειας των εθνικών αποφάσεων σε ότι αφορά στην τιµολόγηση και στην χρηµατοδοτική απόδοση πληρωµών των φαρµάκων. Υπο τις παρούσες συνθήκες, µετά την καθιέρωση της ποιότητας, της ασφάλειας και της αποτελεσµατικότητας των φαρµακευτικών προϊόντων, κατά τη διαδικασία για την εξασφάλιση της άδειας κυκλοφορίας, κάθε κράτος-µέλος διεξάγει µια περαιτέρω αξιολόγηση προκειµένου να αποφασιστεί εάν ένα φαρµακευτικό σκεύασµα είναι επιλέξιµο για χρηµατική απόδοση πληρωµών, σύµφωνα µε τους διαδιια περισσότερες πληροφορίες: καστικούς κανόνες που καθιερώθηκαν έπειτα από την Οδηγία για ∆ιαφάνεια του 1989. Σύµφωνα µε τη http://ec.europa.eu/research/innovation-union/ index νεά οδηγία, αυτές οι αποφάσεις θα πρέπει να λαµ- _en.cfm?pg=home&section=active-healthy-ageing Γ 16 N YGEIA 76:Layout 1 6/29/12 9:21 AM Page 15 EVALUATION OF THE HEALTH PROMOTION ACTIVITIES OF PAEDIATRIC NURSES: IS THE OTTAWA CHARTER FOR HEALTH PROMOTION A USEFUL FRAMEWORK? Contemporary Nurse Apr 7. [Epub ahead of print] 2012 Roden J. & Jarvis L. T This research revealed that within paediatric nursing practice the action areas of the Ottawa Charter of BHPP and CSE were important; and that there is support for the advocacy role of paediatric nurses. There is also evidence that paediatric nurses may have health promotion knowledge deficits associated with the Ottawa Charter, and that the environment of multidisciplinary allied health professionals in a tertiary paediatric centre may positively influence senior paediatric nurses and their capacity to be involved in variedhealth promotion activities associated with the Ottawa Charter. HEALTH PROMOTION: AN EFFECTIVE TOOL FOR GLOBAL HEALTH Indian Journal of Community Medicine Jan;37(1) P.p. 5-12, 2012 Kumar S. & Preetha G. Health promotion is very relevant today. There is a global acceptance that health and social wellbeing are determined by many factors outside the health system which include socioeconomic conditions, demographic patterns, learning environments, family patterns, sociopolitical and economic changes e.t.c. In such a situation, health issues can be effectively addressed by adopting a holistic approach by em- Although, not a new concept, health promotion re- ceived an impetus following Alma Ata declaration. Efforts at promoting health encompassing actions at individual and community levels, health system strengthening and multi sectoral partnership can be directed at specific health conditions. It should also include settings-based approach to promote health in specific settings such as schools, hospitals, workplaces, residential areas etc. COMPLIANCE WITH A HEALTHY LIFESTYLE IN A REPRESENTATIVE SAMPLE OF THE GREEK POPULATION: PRELIMINARY RESULTS OF THE HELLAS HEALTH I STUDY Public Health Jul;125(7) P.p. 436-41, 2011 Filippidis F.T., Tzavara Ch., Dimitrakaki C., Tountas Y. Objectives: To investigate lifestyle health behaviours, such as smoking, physical activity, weight status and dietary habits, in a representative sample of the adult Greek population. Study Design: Cross-sectional, household interviews (Hellas Health I survey, 2006). Meth ods: A stratified representative sample (n = 1005, 483 males, 522 females) of the Greek adult population (mean age 47.39 years, median age 46 years, range 18-99 years) was interviewed. Self-reported demographic and lifestyle behaviour data were obtained. The Food Frequency Questionnaire (FFQ) was used to record dietary habits, and a Mediterranean score was derived from the FFQ to assess adherence to the Mediterranean diet. A higher Mediterranean score indicates greater adherence to the Mediterranean diet. Physical activity was evaluated using the International Physical Activity Questionnaire. Results: Smoking is highly prevalent in the Greek population (43.1%), particularly among people aged 18-36 (52.9%) and 37-56 years (51.9%). Smoking prevalence was 52.4% in men and 34.5% in women (P<0.001). In total, 54.1% of men and 45.3% of women were classified as physically active (P = 0.007). The proportion of physically active subjects decreased with age (P for trend<0.001). The prevalence of obesity was higher in women (18.3%) than men (14.3%, P<0.001), and increased with age (P for trend<0.001). Men were found to have higher Mediterranean scores than women (27.09 vs 26.14, P<0.05). Dietary habits also differed between younger and older participants, and the Mediterranean score increased with age. Conclusions: Nationwide interventions focused on health promotion and primary prevention are urgently needed. Τ ο Πρόβληµα των Ανισοτήτων στην Υγεία στην Ευρώπη ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ he aims of this study were to understand the nature of heath promotion in paediatric nursing practice by examining nurses' attitudes, investigating paediatric nurses' involvement in the five action area of the Ottawa Charter, and identifying barriers to the implementation of health promotion in practice. The researchers developed a healthpromotion survey based around the Ottawa Charter for Health Promotion (1986a), and a literature review of nurses' involvement in health promotion. Results showed that tertiary paediatric nurses undertook more varied health promotion activities such as creating supportive environments (CSE), reorienting health services (RHS) and building healthy public policy (BHPP) than did non-tertiary paediatric nurses who were involved in only one action area of the Charter, that of developing personal skills (DPS). powering individuals and communities to take action for their health, fostering leadership for public health, promoting intersectoral action to build healthy public policies in all sectors and creating sustainable health systems. Χριστίνα ∆ηµητρακάκη, Ψυχολόγος Έρευνας, Επιστηµονική Συνεργάτης ΚΜΥΥ και ΙΚΠΙ 17 15 N YGEIA 76:Layout 1 6/29/12 9:21 AM Page 16 ΙΟΝΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ. ΤΜΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ. ΤΕΤΡΑ∆ΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ∆ΗΜΟΓΡΑΦΙΑΣ 7. 2012 Επιµέλεια: Ιωάννα Αθανασοπούλου Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα Ιστορικής ∆ηµογραφίας Τυποεκδοτική Αφοι Ρούβα Ο.Ε. Μάρτιος 2012 ISBN: 978-960-7260-48-2 ΝΕΕΣ ΕΚ∆ΟΣΕΙΣ Η παρούσα έκδοση του 7ου τόµου των «Τετραδίων Ιστορικής ∆ηµογραφίας» εντάσσεται αµιγώς στα ενδιαφέροντα της ∆ηµογραφικής Νοσολογίας, και κατ’ επέκταση, της Ιστορίας της Ιατρικής. Το θέµα που πραγµατεύεται αφορά την αποτύπωση της περίθαλψης στην Ελλάδα κατά την περίοδο του Μεσοπολέµου, έτσι όπως περιγράφεται στα Πεπραγµένα ενός από τα µεγαλύτερα Νοσηλευτικά Ιδρύµατα της Πρωτεύουσας, του «Ευαγγελισµού». Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΤΟΥ 20ΟΥ ΑΙΩΝΑ. 12ο ΤΕΥΧΟΣ. ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΙ Κωνσταντίνος Ι. Τούντας (1917-2004) Σπύρος Γ. Μαρκέτος & Κωνσταντίνος Β. Τσιάµης Ιατρικές Εκδόσεις Ζήτα Αθήνα, 2012 ISBN: 978-960-6871-05-4 Με το παρόν 12 ο τεύχος της Ιστορίας της Ιατρικής του 20ου αιώνα ολοκληρώνεται ο 4ος τόµος του πολύτοµου συγγράµµατος, το οποίο είναι αφιερωµένο σε τρεις κορυφαίες µορφές της Νεολληνικής Ιατρικής: στο Σπύρο ∆οξιάδη (10), στο Νικόλαο Σπ. Αλιβιζάτο (11) και στον Κωνσταντινο Ι. Τούντα (12). Το όνοµα του καθηγητή της Χειρουργικής Κωνσταντίνου Τούντα κατέχει εξέχουσα θέση στο Πάνθεο της Ιστορίας της Νεοελληνικής Ιατρικής του δευτέρου µισού του 20ου αιώνα. Και τούτο γιατί ο χειρουργός, µε την πενηντάχρονη σταδιοδροµία και το πεντάπλευρο δηµιουργικό έργο, ήταν ένας από τους πιο χαρισµατικούς, συνεπείς και καταξιωµένος πανεπιστηµιακούς δασκάλους της εποχής του. Ο Κωνσταντίνος Τούντας, που αγαπούσε τη ζωή και λάτρευε τη φύση αφοσιώθηκε-κάτω από τις πιο αντίξοες συνθήκες (ελληνο - ιταλικός πόλεµος, γερµανική κατοχή, εµφύλιος σπαραγµός)- σε µια επιθετική µάχη της Κλινικής Χειρουργικής εναντίον της αρρώστιας και του πόνου. Και επί µισόν και πλέον αιώνα υπηρέτησε µε πάθος της Ιατρική ως Τέχνη και Επιστήµη. µελέτη επικεντρώνεται στη δηµογραφική αποτίµηση των ασθενών του Νοσοκοµείου και των περιστατικών που νοσηλεύθηκαν σε αυτό καθώς και στην εξέλιξη και την πορεία της ασθένειας των νοσηλευθέντων στις διαφορετικές κλινικές του Ιδρύµατος κατά τα έτη 1927-1938. Επιχειρεί επίσης την καταγραφή της νοσολογικής εικόνας των ασθενών καθώς τολµηρός χειρουργός χάραξε νέους πρωτοποκαι των θεραπευτικών αποτελεσµάτων, µε στόχο την ριακούς δρόµους στην Ελληνική Χειρουργική, µε αδάαποτίµηση της λειτουργίας ενός εκ των κυριοτέρων νοσηλευτικών Ιδρυµάτων της χώρας και της συµβο- µαστη θέληση, αµετακίνητη πίστη και µνηµειώδη αγωνιστική διάθεση. Χωρίς λοξοδροµήσεις και συµβιλής του στην αντιµετώπιση των ασθενειών. βασµούς! Και δεν δίστασε να εφαρµόσει, εκτός από τις Ιπποκρατικές αρχές, µια γενική αρχή, σύµφωνα µε µελέτη συµπίπτει χρονικά µε µια περίοδο που χα- την οποία «κάτι που πραγµατοποιείται είναι καλύτερο ρακτηρίζεται από δυο σηµαντικές πρωτοβουλίες του από τέλειο»! Με κορυφαίο σχετικό παράδειγµα την Ελληνικού Κράτους και της ιατρικής κοινότητας της πρώτη ελληνική µεταµόσχευση νεφρού σε άνθρωπο εποχής. Το Κράτος ανέλαβε την εκ βάθρων αναδιορ- που πραγµατοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη από τον γάνωση των υγειονοµικών υπηρεσιών, µε τη θέσπιση ίδιο και τους συνεργάτες του. Επρόκειτο για έναν πλήθους διαταγµάτων και νόµων, από τα πιο απλά, ετοιµοθάνατο νεφροπαθή που έζησε 10 και πλέον χρόόπως η κατάρτιση µητρώου ιατρών ανά την Ελλάδα νια µετά την επέµβαση, δικαιώνοντας την προανακαι η ίδρυση των κατά τόπους Ιατρικών Συλλόγων, φερθείσα γενική αρχή του τολµηρού εγχειρήµατος! έως τα πιο σύνθετα, όπως η δοµή του Υπουργείου Και τούτο γιατί η πρώτη νεφρική µεταµόσχευση στην Υγιεινής και οι αρχές λειτουργίας των νοσηλευτικών Ελλάδα έγινε χωρίς να έχει προηγηθεί έλεγχος της ιδρυµάτων. συµβατότητας αντιγόνων HLA ή κυτταροτοξικότητας, παρά µόνο µε απλή γενική εξέταση αίµατος του συατά την ίδια περίοδο, οι ιατροί και οι επιστηµονικοί στήµατος ABO-Rhesus! Ο Η Κ σύλλογοι επιδόθηκαν σε εκστρατεία ενάντια στη µεγαλύτερη µάστιγα της εποχής, τα λοιµώδη νοσήµατα. Οι προσπάθειες καταπολέµησης της ελονοσίας, της φυµατίωσης, του τύφου και της δυσεντερίας αποτελούν επί της ουσίας έναν εθνικό αγώνα των Ελλήνων, προκειµένου να µεταµορφώσουν τη χώρα. Η ενασχόληση των διδασκόντων και της ερευνητικής µεταπτυχιακής οµάδας της Ιστορικής ∆ηµογρα φίας στην κατεύθυνση της εν λόγω µελέτης προέκυψε απο το γεγονός ότι, στη χώρα µας όσο και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, οι πρωτογενείς πληροφορίες για παρόµοιες εργασίες είναι πενιχρές, κυρίως για το πρώτο ήµισυ του 20ου αιώνα αλλά ακόµη και αργότερα. 18 Μετά την ολοκλήρωση της ανοδικής επιστηµονι- κής σταδιοδροµίας του ως τακτικός καθηγητής της Χειρουργικής στα Πανεπιστήµια της Θεσσαλονίκης και της Αθήνας, ο οµότιµος καθηγητής Κωνσταντίνος Τούντας, συνέχισε µε αµείωτο ρυθµό το δηµιουργικό του έργο. Αφ’ ενός µε την ενεργό συµµετοχή του ως προσκεκληµένος οµιλητής σε επιστηµονικά συνέδρια και αφ’ ετέρου από το βήµα της Ακαδηµίας Αθηνών, από το οποίο κατά την επίσηµη υποδοχή του ως τακτικό της µέλος, µια από τις ευγενέστερες φυσιογνωµίες της, ο ακαδηµαϊκός-καθηγητής της Μικροβιολογίας Πέτρος Βασιλειάδης, τόνισε επιγραµµατικά, µε σηµασία και µε νόηµα: «Αναµφισβήτητα η είσοδός του στο Ανώτατο Πνευµατικό Ίδρυµα αποτελεί τιµή και δικαίωση». N YGEIA 76:Layout 1 6/29/12 9:21 AM Page 17 P THE 2012 UICC WORLD CANCER CONGRESS. Connecting for Global Impact August 27 - 30 2012, Montreal, Canada Οργ.: WCC2012 UICC Cancer Congress Πληρ.: UICC Congress Team: Jessica Mathieu and Mathieu Pouret Τηλ.: +41 22 809 1811 E-mail: congress@uicc.org Website: http://www.worldcancercongress.org/ August 29 - 31 2012, Kalastajatorppa Helsinki, Finland Οργ.: Nugo Nutrigenomics Organisation Πληρ.: NuGO Association Secretariat, Bomenweg 2, 6703 HD Wageningen, The Netherlands Τηλ.: +31 317 486108 E-mail: ingeborg.vanleeuwen-bol@wur.nl Website: http://www.nugo.org/nugoweek/ P CONFERENCE PSYCHOLOGY FOR HEALTH - CONTRIBUTIONS TO POLICY MAKING September 20 &21 2012, Bedford Hotel Brussels Οργ.: EFPA European Federation of Psychologists’ Associations Πληρ.: EFPA Head Office Τηλ.: +32 2 503 49 53, Fax: +32 2 503 30 67 E-mail: PsyHealth2012@efpa.eu Website: http://congres.efpa.eu/ P 9TH IUHPE EUROPEAN HEALTH PROMOTION CONFERENCE: Health and Quality of Life - Health, Economy, Solidarity September 27 - 29 2012, Tallin, Estonia Οργ.: International Union for Health Promotion and Education, the Estonian Health Foundation, the Estonian Medical Association and the Estonian Union for Health Promotion Πληρ.: Conference Secretariat Conference Expert Τηλ.: +372 6 108 636, Fax:+372 6 108 620 E-mail: iuhpe2012@conference-expert.com/conference@frens.ee Website: http://www.conferences.ee/iuheli2012/ P CITY HEALTH 2012: CREATING HEALTHY OPPORTUNITIES IN THE 21ST CENTURY October 22 - 23 2012, Guildhall, London, United Kingdom Οργ.: London Drug and Alcohol Policy Forum Πληρ.: London Drug and Alcohol Policy Forum Τηλ.: +44 (0) 20 7332 3708, Fax: +44 (0) 20 7332 1168 E-mail: ldapf@cityoflondon.gov.uk Website: http://www.cityhealth.org.uk/ October 29 - 30 2012, Wageningen, The Netherlands Οργ.: Graduate School VLAG in co-operation with the Division of Human Nutrition (WU) and the Academic Collaborative Centre AGORA Πληρ.: Contact Person: Ingeborg van Leeuwen-Bol) E-mail: Ingeborg.vanLeeuwen-Bol@wur.nl Website: http://www.vlaggraduateschool.nl/courses/agora-12.htm P ISPOR 15TH ANNUAL EUROPEAN CONGRESS November 3 - 7 2012, ICC Berlin, Berlin, Germany Οργ.: International Society for Pharmacoeconomics and Outcomes Research (ISPOR) Πληρ.: ISPOR Τηλ.: 1-609-586-4981, Fax: 1-609-586-4982 E-mail: info@ispor.org Website: http://www.ispor.org/Events/Main.aspx? eventId=39 P 5TH ANNUAL EUROPEAN PUBLIC HEALTH CONFERENCE 2012. All Inclusive Public Health November 8 - 10 2012, Hilton Conference Centre, Portomaso, St. Julian’s, Malta Οργ.: European Public Health Association (EUPHA) Πληρ.: EUPHA office Τηλ.: +3130 2729 709, Fax: 3130 2729 729 E-mail: office@eupha.org Website: http://www.eupha.org/site/upcoming_conference.php P7TH WORLD CONGRESS ON PREVENTION OF DIABETES AND ITS COMPLICATIONS November 11 - 14 2012, Madrid, Spain Οργ.: Spanish Ministry of Health, Social Affairs and Equality, Regional Ministry of Health, Community of Madrid, The Spanish National Royal Academy of Medicine, The International Diabetes Federation Πληρ.: Rafael AMBIT Carlson Wagonlit Travel Τηλ.: +34 912.058.950 Fax: 34 917.249.940 E-mail: rambit@carlsonwagonlit.es Website: www.wcpd2012.com ΠΡΟΣΕΧΗ ΣΥΝΕ∆ΡΙΑ P NUGO WEEK 2012: NUTRITION, LIFESTYLE AND GENES IN THE CHANGING ENVIRONMENT (9TH EDITION) P PUBLIC HEALTH RESEARCH IN PRACTICE: HOW TO DEVELOP EFFECTIVE INTERVENTIONS IN PUBLIC HEALTH PRACTICE? P 8TH GLOBAL CONFERENCE ON HEALTH PROMOTION 2013 June 10 - 14 2013, Helsinki, Finland Οργ.: World Health Organization (WHO) and the Ministry of Social Affairs and Health of Finland. E-mail: healthpromotion@who.int Website: www.stm.fi/healthpromotion2013 19